Στο Δικαστήριο της Χάγης ο “κολλητός” του Ερντογάν

Σε μία ιστορική απόφαση κατέληξε η κυβέρνηση του Σουδάν χτες την Τετάρτη: ανακοίνωσε πως θα παραδώσει στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης τον πρώην πρόεδρο της χώρας, τον στρατηγό Ομάρ Μπασίρ, καθώς και άλλα δύο ηγετικά στελέχη της κυβέρνησης του, οι οποίοι καταζητούνται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στον πόλεμο του Νταρφούρ. Ο Σουδανός δικτάτορας υπήρξε στενός σύμμαχος και προσωπικός φίλος του Ταγίπ Ερντογάν, η ανατροπή του οποίου υπήρξε καίριο πλήγμα στα νεοοθωμανικά σχέδια του Τούρκου προέδρου.

Φοβούμενος ενδεχόμενη σύλληψη του ο Μπασίρ φρόντιζε να ταξιδεύει στο εξωτερικό, αφού λάμβανε εγγυήσεις ότι δεν θα συλληφθεί για την σφαγή που διέπραξε στις αρχές του 2000 στο Νταρφούρ. Είχε παρευρεθεί στην ορκωμοσία του προέδρου Ερντογάν, μετά το αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα που του είχε δώσει εξουσίες “Σουλτάνου”, αλλά ήταν και στο πλάι του Αιγύπτιου προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, στο World Youth Forum τον Νοέμβριο του 2018, όπως προσωπικά είχα δει ως επισκέπτης του συνεδρίου. Ο Σουδανός δικτάτορας έμελλε τελικώς να πληρώσει με την ανατροπή του, την συμμαχία του με τον Ερντογάν.

Αν και η ισλαμοποίηση του Σουδάν είχε ξεκινήσει από τα μέσα του ’70 και μάλιστα από έναν “θαυμαστή” του Νάσερ που μέχρι πρότινος όμνυε στον αραβικό εθνικισμό, τον στρατηγό Τζαφάρ αλ Νιμέιρι, σημείο καμπής στην ιστορία της χώρας ήταν το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1989, που έφερε στην εξουσία την ετερόκλητη συμμαχία του στρατηγού Ομάρ Μπασίρ και της πανίσχυρης Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Το Σουδάν ήταν το δεύτερο κράτος, μετά το Πακιστάν, όπου ο στρατός επέβαλε την εκ των άνω βίαιη ισλαμοποίηση της χώρας και το πρώτο αραβικό κράτος όπου η Μουσουλμανική Αδελφότητα έφτασε στον προθάλαμο της εξουσίας. Ο ηγέτης της, ο νομικός Χασάν Τουράμπι με σπουδές στο Λονδίνο και στο Παρίσι, φιλοδοξούσε να μετατρέψει το Σουδάν ως το προγεφύρωμα μίας παγκόσμιας ισλαμικής επανάστασης. Ο Τουράμπι θεωρείται ως η δεύτερη πιο χαρισματική προσωπικότητα στην ιστορική διαδρομή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, μετά τον Αιγύπτιο Σαγέντ Κουμπ, που εκτελέστηκε από το καθεστώς του Νάσερ.

Θυμίζοντας τον Λέον Τρότσκι, καλούσε σε ανατροπή των συντηρητικών-φιλοδυτικών καθεστώτων του αραβικού κόσμου, πέραν φυσικά της αδιάλλακτης στάσης έναντι του Ισραήλ. Φοβούμενος τις αντιδράσεις των αραβικών κρατών, ο στρατηγός Μπασίρ αποφάσισε (ως άλλος Στάλιν) να υιοθετήσει την “επιβολή του ισλαμισμού σε μία χώρα”, θέτοντας στο περιθώριο τον Τουράμπι και τους ριζοσπάστες υποστηρικτές του. Από τότε τα αραβικά καθεστώτα, με κυριότερο όλων την Αίγυπτο (από την εποχή του Χόσνι Μουμπάρακ) ανεχόντουσαν τον Μπασίρ, φοβούμενα πως μία ενδεχόμενη ανατροπή του θα φέρει στο προσκήνιο τους ριζοσπάστες του Τουράμπι.

Η μοιραία συμμαχία 

Ομνύοντας πάντοτε στο πολιτικό Ισλάμ, ο Μπασίρ αποπειράθηκε να λειτουργήσει ως “γεφυροποιός” των απανταχού ισλαμικών κινημάτων. Στην ισλαμική διάσκεψη που οργανώθηκε στο Χαρτούμ στα μέσα της δεκαετίας του ’90, είχε συμμετάσχει όλο το φάσμα των ισλαμικών κινημάτων, από την Χαμάς και την Χεζμπολάχ, μέχρι και ένας επιφανής Σαουδάραβας βετεράνος μουτζαχεντίν του πολέμου στο Αφγανιστάν, ο Οσάμα Μπιν Λάντεν.

Στο Σουδάν είχε καταφύγει και ο ακροαριστερός αρχιτρομοκράτης Κάρλος, τον οποίο οι σουδανικές αρχές παρέδωσαν στους Γάλλους το 1994, στα πλαίσια μυστικών διαπραγματεύσεων με την γαλλική κυβέρνηση. Το Σουδάν ήταν μέχρι και πρόσφατα στην “μαύρη λίστα” των χωρών που υποστηρίζουν την τρομοκρατία. Όλα αυτά δεν κλόνισαν την θέση του Μπασίρ, ο οποίος συνέχιζε να κυβερνά με σιδηρά πυγμή την χώρα, μέχρι που έκανε το πρώτο λάθος που άνοιξε τον δρόμο για την εκπαραθύρωση του από την εξουσία.

Επέλεξε να συμμαχήσει με τον Ερντογάν, αναβιώνοντας επί της ουσίας την συμμαχία του με τον παλιό του “δάσκαλο” Τουράμπι, για τον οποίο πάντα εκδήλωνε τον σεβασμό του. Είναι χαρακτηριστικό πως κατά τις επισκέψεις του στο Σουδάν, ο Ερντογάν έκανε πάντα τον χαιρετισμό της Μουσουλμανικής Αδελφότητας “ραμπία”, από κοινού με τον Σουδανό ομόλογο του.

Δυστυχώς για τον Μπασίρ, δεν έβλεπε μόνο ο ίδιος ομοιότητες μεταξύ του Τουράμπι και του Ερντογάν, αλλά και τα αραβικά κράτη. Αίγυπτος και Σαουδική Αραβία συνειδητοποίησαν με τρόμο πως το Σουδάν θα μετατρέπονταν σε “ορμητήριο” των νεοοθωμανικών φιλοδοξιών του “Σουλτάνου”. Σημείο αναφοράς αυτών των φιλοδοξιών ήταν η συμφωνία παραχώρησης στην Τουρκία του λιμανιού Σουάκιν, του παλιού λιμανιού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ερυθρά Θάλασσα.

Το τέλος του Μπασίρ

Όταν ξέσπασαν οι μαζικές διαδηλώσεις για την τιμή του ψωμιού τον Δεκέμβριο του 2018, τις οποίες η Δύση παρατηρούσε μάλλον με αδιαφορία, ο Μπασίρ έκανε το δεύτερο λάθος που αποδείχτηκε μοιραίο: υποτίμησε τις διαδηλώσεις, θεωρώντας πως δεν κινδύνευε η εξουσία του. Πρέπει να σημειώσουμε πως αυτές δεν οργανώθηκαν από ισλαμικά κινήματα, αλλά από έναν ετερόκλητο συνασπισμό αντιπολιτευόμενων κομμάτων, που περιλάμβανε ακόμα και το Σουδανικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Τελικώς, ο ίδιος ο στρατός ανέτρεψε τον Μπασίρ με ένα αναίμακτο πραξικόπημα στις 11 Απριλίου του 2019, “πιάνοντας στον ύπνο” τόσο τον Σουδανό ηγέτη, όσο και τον Ερντογάν.

Ένα πραξικόπημα που φαίνεται πως ενορχηστρώθηκε από την Αίγυπτο, την στιγμή που ο πρόεδρος Σίσι, διατυμπάνιζε προηγουμένως την “φιλία” του με τον Μπασίρ! Όντας μέχρι πρότινος στυλοβάτης του καθεστώτος, ο στρατός φαίνονταν να μην επιδιώκει την έκδοση του Μπασίρ στο Διεθνές Δικαστήριο, αλλά μόνο την δίκη του δικτάτορα στο Σουδάν για υποθέσεις διαφθοράς και για τον ρόλο του στο πραξικόπημα του 1989.

Όμως η ανατροπή του Μπασίρ σήμανε υπήρξε το έναυσμα ιστορικών αλλαγών στην αφρικανική χώρα, τις οποίες πλέον ο στρατός δεν μπορεί να εμποδίσει. Είχαν προηγηθεί άλλες δύο ιστορικές αποφάσεις της σουδανικής κυβέρνησης: η κατάργηση της ισλαμικής νομοθεσίας στην χώρα και φυσικά η εξομάλυνση των σχέσεων του με το εβραϊκό κράτος τον Οκτώβριο του 2020, με το Σουδάν να ακολουθεί τον δρόμο των “Συμφωνιών του Αβραάμ” που είχαν ήδη υπογράψει τα Εμιράτα και το Μπαχρέιν.

Αποφάσεις που ενταφίασαν πλήρως την κληρονομία Μουσουλμανικής Αδελφότητας, τις νεοοθωμανικές φιλοδοξίες του Ερντογάν σε μία χώρα “γέφυρα” του αραβικού κόσμου με την Αφρική και φυσικά τις παρακαταθήκες του καθεστώτος Μπασίρ, με τον άλλοτε πανίσχυρο δικτάτορα να βρίσκεται ενώπιον μίας ταπεινωτικής έκδοσης στο Διεθνές Δικαστήριο, προκειμένου να δικαστεί για τα πολυάριθμα εγκλήματα του.