Θα κάνει την ανατροπή η νεολαία της Τουρκίας;

Κρίσιμες για την Τουρκία, αλλά και για την ευρύτερη περιοχή, είναι οι εκλογές που διεξάγονται την Κυριακή στην γειτονική χώρα. Οι εκλογές γίνονται υπό καθεστώς έκτακτης ανάγκης, αυτό που επέβαλε ο Ερντογάν μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου του 2016, και όπως όλα δείχνουν σε αυτές αναμετρούνται δύο διαφορετικοί κόσμοι.

Με δεδομένο το αμφίρροπο του αποτελέσματος, όπως έδειχναν σε όλη την προεκλογική περίοδο οι δημοσκοπήσεις, οι περισσότεροι πολιτικοί παρατηρητές εκτιμούν ότι οι εκλογές θα κριθούν στις λεπτομέρειες και σε πολύ μικρές διαφορές. Μια τέτοια καθοριστική λεπτομέρεια είναι και το πώς θα ψηφίσουν οι νέοι.

Γιατί όμως μπορεί να καταστεί καθοριστικός παράγοντας η ψήφος της νεολαίας και πως αυτή μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών; Κατ’ αρχάς σε αυτές τις εκλογές θα ψηφίσουν για πρώτη φορά 1.078.000 νέοι, ηλικίας 18-19, ενώ άλλοι 1.342.000 νέοι, ηλικίας 19-21 ετών, είχαν ψηφίσει για πρώτη φορά στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου 2017. Μιλάμε δηλαδή για περίπου 2,5 εκατομμύρια ψηφοφόρους σε σύνολο 59.369.000 εγγεγραμμένων.

Πέραν του ποσοτικού στοιχείου όμως, υπάρχουν και κάποια άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά, τα οποία καθιστούν κρίσιμη την ψήφο των νέων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που κοινοποίησε το Τουρκικό Στατιστικό Ινστιτούτο (TÜİK), ο αριθμός των ψηφοφόρων ηλικίας 18-24 ετών ήταν περίπου 8.553.000 κατά το δημοψήφισμα του 2017, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 15,5% των ψηφοφόρων που προσήλθαν στις κάλπες.

Από τη άλλη, έρευνες που έγιναν μετά το δημοψήφισμα του Απριλίου του 2017 έδειξαν ότι το ποσοστό των νέων που ψήφισαν «όχι» στις υπερεξουσίες του Ερντογάν ήταν αρκετά υψηλότερο από το ποσοστό εκείνων που τις ενέκριναν, ψηφίζοντας «ναι». Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την ερευνητική εταιρεία İPSOS, το 20% των ψηφοφόρων που τάχθηκαν υπέρ του «όχι» ήταν ηλικίας 18-24 ετών, ενώ μόνο το 16% εκείνων που ψήφισαν «ναι» ήταν της ίδιας ηλικιακής ομάδας. Παραλλήλως, σύμφωνα με την έρευνα της εταιρείας KONDA, το 32% των ψηφοφόρων του «όχι» ήταν 18-32 ετών, ενώ το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 28% για εκείνους που ψήφισαν «ναι».

Όπως επισημαίνει ο Sedat Ergin στην Hurriyet και οι δύο μελέτες δείχνουν ότι το ποσοστό της νεολαίας που ψήφισε «όχι» ήταν «λίγο μεγαλύτερο» από εκείνο που ψήφισε «ναι». Αν λοιπόν στις εκλογές της Κυριακής επαναληφθεί η ίδια τάση, τότε ένα μεγαλύτερο ποσοστό της νεολαίας που πρόσκειται στην αντιπολίτευση, θα μπορούσε να δημιουργήσει εκείνη την «κρίσιμη μάζα» που θα επηρέαζε το  αποτέλεσμα των εκλογών, διερωτάται ο συντάκτης της Hurriyet.

Από την πλευρά του, ο επικεφαλής της εταιρίας ερευνών Metropol,  Οζέρ Σεντσάρ, παρατηρεί ότι η παρουσία της νεολαίας στις προεκλογικές συγκεντρώσεις ήταν έντονη. Αναλύοντας ωστόσο τον τρόπο που σκέφτονται οι νέοι, ο δρ.Σεντσάρ δηλώνει ότι ακόμη και αν η αντιπολίτευση είναι λίγο πιο ευνοημένη στην νεολαία, αυτή η μερική υπεροχή δεν επιφέρει συνολικά ιδιαίτερα υψηλό αποτέλεσμα. Συμπεραίνει λοιπόν πως είναι δύσκολο να πούμε ότι οι νέοι ψηφοφόροι έχουν αποφασιστική επίδραση στην έκβαση του αποτελέσματος, αν και αναφέρει ότι μπορούν να εξελιχθούν σε καθοριστικό παράγοντα, στην περίπτωση που επικεντρωθούν οι προτιμήσεις τους σε έναν από τους υποψηφίους.

Πως τους αντιμετώπισαν τα κόμματα

Όλα τα κόμματα ωστόσο έλαβαν πολύ σοβαρά υπόψην τους τον παράγοντα νεολαία κατά την προεκλογική εκστρατεία τους που έληξε σήμερα με μεγάλες συγκεντρώσεις στην Κωνσταντινούπολη. Το  Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), που ήταν αξιωματική αντιπολίτευση στην προηγούμενη Βουλή, κυκλοφόρησε ένα προεκλογικό βίντεο στο οποίο ο πρόεδρος του κόμματος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου εμφανίζεται ως κινούμενο σχέδιο. Στόχος ο ψηφιακός κόσμος, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ουσιαστικά οι νέοι.

Από την πλευρά του ο πρόεδρός του Κόμματος της Ευτυχίας (SP), Τεμέλ Καραμολάογλου, εμφανίζεται σε προεκλογικό βίντεο στον ρόλο ενός σούπερμαν, ο οποίος σώζει ένα όχημα με την επιγραφή «ουρκία» στο παρμπρίζ του. Οδηγός του οχήματος είναι ο Ερντογάν και λίγο πιο πέρα υπάρχει και ο γκρεμός.

Και ο Ερντογάν όμως δεν άφησε την τουρκική νεολαία έξω από τις προεκλογικές επαφές και συναντήσεις του. Έτσι υποδέχθηκε νέους ανθρώπους στο Προεδρικό Μέγαρο στο Μπεστεπέ της Άγκυρας για το σαχούρ, το γεύμα πριν την αυγή κατά την διάρκεια του Ραμαζανιού. Επισκέφθηκε επίσης έναν φοιτητικό κοιτώνα στην Άγκυρα πάλι για  σαχούρ, αλλά για να μην γέρνει μονόπατα στην ισλαμιστική παράδοση συναντήθηκε και με φοιτητές τεχνολογικών ιδρυμάτων και απάντησε στις ερωτήσεις τους.

Τι λένε οι ίδιοι οι νέοι

Τα κόμματα έκαναν όντως «φιλότιμες» προσπάθειες για να τους προσεγγίσουν. Τι λένε όμως οι ίδιοι οι νέοι στην Τουρκία; Πριν από λίγες ημέρες έρευνα του Reuters ανέδειξε ότι τα άτομα αυτής της ηλικίας δεν γνωρίζουν άλλον πολιτικό στην εξουσία πέραν του Ερντογάν και ότι ξέρουν για την εποχή πριν από αυτόν, την «παλιά Τουρκία» όπως την αποκαλούν, το ξέρουν από τους γονείς τους.

«Η Τουρκία ήταν πιο σύγχρονη και κοσμική χώρα», λέει η 18χρονη Σένα, η οποία ζει στην Άγκυρα μαζί με τους γονείς της, προσθέτοντας ότι θα ήθελε να ζούσε τότε. Αντίθετη άποψη εξέφρασε ο Μεχμέτ Σαλίχ, φοιτητής σήμερα, ο οποίος κατακρίνει την «παλιά Τουρκία». «Ήμουν δύο ετών όταν ο Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία. Η οικογένειά μου μού έχει μιλήσει για την εποχή πριν από το 2000. Η ζωή ήταν δύσκολη τότε. Δεν θα ήθελα να ζω την εποχή εκείνη», είπε από την προεκλογική συγκέντρωση του Ερντογάν στην Άγκυρα.

Η ίδια έρευνα ανέδειξε ότι αυτή η ηλικιακή ομάδα ανησυχεί έντονα για τα θέματα της εκπαίδευσης και τις προοπτικές εργασίας, ζητήματα στα οποία υπάρχουν προβλήματα, λόγω της οικονομικής κρίσης στην χώρα. Ένα άλλο θέμα που θίγουν είναι οι αλλεπάλληλες αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα, οι οποίες λειτουργούν ανασταλτικά στον οποιονδήποτε προγραμματισμό. «Το εκπαιδευτικό σύστημα έχει αλλάξει επτά φορές στη διάρκεια των γυμνασιακών μου χρόνων», είπε ο νεαρός Αρμάν, ενώ ένας νεαρός Κούρδος εξέφρασε την ανησυχία του για την τύχη της μητρικής του γλώσσας.

Το νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πάντως, το οποίο ψηφίστηκε τον περασμένο χρόνο, άφησε και πάλι εκτός ύλης την Δαρβινική θεωρία της εξέλιξης, ενώ άλλαξε τις εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο και φυσικά αύξησε την χρηματοδότηση των θρησκευτικών σχολείων, των γνωστών «Imam Hatip».

Η έρευνα έδειξε ότι η τουρκική νεολαία είναι το ίδιο διχασμένη με την υπόλοιπη κοινωνία από τις επιλογές του Ερντογάν. Στις εκλογές της Κυριακής άλλωστε έρχονται αντιμέτωποι δύο διαφορετικοί κόσμοι: το κοσμικό κράτος του Ατατούρκ και η «οθωμανική απολυταρχία» του Ερντογάν. Θα κάνει όμως την ανατροπή η τουρκική νεολαία; Ίσως η Τζεϊνέπ, η οποία φοράει ισλαμική μαντίλα από τα 12 χρόνια της, ένα δικαίωμα το οποίο προασπίστηκε η κυβέρνηση Ερντογάν, να είναι μία ελπίδα. «Επειδή φοράω την μαντίλα, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να αγνοήσω τα προβλήματα της χώρας», είπε η νεαρή Τουρκάλα ψηφοφόρος.