Συγκρίνοντας τις επιστολές-εγγυήσεις(;) των ΗΠΑ στην Ελλάδα

Για να γίνει κατανοητή η σημασία που έχουν οι επιστολές-εγγυήσεις(;), με αφορμή την ανανέωση των Συμφωνιών Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ, του Χένρι Κίσινγκερ προς τον Έλληνα ομόλογό του Δημήτρη Μπίτσιο (10 Απριλίου 1976), του Μάϊκ Πομπέο προς τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη (Ιανουάριος 2020) και του Άντονυ Μπλίνκεν προς τον πρωθυπουργό (Οκτώβριος 2021), είναι χρήσιμο και σημαντικό η όποια αποτίμηση να αξιολογεί και να λαμβάνει υπόψη και τις θέσεις της γραφειοκρατίας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Στην ανάδειξη των αντιλήψεων της διπλωματικής υπηρεσίας των ΗΠΑ συνέβαλε, έστω κι άθελα του, το μακρυνό 1977, ο Τζο Μπάιντεν, γερουσιαστής τότε και πρόεδρος 44 χρόνια μετά. Στις 12 Ιουλίου 1977 εμφανίσθηκε για ακρόαση στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας ο ανώτατος διπλωμάτης καριέρας και ως εκείνη την στιγμή βοηθός υπουργός Εξωτερικών Ουΐλλιαμ Σώφλυ, τον οποίον ο πρόεδρος Κάρτερ είχε χρίσει Πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα.

Διηγείται ο Δημήτρης Μπίτσιος: «Ο γερουσιαστής Casey τον χαιρέτισε με τα ακόλουθα λόγια: “Δεν μπορώ να φανταστώ κανέναν άλλο, που θα πήγαινε στη δύσκολη αυτή θέση και που θα ήταν ικανός να τα βγάλει πέρα καλλίτερα από σάς”». (Δημήτρης Μπίτσιος, “Πέρα από τα σύνορα 1974-1977”). Τότε όμως, ήλθε η σειρά του Δημοκρατικού γερουσιαστή Τζόζεφ Μπάιντεν, ο οποίος ρώτησε τον Σώφλυ, αν φρονεί ότι το Αιγαίο είναι, όπως φαίνεται, μια πιθανή περιοχή συγκρούσεως.

Ο εξεταζόμενος Πρέσβυς, απάντησε: «Το Αιγαίο ουσιαστικά είναι μια διμερής διένεξη μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, που οφείλεται εν μέρει στις ασυνήθεις (unusual) –πρέπει να το παραδεχθώ– διευθετήσεις που έγιναν στο παρελθόν σχετικά με την γεωγραφία και σύμφωνα με τις οποίες η Ελλάς έχει εδάφη πολύ κοντά στις τουρκικές ακτές ως αποτέλεσμα διεθνών συμφωνιών του παρελθόντος. Αν αυτή η συγκεκριμένη διένεξη δεν ωθηθεί προς τον δρόμο της ρυθμίσεως της, τότε θα μπορούσε, πράγματι, να καταστεί πολύ σοβαρή».

Αντιδράσεις από Αθήνα

Οι δηλώσεις Σώφλυ μεταδόθηκαν αμέσως στην Αθήνα, τόσο από την πρεσβεία μας στην Ουάσινγκτον, όσο και από τον μόνιμο ανταποκριτή των εφημερίδων “Βήμα” και “Νέα”, Στάθη Ευσταθιάδη, και προκλήθηκε πραγματικός σάλος. Κι αυτό, γιατί «τα όσα είπε ήσαν όχι μόνον προκλητικά αλλά και περιττά» και «για την ελληνική πλευρά ήταν εντελώς απαράδεκτα, ιδιαίτερα όταν η Τουρκία πρόβαλλε κάθε είδους διεκδικήσεις στο Αιγαίο κι όταν οι Τούρκοι επίσημοι αμφισβητούσαν την κυριότητα και κυριαρχία της Ελλάδος πάνω στα νησιά μας του Αιγαίου».

Προ του προφανούς ενδεχομένου ο νεοδιορισθείς πρέσβυς να κηρυχθεί από την ελληνική κυβέρνηση persona non grata, ξεσηκώθηκε για λόγους επαγγελματικής αλληλεγγύης η γραφειοκρατία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, χαρακτηρίζοντας «υπερβολικές και αδικαιολόγητες» τις αντιδράσεις της Αθήνας. Ο ελληνικός πολιτικός και δημοσιογραφικός κόσμος απαιτούσε το αυτονόητο. Να ανακληθεί δηλαδή, ο διορισμός Σώφλυ ως πρέσβυ στην Ελλάδα.

Εβδομάδες μετά, και συγκεκριμένα τον Σεπτέμβριο του 1977, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Σάϋρους Βάνς, σε συνάντησή του με τον Δημήτριο Μπίτσιο στην έδρα του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη, έστερξε και ικανοποίησε την απαίτηση της Αθήνας, ακυρώνοντας τον διορισμό Σώφλυ στην Ελλάδα, προς μεγάλη απογοήτευση των Τούρκων που είχαν σπεύσει να πανηγυρίσουν στο άκουσμα των δηλώσεών του. Για λόγους συγκρίσεως –κι όχι μόνον ιστορικούς– αξίζει να σημειωθούν ακριβείς διατυπώσεις στις επιστολές των τριών Αμερικανών υπουργών Εξωτερικών.

Οι επιστολές-εγγυήσεις (;) Κίσινγκερ και Πομπέο

Την πρώτη ελληνοαμερικανική συμφωνία αμυντικής συνεργασίας τη διαπραγματεύθηκε ο Δημήτριος Μπίτσιος με τον Χένρι Κίσινγκερ. Ήταν 4ετούς διαρκείας και καθιέρωνε την αναλογία 7:10 στην χορηγούμενη στρατιωτική βοήθεια προς Ελλάδα και Τουρκία. Συνοδεύτηκε από επιστολή του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ προς τον Έλληνα ομόλογό του, στην οποίαν, μεταξύ άλλων, υπογραμμίζεται:

«Ερωτήσατε περί της στάσεώς μας έναντι της επιλύσεως των διενέξεων στην Ανατολική Μεσόγειο και ειδικότερα στην περιοχή του Αιγαίου. Θα ήθελα σχετικώς να επαναλάβω την πεποίθησή μας ότι οι διενέξεις αυτές πρέπει να ρυθμισθούν μέσω ειρηνικών διαδικασιών και ότι το καθένα από τα Μέρη πρέπει να αποφεύγει προκλητικές ενέργειες. Έχομε προηγουμένως διαδηλώσει την πεποίθησή μας ότι καμιά πλευρά δεν πρέπει να επιδιώξει μία στρατιωτική λύση των διενέξεων αυτών. Συνεπώς οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αντιτάσσοντο ενεργά και απροσχημάτιστα στην επιδίωξη από την μία ή την άλλη πλευρά στρατιωτικής επιλύσεως και θα καταβάλουν μείζονα προσπάθεια για να παρεμποδίσουν τέτοια εξέλιξη των πραγμάτων».

Στην επιστολή Πομπέο το 2019, μεταξύ άλλων, σημειώνεται: «… οι ΗΠΑ στήριξαν την Ελλάδα και θα συνεχίσουν να το πράττουν. Θεωρούμε την Αθήνα σύμμαχο-κλειδί και κρίσιμο παίκτη στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και στα Βαλκάνια. Οι ΗΠΑ θα παραμείνουν αφοσιωμένες στην υποστήριξη της ευημερίας, της ασφάλειας και της δημοκρατίας της Ελλάδας. Μίλησα γι’ αυτό ξεκάθαρα όταν εσείς κι εγώ βρεθήκαμε με Έλληνες από όλη την Αμερική, δηλώνοντας ότι “θα συνεχίσουμε να σας υποστηρίζουμε ως ηγέτη στην Ευρώπη, θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την ευημερία σας, την ασφάλειά σας και την δημοκρατία σας. Το μέλλον θα είναι πιο λαμπρό για τις χώρες μας και για τις μεταξύ μας σχέσεις».

»Οι ΗΠΑ, παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στην περιοχή και πιστεύουν ακράδαντα ότι όσοι έχουν συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να αναζητήσουν λύσεις με ειρηνικά μέσα που να συμβαδίζουν με το Άρθρο 33 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και να απέχουν από κάθε πράξη ή διακήρυξη που μπορεί να είναι προκλητική. Δεν χρειαζόμαστε κλιμάκωση της έντασης στην περιοχή, αλλά ειλικρινή διάλογο που οδηγεί σε αποτελέσματα που σέβονται το διεθνές δίκαιο».

Η επιστολή Μπλίνκεν

Τέλος, στην επιστολή Μπλίνκεν, υπογραμμίζεται: «Επικροτούμε τον ρόλο της Ελλάδας ως περιφερειακό ηγέτη και πυλώνα σταθερότητας. Οι ΗΠΑ παραμένουν προσηλωμένες στην υποστήριξη της ευημερίας, της ασφάλειας και της δημοκρατίας της Ελλάδας… Μέσα από την τελευταία αναθεώρηση της διμερούς αμοιβαίας αμυντικής μας συνεργασίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα επιβεβαιώνουν τη δέσμευσή μας και την αποφασιστικότητά μας για περαιτέρω εμβάθυνση και επέκταση της στρατηγικής μας αμυντικής εταιρικής σχέσης για τη διατήρηση ισχυρών, ικανών και διαλειτουργικών στρατιωτικών σχέσεων με σκοπό τη συμβολή στην ασφάλεια και των δύο χωρών, καθώς και τη σταθερότητα στην περιοχή».

Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζουν τον ζωτικό ρόλο της Ναυτικής Υποστήριξης (NSA) στη Σούδα και άλλων ελληνικών εγκαταστάσεων, στις οποίες μπορούν να εκπαιδεύσουν ή να λειτουργήσουν στην ηπειρωτική χώρα ή τα νησιά… Ευελπιστούμε να συνεχίσουμε τη στενή μας συνεργασία στους προαναφερθέντες τομείς, μέσω διαφόρων προγραμμάτων συνεργασίας για την ασφάλεια, όπως τα προγράμματα Foreign Foreign Sales and Excess Defense Articles, το πρόγραμμα International Military Education and Training και το Υπουργείο Άμυνας, καθώς και από κοινού στρατιωτικές ασκήσεις σε όλη την Ελλάδα…»

»Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν επίσης να υποστηρίζουν τον στόχο της Ελλάδας να γίνει περιφερειακός κόμβος συντήρησης, logistics και εκπαίδευσης… Η πρόσφατα ενημερωμένη συμφωνία αντανακλά την κοινή μας αφοσίωση στις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, ανθρώπινα δικαιώματα και κοινωνική πρόοδο. Επεκτείνει τη στρατηγική μας αμυντική εταιρική σχέση και εμφανώς εμφανίζει τη σταθερή μας αποφασιστικότητα αμοιβαία να διαφυλάξουμε και να προστατεύσουμε την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα των χωρών μας από ενέργειες που απειλούν την ειρήνη, συμπεριλαμβανομένης της ένοπλης επίθεσης ή της απειλής αυτής. Εκτιμούμε ιδιαίτερα τη σταθερή δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης για διάλογο με τους γείτονές της και την προσήλωσή της στην επίλυση των διαφορών ειρηνικά μέσω διπλωματίας και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο…»

»Είναι μακροχρόνια πεποίθησή μας ότι η ανάπτυξη των πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να προάγει τη συνεργασία και να παρέχει τα θεμέλια για διαρκή ενεργειακή ασφάλεια και οικονομική ευημερία σε ολόκληρη την περιοχή σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Πιστεύουμε επίσης ακράδαντα στον σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας, καθώς και κυριαρχικά δικαιώματα και δικαιοδοσία σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεσμεύεται να διασφαλίσει τη σταθερότητα και την ευημερία σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο».

Η σύγκριση δική σας, δικά σας και τα συμπεράσματα.