Τί φέρνει η πτώση της κυβέρνησης Ζάεφ στις σχέσεις Αθήνας-Σκοπίων

Οι πρόσφατες εξελίξεις στη Βόρεια Μακεδονία περιλαμβάνουν την προαναγγελθείσα παραίτηση του Ζόραν Ζάεφ από την πρωθυπουργία μετά την βαριά ήττα του κόμματός στις δημοτικές εκλογές, αλλά και την κατάρρευση της κυβέρνησης συνασπισμού που είχε σχηματιστεί μετά τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Χρίστιαν Μίτσκοσκι, του οποίου το όνομα θα προβάλλει όλο και πιο συχνά στις ειδήσεις, ανακοίνωσε ότι συγκροτεί συνασπισμό με πλειοψηφία στη Βουλή.

Το εθνικιστικό VMRO-DPMNE, όπως όλα δείχνουν, θα αποτελεί τον κορμό της επόμενης κυβέρνησης, είτε αυτό γίνει μέσω πρόωρων εκλογών, είτε με αλλαγή των συμμαχιών στη Βουλή. Το τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το εσωτερικό της χώρας είναι το ένα ζήτημα. Το άλλο είναι οι συνέπειες στις εξωτερικές σχέσεις του γειτονικού κράτους. Κρίνοντας από τις πρώτες αντιδράσεις των έως τώρα συγκυβερνώντων Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SDSM) και αλβανικού DUI, μάλλον τα πράγματα οδεύουν σε πόλωση.

Το κόμμα του Ζάεφ κατηγορεί τον Μίτσοσκι (ηγέτη του VMRO) ότι δεν έχει πρόγραμμα και ότι νοιάζεται μόνο για την εξουσία, λέγοντας: «Θα δούμε αυτές τις μέρες αν θα εκλεγεί μια νέα αντιδημοκρατική, αντι-ΝΑΤΟϊκή και αντιευρωπαϊκή κυβέρνηση, μία κυβέρνηση κατά των Πρεσπών και αν ο Μίτσκοσκι έχει ικανότητες και υπευθυνότητα».

Όμως υπάρχει στον ορίζοντα κι ένα δεύτερο ζήτημα, μείζονος σημασίας για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Το VMRO δεν τάχθηκε απλά ενάντια στη Συμφωνία των Πρεσπών, όπως είχε ταχθεί τότε και η ΝΔ. Τα μέλη και τα στελέχη του, ακόμα και όσοι κατέχουν θεσμικό ρόλο, αποκαλούν τη χώρα τους “Δημοκρατία της Μακεδονίας” καθαρά και ξάστερα κι όχι “Βόρεια Μακεδονία”, όπως είναι το συνταγματικό όνομά της.

Ο Μίτσοσκι δεν είναι Μητσοτάκης

Πριν ακόμα αναλάβει την πρωθυπουργία ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε επισημάνει ότι τα κράτη έχουν συνέχεια, κι ότι άπαξ οι “Πρέσπες” ψηφιστούν στη Βουλή, η συμφωνία δεν δύναται να αναιρεθεί. Από τη δική του μεριά ο Μίτσκοσκι όχι μόνο δεν λέει τα ίδια, αλλά το VMRO έχει φτάσει να κάνει λόγο μέχρι και για ακύρωση της Συμφωνίας όταν αναλάβει την εξουσία. Φυσικά, ουκ ολίγες φορές οι πολιτικοί ανά τον κόσμο έχουν κάνει στροφή 180 μοιρών όταν βρεθούν στην εξουσία, σε σχέση με όσα έλεγαν όταν βρίσκονταν στην αντιπολίτευση.

Εντούτοις υπάρχει διάχυτη η αίσθηση ότι αυτή η περίπτωση δεν είναι τέτοια, ή τουλάχιστον δεν είναι εύκολο να γίνει μία τέτοια κωλοτούμπα. Τα αντιδυτικά ένστικτα και κυρίως ο ακραίος εθνικισμός, συγκεκριμένα Μακεδονισμός, είναι ριζωμένος βαθιά στην συλλογική συνείδηση του VMRO. Είναι, λοιπόν, βέβαιο ότι θα προσπαθήσουν τουλάχιστον με διάφορους τρόπους να καταργήσουν όχι μόνο το πνεύμα, αλλά και το γράμμα της συμφωνίας, αν όχι de jure, τότε σίγουρα de facto. Όπως είναι εύκολο κανείς να αντιληφθεί, οι εξελίξεις αυτές, συνεπάγονται μία νέα φάση στις σχέσεις Αθήνας-Σκοπίων.

Αν τελικά οι ακραίοι εθνικιστές βρεθούν στο τιμόνι της γειτονικής χώρας, η επιδείνωση των διμερών σχέσεων θα καταστεί αναπόφευκτη. Φαίνεται πως ξεκινάει η περίοδος όπου πραγματικά θα δοκιμαστούν τα όρια και οι αντοχές της Συμφωνίας των Πρεσπών, τώρα που οι εμπνευστές της κι από τις δύο πλευρές των συνόρων θα βρίσκονται εκτός προσκηνίου.

Στις σημερινές του δηλώσεις ο Μίτσκοσκι έκανε λόγο για μία «σταθερή και μεταρρυθμιστική κυβέρνηση». Προσέχοντας κανείς την επιλογή των λέξεων, θα μπορούσε να εικάσει ότι πρόκειται για έναν ηγέτη της Κεντροδεξιάς που για πολιτικούς-εκλογικούς λόγους επενδύει σε ένα εκσυγχρονιστικό προφίλ. Στην πραγματικότητα, πίσω από τον σημερινό μετριοπαθή λόγο, κρύβεται μία παράταξη με ιστορικές ρίζες, με φιλορωσική ροπή και κυρίως με ακραίο εθνικισμό. Επί των ημερών του προηγούμενου ηγέτη του Γκρουέφσκι, το VMRO είχε φτάσει στο σημείο να αρνηθεί ότι οι Σλάβοι της Βόρειας Μακεδονίας είναι Σλάβοι, προκειμένου να στηρίξει το ιδεολόγημα ότι είναι κατευθείαν απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου!

Η αντιπαράθεση Ζάεφ-Βουλγαρίας

Τα Σκόπια δεν σφετερίζονται μόνο την αρχαία ελληνική ιστορία, αλλά και τη μεσαιωνική ιστορία των Βουλγάρων. Αυτός είναι ο λόγος που η Σόφια έχει θέσει βέτο στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας με την ΕΕ. Η κυβέρνηση Ζάεφ είχε προσπαθήσει να βρει ένα συμβιβασμό με τη βουλγαρική πλευρά, αλλά το VMRO έχει ακόμα πιο σκληρές θέσεις σε ό,τι αφορά τον Μακεδονισμό. Αυτό σημαίνει ότι θα προκύψει μεγαλύτερη ένταση στις σχέσεις Σόφιας-Σκοπίων.

Ως συνέπεια αυτών των εντάσεων, πολύ πιθανό να υπάρξουν πιέσεις από μεριάς της Δύσης (ΗΠΑ και ΕΕ) προς τη νέα κυβέρνηση των Σκοπίων, με σκοπό να ρίξει τους τόνους και να προσαρμοστεί, ώστε να μην προκαλέσει ρήξεις με τους γείτονες. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι μπαίνουμε σε μία νέα φάση διπλωματικών αναταράξεων στα βόρεια σύνορά μας, έπειτα από μία περίοδο όπου τα ελληνοτουρκικά σχεδόν μονοπώλησαν το ενδιαφέρον της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.