Ο πρώτος πόλεμος των πετρελαίων χωρίς πετρέλαιο! Τσάκο 1932…

Ο Πόλεμος του Τσάκο, γνωστός και ως «Πόλεμος της Δίψας» ήταν μια τρίχρονη σύγκρουση μεταξύ Παραγουάης και Βολιβίας, με αφορμή τα υποτιθέμενα κοιτάσματα πετρελαίου που ανακαλύφθηκαν στην άγονη αυτή περιοχή. Ο πόλεμος αυτός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως ο πρώτος πόλεμος του πετρελαίου, καθώς αναμίχθηκαν σε αυτόν και γνωστές πετρελαϊκές εταιρίες, η αμερικανική Standard Oil στο πλευρό της Βολιβίας και η γνωστή μας Shell, στο πλευρό της Παραγουάης.

H περιοχή του Γκραν Τσάκο, στα σύνορα Βολιβίας και Παραγουάης, αποτελεί μια από τις πλέον αφιλόξενες του πλανήτη. Πρόκειται για μια σχεδόν ακατοίκητη περιοχή εύρους 250.000 τετραγωνικών μιλίων δυτικά του ποταμού Παραγουάη, στις ανατολικές παρυφές της οροσειράς των Άνδεων, εντός του εδάφους της Αργεντινής, της Παραγουάης και της Βολιβίας. Η περιοχή είναι εντελώς άνυδρη, στα δυτικά, προς τις Άνδεις και εκεί σημειώνονται οι ετήσιες υψηλότερες θερμοκρασίες στη Νότια Αμερική. Στα ανατολικά το τοπίο μεταβάλλεται σε πυκνή ζούγκλα, ανθυγιεινή και επικίνδυνη, γεμάτη δηλητηριώδη έντομα και ερπετά.

Δεν είναι παράξενο ότι στο ακραίο αυτό περιβάλλον κατοικούσαν ελάχιστοι άνθρωποι. Το παράξενο ήταν ότι δύο χώρες οδηγήθηκαν σε πολεμική σύγκρουση διεκδικώντας το, στην πλέον αιματηρή σύγκρουση στην Αμερικανική Ήπειρο, στον 20ο αιώνα. Στην περιοχή ζούσαν κυρίως Ινδιάνοι Γκουαράνι, υπήκοοι της Παραγουάης. Βολιβιανοί πολίτες δεν κατοικούσαν σχεδόν καθόλου στην περιοχή, ούτε η Βολιβία ενδιαφερόταν για τη περιοχή. Μόνο κάποιοι Βολιβιανοί επιχειρηματίες είχαν καταθέσει μια πρόταση για τη δημιουργία ενός λιμανιού στον ποταμό Παραγουάη.

Όλα άλλαξαν το 1928 όταν ανακαλύφθηκε πετρέλαιο στους πρόποδες των Άνδεων, σε έδαφος της Αργεντινής. Αμέσως το ενδιαφέρον για την περιοχή φούντωσε. Μη έχοντας τα μέσα, εκείνη την εποχή, να ελέγξουν αν πράγματι υπήρχε πετρέλαιο, τόσο η Βολιβία, όσο και η Παραγουάη, ήλπιζαν ότι θα υπήρχε πετρέλαιο και στην υπόλοιπη περιοχή και ειδικά στο βόρειο Τσάκο.

Οι δύο χώρες αμέσως βρήκαν συμμάχους γνωστές πετρελαϊκές εταιρίες, με την αμερικανική Standard Oil να αναλαμβάνει τις έρευνες για λογαριασμό της Βολιβίας και την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων που θα ανακάλυπτε φυσικά και την Shell να ενεργεί ανάλογα για λογαριασμό της Παραγουάης. Η Standard Oil είχε ήδη αναλάβει την εκμετάλλευση κοιτασμάτων πετρελαίου που είχαν ανακαλυφθεί στην ανατολική Βολιβία.

Η ίδια εταιρία, στα πρώτα στάδια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τροφοδοτούσε με καύσιμα τη ναζιστική Γερμανία. Από την πλευρά της η Παραγουάη είδε στην προοπτική εξόρυξης πετρελαίων από το Τσάκο, μια χρυσή ευκαιρία για να ξεφύγει από την ένδεια. Το 1928 Βολιβιανοί δημιούργησαν ένα οχυρωμένο στρατόπεδο στον ποταμό Παραγουάη. Οι Παραγουανοί επιτέθηκαν και κατέστρεψαν το βολιβιανό οχυρό και όλες τις εγκαταστάσεις. Ακολούθησε σειρά συνοριακών επεισοδίων, τα οποία όμως δεν κλιμακώθηκαν σε ανοικτή σύγκρουση, με τη μεσολάβηση της Κοινωνίας των Εθνών. Ωστόσο η ειρήνη δεν έμελλε να διαρκέσει.

Στις 15 Ιουνίου 1932 βολιβιανά στρατεύματα επιτέθηκαν στο οχυρό «Κάρλος Αντόνιο Λόπεζ» των Παραγουανών και το κατέλαβαν ύστερα από σύντομη μάχη. Ο πόλεμος άρχισε και έληξε μετά από τρία χρόνια αιματηρών μαχών. Η Βολιβία ζήτησε ανακωχή στις 10 Ιουνίου 1935. Όταν η ανακωχή τέθηκε σε ισχύ, δύο μέρες αργότερα, η Παραγουάη κατείχε το σύνολο σχεδόν της περιοχής του Τσάκο. Η τελική συνθήκη ειρήνης που υπογράφτηκε το 1938 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής της απέδωσε 52.000 τετραγωνικά χλστιόμετρα της περιοχής, δηλαδή τα 2/3 του βόρειου Τσάκο.

Οι απώλειες των αντιμαχομένων ήταν πολύ σοβαρές. Συνολικά οι νεκροί έφτασαν τους 100.000 από τους οποίους τα 3/5 ήταν βολιβιανοί. Οι αιχμάλωτοι Βολιβιανοί ξεπέρασαν τους 30.000. Άλλοι 10.000 Βολιβιανοί στρατιώτες είχαν λιποτακτήσει ή αυτοτραυματιστεί, σημάδι της κατάρρευση του ηθικού τους. Στο τμήμα του Τσάκο που δόθηκε στην Παραγουάη πάντως δεν βρέθηκε πετρέλαιο. Αντίθετα, στο μικρό κομμάτι που απέμεινε στη Βολιβία ανακαλύφθηκαν, πολλά χρόνια αργότερα, κοιτάσματα φυσικού αερίου και μικρότερα πετρελαίου.