Τί ισχύει τελικά για την “τρομερή μετάλλαξη της Μποτσουάνα” (UPD)

Την τελευταία εβδομάδα προκλήθηκε ανησυχία για ένα στέλεχος που πρωτοκαταγράφηκε στη Μποτσουάνα, το οποίο φέρει πάνω από 32 μεταλλάξεις –τις διπλάσιες από το στέλεχος Δέλτα. Λόγω του μεγάλου αριθμού των μεταλλάξεών του, αντιμετωπίζεται ως εν δυνάμει ανησυχητικό και λαμβάνονται μέτρα όπως περιορισμός των πτήσεων προς και από την Αφρική.

Η νέα μορφή του ιού ονομάστηκε τελικά “Όμικρον” και απάντηση στο μέγα θέμα (αν προκαλεί σοβαρή νόσο και αν υπερνικά τα εμβόλια) δεν υπάρχει προς το παρόν. Δεν έχει καμία επιστημονική ομάδα σαφή στοιχεία για το αν η Όμικρον είναι πιο μεταδοτική από τις άλλες ή πιο θανατηφόρα, όμως οι περισσότερες χώρες παίρνουν προληπτικά μέτρα με βάση το χειρότερο σενάριο, ότι δηλαδή είναι και επιθετική και παρακάμπτει τα εμβόλια.

Κρούσματα έχουν καταγραφεί και σε εμβολιασμένους, αλλά δεν γνωρίζουμε πότε είχαν κάνει την δεύτερη δόση και αν, εν ολίγοις, το στέλεχος “νικά” τα εμβόλια, ή μεταδίδεται σε όσους έχουν παρέλθει πολλοί μήνες από τον εμβολιασμό τους. Επίσης αναπάντητο είναι και το κατά πόσον οι εμβολιασθέντες νοσούν βαριά ή ασυμπτωματικά ή ήπια, γιατί όλοι επικεντρώνονται στον αριθμό των κρουσμάτων, και κανένας στην κατάσταση της υγείας των προσβεβλημένων ή φορέων.

Στην Ελλάδα

Από το υπουργείο Υγείας ανακοινώθηκε ότι και η χώρα μας παίρνει μέτρα για το ενδεχόμενο να αντιμετωπίζουμε επικίνδυνη μετάλλαξη. Αποφασίσθηκε κατόπιν σύστασης της Επιτροπής των Ειδικών να μην γίνονται ταξίδια προς τις επίμαχες χώρες χωρίς σοβαρό λόγο, αλλά και όσοι έρχονται από εκεί να έχουν επίσης ουσιώδη λόγο να επισκεφθούν την Ελλάδα. Όσοι έρχονται θα πρέπει να έχουν αρνητικό τεστ μοριακού ελέγχου (PCR) 72 ωρών ανεξαρτήτως της εμβολιαστικής τους κατάστασης.

Προϋπόθεση για να ταξιδέψουν στην Ελλάδα από αυτές τις περιοχές, θα είναι η παροχή άδειας από τις κατά τόπους προξενικές αρχές. Κατά την είσοδό τους θα υποβάλλονται σε rapid test και θα περιορίζονται σε ξενοδοχεία καραντίνας για 10 ημέρες. Στο πέρας του δεκαημέρου θα λήγει η καραντίνα τους αν έχουν αρνητικό τεστ με μοριακό έλεγχο (PCR).

Εντούτοις, απ΄ευθείας πτήσεις από τις χώρες αυτές δεν υπάρχουν. Άρα λογικά (αν και δεν το αναφέρει το υπουργείο Υγείας) θα πρέπει να ελέγχονται όλοι οι ταξιδιώτες που φθάνουν στην Ελλάδα για το πού βρίσκονταν την τελευταία εβδομάδα, ανεξαρτήτως από το αεροδρόμιο αναχώρησης προς Ελλάδα.

Παράλληλα θα γίνει επανέλεγχος όλων των θετικών δειγμάτων PCR (κρούσματα εισερχομένων ταξιδιωτών και όχι μόνον) που εντοπίσθηκαν το τελευταίο δεκαπενθήμερο στην Ελλάδα. Όλα θα επανεξετασθούν υπό το πρίσμα των νέων δεδομένων για να διαπιστωθεί μήπως μας ξέφυγε στη γονιδιωματική ανάλυση κάποιο κρούσμα της Όμικρον. Αν βρεθεί θα κάνουν νέο τεστ όλες οι επαφές του φορέα.

Τσεκάρονται και οι φαρμακοβιομηχανίες

Η εταιρεία Pfizer εν τω μεταξύ ανακοίνωσε ότι μέσα σε δέκα ημέρες θα είναι σε θέση να γνωρίζει αν το εμβόλιό της προστατεύει από τη νέα μετάλλαξη και κατά πόσον. Το ίδιο ανακοίνωσε και η AstraZeneca. Στη Νότιο Αφρική έχουν καταγραφεί κρούσματα σε άτομα που είχαν εμβολιαστεί με διάφορα εμβόλια.

Μέχρι στιγμής, πάντως, όπου κυριαρχεί η Δέλτα δεν επιβιώνουν άλλες μεταλλάξεις, επειδή αυτή είναι ισχυρότερη. Το θέμα πήρε διαστάσεις από χθες το βράδυ, γιατί βρέθηκε θετικός ένας εμβολιασμένος Ισραηλινός που είχε ταξιδέψει στην Αφρική αλλά και γιατί το έκαναν θέμα μεγάλες οικονομικές εφημερίδες και αναστατώθηκαν τα χρηματιστήρια.

Παράλληλα βρέθηκαν δύο κρούσματα στο Χονγκ Κονγκ  (ταξιδιώτες από Ν. Αφρική) και ένα στο Βέλγιο. Του Βελγίου είναι μια ανεμβολίαστη Αιγύπτια που δεν είχε ταξιδέψει στη Νότιο Αφρική, γεγονός που σημαίνει ότι η μετάλλαξη έχει φτάσει και στην Αίγυπτο.

Τα οικονομικά μέσα ενημέρωσης

Όμως ο μεγαλύτερος πανικός άρχισε με τους Financial Times αλλά και με το Bloomberg που έδωσαν διαστάσεις στο θέμα. Οι FT μάλιστα, αναφέρθηκαν σε 50 αντί 32 μεταλλάξεις στο νέο στέλεχος. Επίσης γράφουν ότι επειδή εντοπίστηκαν εν τω μεταξύ 59 κρούσματα στη Νότιο Αφρική, αυτό αρκεί  ως στοιχείο για να θεωρηθεί η μετάλλαξη αυτή πολύ μεταδοτική, ενσπείροντας ίσως πρώιμα τον πανικό με το παρακάτω γράφημα.

Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Ναφτάλι Μπένετ συγκάλεσε σύσκεψη για να συζητηθούν οι πιθανοί κίνδυνοι από την εμφάνιση της λεγόμενης “παραλλαγής της Μποτσουάνα” ή Nu ή B.1.1.529 όπως λεγόταν μέχρι να βαφτιστεί Όμικρον. Δεν γνωρίζουμε, όπως προαναφέρουμε, αν οι γνωστοί φορείς έχουν βαριά νόσο ή ήπια συμπτώματα. Όμως ακόμα κι αν το ξέραμε, είναι πολύ μικρός ο αριθμός για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα ως προς τη βαρύτητα της νόσου που προκαλεί το νέο στέλεχος σε εμβολιασμένους ή σε ανεμβολίαστους.

Eπίσης ο αριθμός των κρουσμάτων της παραλλαγής, ακόμα και αν είναι δεκάδες, δεν δείχνει απαραιτήτως ότι αυτή απλώνεται ταχύτατα. Εξαιτίας της, δηλαδή, άρχισαν εδώ και πολλές ημέρες πιο πυκνοί γονιδιωματικοί έλεγχοι στα στελέχη των κρουσμάτων (κάτι που γινόταν έως τώρα αραιά και δειγματοληπτικά). Κατά συνέπεια είναι λογικό με περισσότερους ελέγχους πλέον, να εντοπίζονται και περισσότερα κρούσματα για όλα τα στελέχη, της Όμικρον περιλαμβανομένης.

Οι ΗΠΑ αρχικά ήταν πιο συγκρατημένες από την ΕΕ που διακόπτει τις πτήσεις προς επτά χώρες της νότιας Αφρικής. Ο Άντονι Φάουτσι που χαράσσει και την επιδημιολογική πολιτική της χώρας, δήλωσε ότι είναι μεν όλα έτοιμα για νέα μέτρα, όπως π.χ. απαγόρευση πτήσεων, «αλλά χρειαζόμαστε περισσότερα επιστημονικά δεδομένα για να κρίνουμε κατά πόσον αυτό είναι αναγκαίο». Εντούτοις αργά το βράδυ και οι ΗΠΑ σταμάτησαν τις πτήσεις προς οκτώ χώρες της Νοτιας Αφρικής.

Οι αεροπορικές εταιρείες φυσικά γκρινιάζουν και ο ΠΟΥ με τη σειρά του σε άτυπες ενημερώσεις λέει «εμείς σας τα λέγαμε και δεν ακούγατε», εννοώντας ότι ο βορράς προχωρεί σε τρίτη δόση ενώ οι φτωχές χώρες μένουν ανεμβολίαστες και γίνονται εκκολαπτήρια νέων μεταλλάξεων.

Περιορισμός πτήσεων

O Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξετάζει επίσης τα δεδομένα για να εκτιμήσει τους κινδύνους, αλλά δίνει αντιφατικά μηνύματα. Ενώ το πρωί ο εκπρόσωπός του δήλωνε στη Γενεύη «να μη βιαστούμε να πάρουμε μέτρα στις πτήσεις», το απόγευμα ο διευθυντής του δήλωσε «να σταματήσουν άμεσα οι πτήσεις». Δεν γνωρίζουμε αν η μεταστροφή οφείλεται σε λόγους πολιτικής ή σε κάποια νέα επιστημονικά ευρήματα ή απλώς σε ασυνεννοησία των στελεχών του ΠΟΥ.

Η Κομισιόν προτείνει να σταματήσουν οι αεροπορικές αφίξεις από τη Νότια Αφρική, κάτι που πρώτη έκανε η Βρετανία. Η τελευταία από προχθές επέβαλε περιορισμούς στις πτήσεις από και προς τη Νότια Αφρική, τη Ναμίμπια, την Μποτσουάνα, την Ζιμπάμπουε, το Λεσότο και το Εσουατίνι. Το ίδιο έκανε και η Αυστραλία, η Σιγκαπούρη, η Ταϊβάν, η Ιταλία και άλλες χώρες. Εν συνεχεία η πρόταση της Κομισιόν έγινε δεκτή από όλα τα κράτη – μέλη, όπως ανακοίνωσε η Σλοβακία, που έχει την προεδρία της ΕΕ στο τρέχον εξάμηνο.

Η Γερμανία θα επιτρέπει να εισέρχονται από την Νότιο Αφρική μόνον Γερμανοί πολίτες, οι οποίοι θα μπαίνουν υποχρεωτικά σε καραντίνα 14 ημερών, είτε είναι εμβολιασμένοι είτε όχι. «Αυτή η παραλλαγή, που ανακαλύφθηκε τελευταία, μας ανησυχεί. Γι’ αυτό δραστηριοποιούμαστε εγκαίρως», δήλωσε ο υπουργός Υγείας Γενς Σπαν. «Το τελευταίο που χρειαζόμαστε τώρα είναι να εισαχθεί μια νέα παραλλαγή που προκαλεί ακόμη περισσότερα προβλήματα», είπε.

Η ανησυχία οφείλεται στο γεγονός ότι το στέλεχος αυτό διαφέρει πάρα πολύ από το αρχικό, στο οποίο στηρίχθηκαν τα εμβόλια. Ο καθηγητής Δημόσιας Υγείας Ηλίας Μόσιαλος, έγραψε σχετικά, ότι η παραλλαγή αυτή ήταν κάτι αναμενόμενο και πως στις χώρες με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού (στις αφρικανικές χώρες έχει εμβολιασθεί περίπου το 7% των πληθυσμών) η πιθανότητα εμφάνισης νέων παραλλαγών είναι μεγάλη.

«Είχαμε αρχικά τέσσερις περιπτώσεις στην Μποτσουάνα σε εμβολιασμένους. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περισσότερες περιπτώσεις και σε εμβολιασμένους και ανεμβολίαστους. Στη νέα παραλλαγή συνυπάρχουν 32 μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη ακίδα του ιού. Επειδή επίσης ανιχνεύθηκε και σε εμβολιασμένους υπάρχει ανησυχία ότι ίσως τα εμβόλια να μην είναι αποτελεσματικά απέναντι σε αυτή την παραλλαγή», γράφει ο κ. Μόσιαλος και συνεχίζει:

«Λοιμώξεις όμως συμβαίνουν σε εμβολιασμένους και με την παραλλαγή Δέλτα. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Το σημαντικό είναι εάν η νέα παραλλαγή θα οδηγεί σε σημαντικό αριθμό σοβαρών λοιμώξεων. Ξέρουμε ότι τα εμβόλια είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της Δέλτα και αποτρέπουν την σοβαρή λοίμωξη στην συντριπτική πλειοψηφία των εμβολιασθέντων. Πάρα ταύτα ένα μικρό ποσοστό εμβολιασθέντων, γύρω στο 10-20% θα νοσήσει ήπια».

Γιατί ανησυχούν;

«Γιατί ανησυχούν επομένως οι υγειονομικές αρχές για τη νέα παραλλαγή;» γράφει ο κ. Μόσιαλος. «Γιατί φοβούνται ότι ο συνδυασμός των 32 μεταλλάξεων ίσως καταστήσει τη νέα παραλλαγή και πιο επικίνδυνη (αύξηση των περιστατικών με βαριά λοίμωξη και αύξηση της θνητότητας) και πιο μεταδοτική. Όμως γνωρίζουμε ήδη αρκετές από τις 32 μεταλλάξεις γιατί τις βρήκαμε και σε προηγούμενες παραλλαγές. Άρα, γιατί ανησυχούμε τότε;

»Γιατί υπάρχουν και νέες μεταλλάξεις που συνυπάρχουν με τις ήδη γνωστές.
Θα μάθουμε από εργαστηριακά πειράματα αν είναι επικίνδυνη η νέα παραλλαγή;
Ίσως αλλά δεν θα είμαστε απολύτως σίγουροι. Γιατί το λέω αυτό; Γιατί και τους προηγούμενους μήνες ακούσαμε για άλλες παραλλαγές όπως αυτές της Καλιφόρνια, του Περού (Λάμδα), της Νέας Υόρκης, της Νιγηρίας, της Βραζιλίας, της Νότιας Αφρικής, ακόμα και τη Δέλτα plus και άλλες.

»Η εμφάνισή τους είχε ανησυχήσει τις υγειονομικές αρχές αρκετά, αλλά ευτυχώς τελικά δεν είχαν καμία σοβαρή υγειονομική επίπτωση. Για ορισμένες από αυτές τα εργαστηριακά ευρήματα έδειχναν ότι είτε θα είναι πιο επικίνδυνες ή ότι θα είχαν πολύ μεγάλη μεταδοτικότητα. Τι έγινε όμως τελικά; Επικράτησε η Δέλτα γιατί μεταδίδεται πολύ πιο εύκολα από τις άλλες παραλλαγές και όχι απλά προσπέρασε, αλλά κυριολεκτικά ‘κατάπιε’ -για να το πω απλά- τους ανταγωνιστές της.

»Όμως καταγράφεται αύξηση κρουσμάτων στη Νότια Αφρική. Εκεί τι γίνεται με την Δέλτα, θα αναρωτηθεί κάποιος; Ισχύει πως υπάρχει αύξηση. Αλλά μιλάμε για αύξηση σε μια χώρα που είχε μειώσει σημαντικά τη διασπορά της πανδημίας. Όποτε η νέα παραλλαγή ίσως να βρήκε έδαφος να επεκταθεί γιατί δεν κυκλοφορούσε πολύ η Δέλτα. Το ίδιο έγινε και με άλλες παραλλαγές για ένα διάστημα στο παρελθόν, αλλά εξαφανίστηκαν στον ανταγωνισμό με την Δέλτα».

“Να ανησυχούμε ή όχι”;

Ο κ. Μόσιαλος διευκρινίζει: «Άρα, να μην ανησυχούμε καθόλου; Προφανώς και δεν λέω αυτό. Χρειάζεται συνεχής επιδημιολογική επιτήρηση και πιστεύω ότι χρειάζεται απαγόρευση των πτήσεων από ορισμένες χώρες της Αφρικής μέχρι να έχουμε καλύτερη εικόνα της εξελισσόμενης κατάστασης. Επισημαίνω επίσης ότι και σε πολλές άλλες περιπτώσεις είχαμε ανησυχήσει πολύ, αλλά τελικά, με εξαίρεση τις παραλλαγές Άλφα και Δέλτα, δεν αντιμετωπίσαμε ιδιαίτερα προβλήματα.

»Όποτε αν η νέα παραλλαγή είναι λίγο πιο επικίνδυνη αλλά λιγότερο μεταδοτική από τη Δέλτα, τότε ίσως να μην υπάρξει ιδιαίτερο πρόβλημα. Να τονίσω τέλος ότι ο ρόλος των υγειονομικών αρχών και των ειδικών δημόσιας υγείας δεν είναι η πρόκληση πανικού. Ο ρόλος τους είναι να διαπιστώνουν έγκαιρα τα προβλήματα και με ψύχραιμη ανάλυση και διεπιστημονική προσέγγιση, να προβαίνουν στην έγκαιρη λήψη μέτρων όταν χρειάζονται».

Ο επίκουρος καθηγητής Επιδημιολογίας και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων Γκίκας Μαγιορκίνης γράφει κι εκείνος στο Facebook πως είναι ακόμα «νωρίς για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα» για το νέο στέλεχος B.1.1.529» και επιμένει στην τρίτη δόση, επειδή συμβάλλει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση τέτοιων «πιθανών αναδυόμενων στελεχών, καθώς διευρύνει την απάντηση του οργανισμού με αντισώματα σε μεγαλύτερο φάσμα μεταλλάξεων και στελεχών».

Σχετικά με τη νέα μετάλλαξη από την Μποτσουάνα ο Έλληνας επικεφαλής της μονάδας Covid του Johns Hopkins, Παναγιώτης Γαλιατσάτος, είπε ότι είναι πολύ νωρίς για να κριθεί. «Δεν μπορούμε ακόμη να πούμε πολλά. Είναι σαν ένα μωρό, το βλέπουμε αλλά δεν ξέρουμε το μέλλον του» ανέφερε.

Το νέο στέλεχος πάντως ήδη πυροδότησε αλυσιδωτές αντιδράσεις και στα χρηματιστήρια, καθώς εκφράζονται φόβοι ότι μπορεί να αλλάξει το κλίμα για το εμπόριο τα Χριστούγεννα και καταγράφονται πολλές ρευστοποιήσεις. Σύμφωνα με το Bloomberg, αν και οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη καταλήξει εάν η παραλλαγή B.1.1529 είναι πιο μεταδοτική ή θανατηφόρα από τις προηγούμενες, οι αρχές σε όλο τον κόσμο λαμβάνουν μέτρα.