Ο λαός ψηφίζει ο στρατός κυβερνά στο Πακιστάν

Υπήρξε η έκπληξη των εκλογών της 25ης Ιουλίου στο Πακιστάν. Το κόμμα του Ιμράν Χαν, πρώην πρωταθλητή του κρίκετ, ήρθε πρώτο στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων, με 17 εκατομμύρια ψήφους. Φυσικά οι εκλογές κάθε άλλο παρά δίκαιες μπορούν να χαρακτηριστούν. Για πολλούς ξένους παρατηρητές ήταν “οι πιο βρώμικες στην ιστορία της χώρας“.

Είναι κοινό μυστικό πως οι πακιστανικές ένοπλες δυνάμεις παρενέβησαν παράτυπα υπέρ της υποψηφιότητας του Χαν. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης μίλησαν δικαίως για “βία και νόθεια” και αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν το αποτέλεσμα. Όμως το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, η Μουσουλμανική Ένωση-Ναουάζ (PML-N), στην πορεία επανεξέτασε την στάση του.

Ο ηγέτης του δήλωσε πως “θα καθίσουμε στα έδρανα της αντιπολίτευσης, παρά τις επιφυλάξεις“. Ο συμβιβασμός έμοιαζε αναγκαία επιλογή για την αξιωματική αντιπολίτευση της χώρας. Σε αντίθετη περίπτωση θα έρχονταν αντιμέτωπη με την οργή του πανίσχυρου πακιστανικού στρατού, ο οποίος ασκεί την πραγματική εξουσία από το παρασκήνιο. Η επέμβαση του στρατού στις εκλογικές διαδικασίες δεν αποτελεί είδηση για το Πακιστάν. Μοιάζει φυσιολογικό σε μία χώρα που από την ίδρυση της το 1947, έχει γνωρίσει τρεις στρατιωτικές δικτατορίες και αναρίθμητες “διορθωτικές” στρατιωτικές επεμβάσεις.

Το “βαθύ κράτος” απαλλάχθηκε από την Μπεναζίρ Μπούτο και τον Ναουάζ Σαρίφ. Τρίτο στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων ήρθε το Πακιστανικό Λαϊκό Κόμμα (ΡΡΡ), το οποίο δεν μοιάζει ικανό να απειλήσει τον στρατό. Μετά την “μυστηριώδη” δολοφονία της πρώην πρωθυπουργού Μπεναζίρ Μπούτο το 2007 έχει ουσιαστικά κενό ηγεσίας, διότι πολλά στελέχη του εμπλέκονται σε οικονομικά σκάνδαλα. Λαοφιλής και αμφιλεγόμενη, η Μπεναζίρ Μπούτο υπήρξε η τελευταία χαρισματική απόγονος της πιο σημαντικής πολιτικής “δυναστείας” στην ιστορία του Πακιστάν.

Ο πατέρας της, ο “ισλαμοσοσιαλιστής” Ζουλφικάρ Μπούτο, ανατράπηκε και εκτελέστηκε μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1979. Τα δύο αδέλφια της έχουν επίσης δολοφονηθεί, υπό αδιευκρίνηστες συνθήκες. Πολλοί αποδίδουν τις δολοφονίες αυτές στις διαβόητες μυστικές υπηρεσίες της χώρας (ISI), οι οποίες κάνουν την “βρώμικη δουλειά” του πακιστανικού στρατού.

O επίφοβος Σαρίφ

Με το ΡΡΡ “παροπλισμένο”, ο στρατός φοβάται περισσότερο το ΡΜL-Ν. Ο ηγέτης του και πρώην πρωθυπουργός Ναουάζ Σαρίφ, δεν είναι κάποιος ριζοσπάστης μεταρρυθμιστής. Ο συντηρητικός μεγαλοεπιχειρηματίας τα προηγούμενα χρόνια υπήρξε ο εκλεκτός του “βαθέος κράτους”, έναντι της Μπούτο. Η οικογένεια του Σαρίφ είχε φιλικές σχέσεις με τον στρατηγό Ζία-ουλ Χακ, τον δικτάτορα που απαγχόνισε τον πατέρα της Μπεναζίρ.

Ο Σαρίφ έχασε την εμπιστοσύνη του στρατού διότι ως πρωθυπουργός υποστήριξε την εξομάλυνση των σχέσεων του Πακιστάν με τον ιστορικό του εχθρό, την Ινδία. Τα δύο κράτη από την ανεξαρτησία τους έχουν εμπλακεί σε τρεις πολέμους και διεκδικούν από κοινού την κοιλάδα του Κασμίρ. Ως πρωθυπουργός ο Σαρίφ πλήρωσε ακριβά δύο φορές την πολιτική του. Το 1999 ανατράπηκε με αναίμακτο στρατιωτικό πραξικόπημα. Τον Ιούλιο του 2017 καθαιρέθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, για υποθέσεις διαφθοράς.

Κοινό μυστικό είναι πως το Ανώτατο Δικαστηρίο ελέγχεται απόλυτα από τις ένοπλες δυνάμεις του Πακιστάν. Ο στρατός επέλεξε να μην απαγχονίσει τον Σαρίφ όπως τον Μπούτο, πιθανόν για να μην τον καταστήσει μάρτυρα στα μάτια των μουσουλμάνων οπαδών του. Κανένας πρωθυπουργός στο Πακιστάν δεν έχει καταφέρει να συγκρουστεί με το “βαθύ κράτος” του στρατού και της ISI, που εξουσιάζει την χώρα εδώ και δεκαετίες.

Η αγαστή η συνεργασία στρατού και φονταμενταλιστών

Σε αντίθεση με την κεμαλική Τουρκία και τις αραβικές χώρες, ο στρατός δεν βλέπει ανταγωνιστικά τις ακραίες οργανώσεις του πολιτικού Ισλάμ. Πολλές φονταμενταλιστικές ισλαμικές ομάδες του Πακιστάν χρηματοδοτούνται και εξοπλίζονται από τις ίδιες τις μυστικές υπηρεσίες της χώρας. Ο πακιστανικός στρατός υποθάλπτει την δράση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, οι οποίοι είναι “παλιοί γνώριμοι” της ISI. Η βασική του προτεραιότητα είναι η αντιπαράθεση με την Ινδία και η διεκδίκηση του Κασμίρ.

Εκεί βρίσκεται η είδηση στην εκλογική νίκη του Ιμράν Χαν. Προεκλογικά ο πρώην πρωταθλητής του κρίκετ, υποσχέθηκε πως θα βελτιώσει τις σχέσεις της χώρας του με την Ινδία, ενώ για το ζήτημα του Κασμίρ προκρίνει διπλωματικές συνομιλίες. Μοιάζει περίεργο ο στρατός να χειραγώγησε τα αποτελέσματα υπέρ ενός υποψηφίου που τείνει “χείρα φιλίας” στον ιστορικό εχθρό του Πακιστάν.

Ο ίδιος ο Ιμράν Χαν είναι αντιφατική προσωπικότητα. Έχει κάνει τρεις γάμους και έχει σπουδάσει στα καλύτερα πανεπιστήμια της Οξφόρδης. Τελευταία όμως καλλιεργεί το προφίλ ενός ευσεβούς μουσουλμάνου. Προεκλογικά επέκρινε τους Ταλιμπάν, αν και αποκαλύφθηκε πως το κόμμα του χρηματοδότησε το φονταμενταλιστικό, θρησκευτικό σχολείο Χακάνια. Ο επικεφαλής του οποίου θεωρείται “ο πνευματικός πατέρας των Ταλιμπάν”.

Στροφή προς την Ρωσία

Από την ίδρυση του το Πακιστάν υπήρξε “ο χωροφύλακας” της Δύσης στην Κεντρική Ασία. Είχε ενταχθεί στον αντισοβιετικό στρατιωτικό συνασπισμό του “Συμφώνου της Βαγδάτης”, μαζί με το Ιράν του Σάχη και συντηρητικά αραβικά κράτη. Η ΕΣΣΔ μονίμως υποστήριζε την Ινδία στις διενέξεις της με το Πακιστάν. Ακόμα και μετά την πτώση του κομμουνισμού, τα συμφέροντα του Ισλαμαμπάντ ανταγωνίζονταν την παραδοσιακή επιρροή της Μόσχας στην μετασοβιετική Κεντρική Ασία.

Παρατηρούμε όμως μία σημαντική γεωπολιτική μεταβολή. Το Πακιστάν, για πρώτη φορά στην νεότερη ιστορία του, επιδιώκει μια συμμαχία με την Ρωσία. Ουσιαστικά ακολουθεί την πολιτική των πιο στενών του συμμάχων, της Κίνας και της Τουρκίας. Η Άγκυρα, αν και μέλος του ΝΑΤΟ, διαπραγματεύεται την αγορά υπερσύγχρονων ρωσικών πυραύλων. Όσον αφορά τις σχέσεις Πεκίνου-Μόσχας, δεν θυμίζουν σε τίποτα την αντιπαράθεση των προηγούμενων δεκαετιών.

Το Πακιστάν μεταβάλλει τον γεωστρατηγικό του προσανατολισμό για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η αντιπαράθεση του με την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Αμερικανός πρόεδρος περιέκοψε την αμερικανική στρατιωτική βοήθεια στο Πακιστάν, κατηγορώντας το ότι “υποστηρίζει την τρομοκρατία”. Ο δεύτερος είναι πως η ασιατική χώρα ποτέ δεν είδε με “καλό μάτι” την αμερικανική εισβολή και κατοχή του γειτονικού της Αφγανιστάν.

Το Ισλαμαμπάντ θεωρεί θέμα χρόνου την αποχώρηση των Αμερικανών, μιας και η κατάσταση διαρκώς επιδεινώνεται για την Ουάσιγκτον. Είναι γνωστό πως για την επόμενη μέρα, επιδιώκει μία ισχυρή παρουσία των Ταλιμπάν στην κυβέρνηση του Αφγανιστάν. Η Ρωσία δεν θα έχει πρόβλημα, αφού η δράση των Ταλιμπάν στρέφεται πλέον αποκλειστικά κατά των Αμερικανών και των Αφγανών συμμάχων τους.

Πρωθυπουργός σε ομηρεία 

Άρα η αντιπαράθεση με την Ινδία περνάει προσωρινά σε δεύτερη μοίρα, λόγω των καλών σχέσεων της Μόσχας με το Νέο Δελχί. Επομένως γιατί ο στρατός να υποστηρίξει τον Ιμράν Χαν και όχι τον Ναουάζ Σαρίφ; Προφανώς γιατί θεωρεί πως μπορεί να τον ελέγχει καλύτερα.
Ο Χαν ζούσε για χρόνια στο εξωτερικό και δεν είχε επαφή με την πολιτική πραγματικότητα του Πακιστάν, σε αντίθεση με τον Σαρίφ.

Ο πρώην πρωθυπουργός είχε συγκροτήσει πελατειακά δίκτυα σε όλη την χώρα. Μοιάζει ο στρατός να θεωρεί πως ο Σαρίφ μπορούσε μακροπρόθεσμα να απειλήσει τα συμφέροντα του, όπως αποπειράθηκε παλαιότερα ο Μεντερές στην Τουρκία και κατάφερε στο τέλος ο Ταγίπ Ερντογάν. Με τον Ιμράν Χαν πρωθυπουργό ο στρατός δεν έχει λόγους να ανησυχεί. Διότι εάν ο νέος πρωθυπουργός επιλέξει να αντιπαρατεθεί μαζί του, το πιθανότερο σενάριο είναι προκαλέσει την πραξικοπηματική ανατροπή του.