Το τέλος του κόσμου και το “Μαύρο Κουτί της Γης”

Κάπου στο απομακρυσμένο αυστραλιανό νησί της Τασμανίας, στην άλλη άκρη της Γης, μια παράξενη κατασκευή πρόκειται να δει και να καταγράψει το τέλος του κόσμου, όπως τον ξέρουμε. Το “Μαύρο Κουτί της Γης” θα λειτουργήσει σαν παρακαταθήκη πληροφοριών για τις επόμενες γενιές, ή τους μελλοντικούς κατοίκους της Γης, σε περίπτωση ολικής καταστροφής του ανθρώπινου πολιτισμού.

«Είναι πιο εύκολο να φανταστεί κανείς το τέλος του κόσμου, παρά το τέλος του καπιταλισμού». Αυτή η φράση ανήκει στον Αμερικανό φιλόσοφο Φρέντρικ Τζέιμσον, αλλά στη συνέχεια υιοθετήθηκε και από άλλους συναδέλφους του που επιθυμούσαν να καταδείξουν την αλαζονεία των οικονομικών ελίτ. Μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008, κατέστη σαφές ότι ακόμα και τα πιο στιβαρά χρηματοοικονομικά συστήματα επιβάλλεται να επαναπροσδιοριστούν.

Η βεβαιότητα, όμως, για τον κόσμο στον οποίο ζούμε και τη συνέχειά του παραμένει ακλόνητη. Η συντέλεια του κόσμου αποτελεί ακριβώς μία φαντασίωση. Αυτή είναι που διαχρονικά εμπνέει ταινίες, με πιο πρόσφατη το μπλοκ μπάστερ “Don’t Look Up”. Δύο αστρονόμοι προσπαθούν να προειδοποιήσουν την ανθρωπότητα για έναν κομήτη που θα πέσει στη γη και θα την καταστρέψει. Δηλαδή, για το τέλος του κόσμου.

Οι άνθρωποι, όμως, αρνούνται να πάρουν την απειλή στα σοβαρά. Και στη μεγάλη οθόνη και στη ζωή η αντιμετώπιση του φόβου του αμετάκλητου τέλους είναι επώδυνη. Πώς να αποδεχθεί κανείς ένα γεγονός που δεν μπορεί να αλλάξει. Και έτσι η σκέψη αυτή παρακάμπτεται, ίσως επειδή κανείς δεν μπορεί να κοιτάξει κατάματα το τέλος του. Ίσως πάλι επειδή το ανθρώπινο είδος και όλες οι τραγωδίες και αλλαγές που έχει αντέξει μέσα στους αιώνες έχουν μπολιάσει στο ανθρώπινο DNA την ψευδαίσθηση της αθανασίας του είδους.

Η τοποθέτηση, όμως, ενός γιγάντιου ατσάλινου μαύρου κουτιού σε μια πεδιάδα στρωμένη με γρανίτη, περιτριγυρισμένη από απόκρημνα βουνά υπενθυμίζει με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο την θνητότητα και το αναπόφευκτο τέλος του πλανήτη που αποκαλούμε “σπίτι”. Το κατασκεύασμα αυτό συλλέγει δεδομένα, με στόχο αν κάποιοι το ανακαλύψουν στο μέλλον και τα αποκρυπτογραφήσουν να πάρουν μια γεύση για το τί ήταν ο πολιτισμός που προϋπήρχε και πως προήλθε το τέλος του.  Αυτό είναι το “Μαύρο Κουτί της Γης”. Μήπως πρόκειται για καλλιτεχνική εγκατάσταση; Ακαδημαϊκό πείραμα; Ή μήπως κάτι άλλο;

Παράδειγμα προς αποφυγή

Αντιθέτως, είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για μια μετά την “Αποκάλυψη” κοινωνία. Ένας οδηγός ως προς το τί δεν πρέπει να κάνει το είδος που θα διαδεχθεί το ανθρώπινο, χτίζοντας το δικό του πολιτισμό. Θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς και ένα παράδειγμα προς αποφυγή. Επιπλέον, μια καταγραφή των ενεργειών των πολιτικών και επιχειρηματικών ελίτ για την κλιματική αλλαγή μπορεί να έχει αντίκτυπο και στην υπάρχουσα ανθρωπότητα, εάν αυτή αντέξει στους αιώνες.

Το έργο είναι εντελώς μη εμπορικό και η βασική αρχή σχεδιασμού του είναι η λειτουργικότητα, σύμφωνα με τον Τζιμ Κέρτις από την Clemenger BBDO, τη διαφημιστική εταιρεία που έχει αναλάβει το πρότζεκτ σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο της Τασμανίας και την καλλιτεχνική κολεκτίβα Glue Society. «Προφανώς είναι σοκαριστικό. Όταν λες σε κάποιον “η Γη έχει ένα μαύρο κουτί”, η απάντηση είναι “γιατί χρειάζεται ένα μαύρο κουτί” και τότε το μυαλό όλων πάει στο αναπόφευκτο τέλος. Κάτι που κανείς δεν θέλει να σκέφτεται», σχολίασε ο Κέρτις, ο οποίος συνεργάζεται και με το Πανεπιστήμιο της Τασμανίας.

Πρόκειται για ένα χαλύβδινο μονόλιθο 10Χ4Χ3 μέτρα που τοποθετήθηκε σε απομακρυσμένη επιφάνεια στη δυτική ακτή της Τασμανίας.  Διόλου τυχαία η τοποθεσία του. Επιλέχθηκε λόγω της γεωλογικής της σταθερότητας. Άλλες υποψήφιες χώρες ήταν η Μάλτα, η Νορβηγία και το Κατάρ. Η ιδέα είναι ότι η τοποθεσία στην Τασμανία μπορεί να φιλοξενήσει το “μαύρο κουτί” προς όφελος ενός μελλοντικού πολιτισμού, εάν η καταστροφική κλιματική αλλαγή ή και άλλοι παράγοντες προκαλέσουν την κατάρρευση του πολιτισμού μας.

Η τοποθεσία είναι στην έρημο για να προσφέρει κάποια προστασία από πιθανές δολιοφθορές, αλλά αρκετά προσβάσιμη για όσους θέλουν να δουν τη συσκευή από κοντά. Με τα χρόνια, οι δημιουργοί της πιστεύουν ότι θα μετατραπεί σε αξιοθέατο. Το κουτί έχει κατασκευαστεί από χάλυβα πάχους 7,5 εκατοστών και ένα πολύ χοντρό στρώμα από γρανίτη, σύμφωνα με τον Τζόναθαν Κνίμπον, συνιδρυτή της ομάδας Glue Society, η οποία συμμετέχει στο έργο. «Είναι φτιαγμένο για να ζήσει περισσότερο από όλους μας», είπε. Το κουτί έχει γεμίσει με μια μάζα αποθηκευτικών μονάδων και έχει σύνδεση στο Διαδίκτυο. Θα τροφοδοτείται από ηλιακούς συλλέκτες στην οροφή της κατασκευής.

Συλλογή δεδομένων

Οι μπαταρίες θα παρέχουν εφεδρική αποθήκευση ενέργειας. Όταν ο ήλιος λάμπει, το μαύρο κουτί κατεβάζει επιστημονικά δεδομένα και ένας αλγόριθμος συλλέγει υλικό σχετικό με την κλιματική αλλαγή και άλλα σημαντικές πληροφορίες από το Διαδίκτυο. Σε γενικές γραμμές, συλλέγει δύο τύπους δεδομένων: μετρήσεις της θερμοκρασίας της γης και της θάλασσας, την κατάσταση του ωκεανού, το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, την εξαφάνιση διαφόρων ειδών και τις αλλαγές στη διαχείριση και την τροποποίηση του φυσικού περιβάλλοντος και της άγριας φύσης.

Επίσης, καταγράφει παρατηρήσεις για τον ανθρώπινο πληθυσμό, την κατανάλωση ενέργειας και τον στρατιωτικό εξοπλισμό. Καταγράφει ακόμα τις συγκρούσεις, τους πολέμους, αλλά και την κατανάλωση ενέργειας. Συλλέγει δεδομένα, όπως τίτλους εφημερίδων, αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ειδήσεις από πολιτικά γεγονότα, όπως είναι οι Σύνοδοι Κορυφής και πολλά ακόμα.

Χρησιμοποιώντας τη συμπίεση και την αρχειοθέτηση, οι προγραμματιστές εκτιμούν ότι θα υπάρχει αρκετή χωρητικότητα για αποθήκευση δεδομένων για τα επόμενα 30 έως 50 χρόνια. Ήδη διερευνούν τρόπους για να επεκτείνουν τη χωρητικότητα, υιοθετώντας μεθόδους μακροπρόθεσμης αποθήκευσης, όπως η εγγραφή σε “ατσάλινες πλάκες”. Αυτό θα καταστήσει δυνατή την αποθήκευση δεδομένων για εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες χρόνια.

Η ιδέα είναι εάν η Γη συντριβεί ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής ή εξαιτίας ενός μετεωρίτη, ακόμα και πυρηνικής καταστροφής, αυτή η άφθαρτη συσκευή καταγραφής θα είναι εκεί για όποιον έχει μείνει ή για όποιον επισκεφτεί τον πλανήτη χρόνια ή αιώνες αργότερα. Το μαύρο κουτί θα καταγράφει προς τα πίσω, καθώς και προς τα εμπρός στο χρόνο, για να τεκμηριώσει πώς έφτασε στην κατάρρευση, αποσπώντας διαθέσιμα ιστορικά δεδομένα από το Διαδίκτυο. Η συσκευή είναι έτοιμη, αν και χρειάζεται ακόμα δουλειά το μέρος στο οποίο θα στεγαστεί για προστασία. Παρόλα αυτά, οι σκληροί δίσκοι έχουν ήδη ξεκινήσει την εγγραφή, αρχίζοντας από τη διάσκεψη για το κλίμα COP26 στη Γλασκώβη τον περασμένο Νοέμβριο.

Άνοιγμα και εφευρετικότητα

Μέχρι τώρα γνωρίζαμε το “μαύρο κουτί” που υπάρχει στα αεροπλάνα. Για την ακρίβεια, υπάρχουν δύο. Το ένα καταγράφει τα πάντα σε σχέση με τις συνομιλίες των πιλότων μεταξύ τους και με τον πύργο ελέγχου. Το δεύτερο καταγράφει τα πάντα σχετικά με την πτήση και την επίδοση του αεροσκάφους. Σε περίπτωση που υπάρξει κάποιο αεροπορικό δυστύχημα, ομάδα ερευνητών χρησιμοποιεί τα μαύρα κουτιά, ώστε να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα για τους λόγους που οδήγησαν στην πτώση το αεροπλάνου.

Παρότι το αποκαλούμε “μαύρο κουτί”, έχει χρώμα πορτοκαλί. Και ο λόγος είναι προφανής. Η ανακάλυψη των κουτιών είναι ζωτικής σημασίας και το χρώμα πρέπει να είναι τέτοιο που να διευκολύνεται η ανεύρεσή τους. Εξάλλου, το “μαύρο κουτί” είναι όρος και αναφέρεται σε μία συσκευή, της οποίας η εσωτερική λειτουργία είναι άγνωστη. Μπορεί να δώσει πληροφορίες μόνο αν συνδεθεί με άλλη συσκευή για να διαβαστεί το περιεχόμενο. Το ζήτημα είναι ότι η ύπαρξη και η λειτουργία του “μαύρου κουτιού” ενός αεροπλάνου είναι γνωστή.

Ακόμα και αν κάποιος ανακαλύψει αιώνες αργότερα το “μαύρο κουτί της Γης”, ένα περίεργο σκουριασμένο αντικείμενο με τα ηλιακά πάνελ του ανενεργά για πολλά-πολλά χρόνια, δεν θα μπορέσουν να αντιληφθούν περί τίνος πρόκειται. Δεν θα έχουν κανένα πλαίσιο αναφοράς για το τι υπάρχει μέσα, ή πώς να το αποκρυπτογραφήσουν. Όσοι έχουν εργαστεί πάνω στην ιδέα παραδέχονται ότι αυτό είναι ένα ερώτημα που τους ταλανίζει. «Είναι αδύνατο να προβλέψουμε ποιος ή τι θα το βρει. Αλλά ακόμα και να το βρει ένα νοήμον είδος μπορεί να υποθέσει ότι δεν θα έχει καμία χρησιμότητα, εκτός κι αν ανακαλυφθεί από κάποιον ή κάτι… με την ικανότητα κατανόησης και ερμηνείας βασικών συμβολισμών».

Η απόκτηση πρόσβασης στο εσωτερικό του κουτιού μέσω του χαλύβδινου περιβλήματος πάχους τριών ιντσών απαιτεί έτσι κι αλλιώς μία κάποια εφευρετικότητα.  Οι προγραμματιστές υποθέτουν ότι όποιος είναι ικανός να το ανοίξει, θα μπορεί επίσης να ερμηνεύσει βασικά σύμβολα. Για να αυξήσουν τις πιθανότητες, όμως, η συσκευή να φανεί χρήσιμη σ’ αυτούς που θα την βρουν, κατασκευάζουν και ένα ηλεκτρονικό σύστημα ανάγνωσης, το οποίο θα βρίσκεται μέσα στο κουτί και θα ενεργοποιείται με την έκθεση στο ηλιακό φως. Με τον τρόπο αυτό, ακόμα και αν περάσουν εκατοντάδες χρόνια, η συσκευή θα ενεργοποιηθεί ξανά.

Το τέλος του κόσμου

Μόλις το “μαύρο κουτί” τεθεί σε λειτουργία, η αναπτυσσόμενη τράπεζα δεδομένων θα είναι προσβάσιμη μέσω μιας ψηφιακής πλατφόρμας. Το σχέδιο είναι ότι όσοι άνθρωποι ενδιαφέρονται να μπορούν να επισκέπτονται τον σχετικό ιστότοπο. Υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά που ετοιμάζει η ομάδα, όπως η μετάδοση συνοπτικών στατιστικών σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα και η ύπαρξη ενός “χτύπου καρδιάς” που θα γνωστοποιεί ότι το κουτί είναι ενεργοποιημένο και ηχογραφεί ενεργά.

Εν μέσω πανδημίας, κλιματικής αλλαγής, διαταραχής της διατροφικής αλυσίδας, αλλά και καταστροφολογίας, το τέλος του κόσμου μοιάζει να έχει παύσει να είναι σχήμα λόγου. Πλέον, πλησιάζει όσο ποτέ να θυμίζει έναν πραγματικό ιστορικό ορίζοντα. Δεν είναι μονάχα το περίεργο “μαύρο κουτί της Γης”. Ούτε καν η ομάδα επιστημόνων της NASA που εξειδικεύεται 365 ημέρες τον χρόνο σε συνθήκες εξομοίωσης μιας απόλυτης καταστροφής. Είναι και η σκέψη ότι ο πλανήτης Άρης κάποτε είχε νερό, ωκεανούς και ατμόσφαιρα, που τροφοδοτεί την αίσθηση ενός αναπόφευκτου τέλους. Και κάπως έτσι, ακόμα και με αυτό το αγωνιώδες συναίσθημα, η ζωή συνεχίζεται…