Τα ατίθασα άλογα θέλουν τεχνίτη ηνίοχο…

Δεν ξέρω για σας, αλλά εγώ προσωπικά σε κάθε συγκριτισμό του τρόπου ζωής των αρχαίων με τους σύγχρονους Έλληνες καλοτύχιζα πάντα τους πρώτους, γιατί σε καιρό ειρήνης απολάμβαναν ποιοτικά και συλλογικά τη ζωή. Όλοι μαζί συμμετείχαν στο πανηγύρι της σε καιρό ειρήνης και όλοι μαζί αντιμετώπιζαν τις συμφορές του πολέμου υπό τη σκιά του θανάτου.

Ενδεικτικές είναι, άλλωστε, οι ”φωτεινές” σκηνές στον Ξενοφώντα (”Συμπόσιον”) και οι ”σκοτεινές” στον Ηρόδοτο (Περσικοί πόλεμοι) και τον Θουκυδίδη (Πελοποννησιακός πόλεμος). Στην πρώτη περίπτωση μάς αφήνουν έκθαμβους οι σκηνές ηδονικού θαυμασμού είτε απ’ το πρωινό ξύπνημα των αρχαίων στην ολάνθιστη ή χιονισμένη φύση, είτε η ενθουσιώδης συμμετοχή τους στο κυνήγι των ελαφιών ή των αγριογούρουνων, αλλά και η αιτιολόγηση της συλλογικότητας απ’ τον Ξενοφώντα. «Συμμετείχαν σε άθλημα υγιές, τίμιο, εποικοδομητικό, που τους κρατούσε μακριά απ’ τους πειρασμούς των πόλεων»!

Ωστόσο τα εντυπωσιακότερα όλων παραδείγματα μαζικής συμμετοχής σε ειρηνικές εκδηλώσεις ήταν αυτά της ”μέθεξης” στα συμπόσια που περιγράφουν ο Πλάτωνας και ο Ξενοφώντας, όπου ήταν προσκεκλημένοι οι εκλεκτοί της αθηναϊκής ελίτ, οι εκπρόσωποι του αθηναϊκού πνεύματος. Στο ”Συμπόσιον” του Πλάτωνα κυριαρχούν οι υψηλού επιπέδου συζητήσεις μορφωμένων ανδρών και γυναικών που έγιναν στο σπίτι του νεαρού τραγικού ποιητή Αγάθωνα με αφορμή την πρώτη νίκη του σε δραματικούς αγώνες και συγκεκριμένα στα Λήναια το 416 πΧ. Αντίθετα στο ”Συμπόσιον” του Ξενοφώντα κυριαρχεί το ανάλαφρο κλίμα ψυχαγωγίας με οικοδεσπότη τον πλούσιο Αθηναίο Καλλία, ο οποίος είχε παραθέσει δείπνο προς τιμήν του Αυτόλυκου, πρωταθλητή στο παγκράτιο (συνδυασμός πάλης, λακτισμάτων και πυγμαχίας).

Σωκράτης και Ξανθίππη

Σε αμφότερα συμμετείχε και ο Σωκράτης με την Ξανθίππη τη γυναίκα του και μητέρα των γιων του (Λαμπροκλή, Σωφρονίσκου και Μενέξενου). Την Ξανθίππη, η οποία του είχε σταθεί στα καλά και τα άσχημα. Κι αυτό το εκτιμούσε πολύ ο φιλόσοφος, παραβλέποντας το γεγονός ότι συχνά έπεφτε ”θύμα” της… δυναμικότητάς της, καθώς του έβαζε τις φωνές και τον κατάβρεχε όταν δεν έφερνε χρήματα στο σπίτι και ξημεροβραδιαζόταν στο Πρυτανείο και την Αγορά, συμμετέχοντας σε φιλοσοφικές συζητήσεις.

Ενδεικτικό παράδειγμα ότι νοιαζόταν γι’ αυτήν ήταν πως, μετά τις γοερές κραυγές και τα κλάματά της στο δεσμωτήριο για τον επικείμενο θάνατό του με κώνειο, ο φιλόσοφος ζήτησε από τον φίλο του Κρίτωνα να βρει κάποιον για να την οδηγήσει στο σπίτι (βλ. Πλάτωνος ”Φαίδων”). Παρών στη σκηνή ήταν και ο μαθητής του Σωκράτη Αλκιβιάδης, ο οποίος δεν άντεξε τα ξεφωνητά της Ξανθίππης και, με το που έφυγε αυτή, βρίζοντας γιατί φυλάκισαν τον άντρα της, γύρισε και ρώτησε τον δάσκαλό του –μη μπορώντας να κρύψει τη δυσφορία του– πώς ανέχεται τη φασαρία που κάνουν οι χήνες.

– «Το έχω συνηθίσει σαν να ακούω συνέχεια τροχαλίες», του απάντησε ο Σωκράτης και αμέσως μετά ρώτησε τον μαθητή του. «Εσύ ανέχεσαι τη φασαρία που κάνουν οι χήνες»;
– «Ναι, αλλά μου γεννούν αυγά και πουλάκια», είπε με ύφος απολογητικό ο Αλκιβιάδης.
– «Κι εμένα η Ξανθίππη μού κάνει παιδιά», έκανε με ανάλαφρη ειρωνεία ο φιλόσοφος και η συζήτηση έληξε εκεί.

Οι ιππείς με τα… ατίθασα άλογα

Ας σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι παράπονα για την γυναίκα του Σωκράτη και τη συμπεριφορά της (ο δυναμισμός της ήταν ενοχλητικός για τους άντρες, όπως και το γεγονός ότι ήταν οξύθυμη, αυταρχική και ζηλιάρα) είχε ακούσει ουκ ολίγες φορές ο Αθηναίος φιλόσοφος.
Έτσι, όταν κάποτε στην Αγορά η Ξανθίππη τού έβγαλε θυμωμένη τον φθαρμένο χιτώνα που φορούσε χειμώνα-καλοκαίρι, εκθέτοντάς τον με την απλυσιά του (κυκλοφορούσε παντού λερός και ξυπόλητος), οι γνωστοί του τον προέτρεψαν να τη χτυπήσει.

Ο νεαρός μάλιστα Κυνικός φιλόσοφος Αντισθένης τον είχε προκαλέσει ρωτώντας τον (Αριστοτέλους ”Πολιτικά” Θ’):
– «Πώς αφού έχεις τη γνώση, Σωκράτη, δεν εκπαιδεύεις και την Ξανθίππη, την χειρότερη γυναίκα απ’ όσες υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρξουν»;
Προς κατάπληξή του, όμως, τον άκουσε να του λέει ψύχραιμα, ακομπλεξάριστα και με υποδειγματική ευφυΐα (βλ. Διογένης Λαέρτιος ”Βίοι φιλοσόφων” σε ελεύθερη μετάφραση):
– «Μα το Δία, για να γρονθοκοπούμαστε εμείς και σεις να λέτε ”εύγε Σωκράτη”, ”εύγε Ξανθίππη”; Με μια σκληρή γυναίκα πρέπει να ζει κάποιος όπως οι ιππείς με τα ατίθασα άλογα. Όπως εκείνοι, αν τα δαμάσουν, δεν έχουν πρόβλημα με τα υπόλοιπα, έτσι κι εγώ ζώντας με την Ξανθίππη θα μάθω να συνυπάρχω με τους άλλους ανθρώπους»…

Μομφή σε βάρος της γυναίκας του άκουσε ο Σωκράτης και στο Συμπόσιο του Καλλία, όπου κάποιος απ’ τους καλεσμένους (στην πλειονότητά τους είχαν προσέλθει μετά από τις ιπποδρομίες για να φάνε, να πιούνε και να γλεντήσουνε) τόλμησε να τον ρωτήσει τι στην ευχή σκέφτηκε και παντρεύτηκε την Ξανθίππη. Κι εκεί η απάντηση του σπουδαίου αρχαίου φιλοσόφου ήταν παρόμοια:
– «Ο καλός ο καβαλάρης το πιο άγριο άλογο διαλέγει για να εξασκηθεί»…

Η έξυπνη-δυναμική γυναίκα

Πού θέλω να καταλήξω μ’ αυτό; Σίγουρα δεν θέλω να δικαιολογήσω την ανοίκεια συμπεριφορά μεταξύ συζύγων, πολύ περισσότερο οποιασδήποτε μορφής βία του ενός προς τον άλλον. Αλλά να σημειώσω με νόημα πως είναι μεγάλο προτέρημα για έναν άντρα να αποδέχεται τα δυνατά και αδύνατα σημεία της συντρόφου του, να καμαρώνει για τα πρώτα και να συμφιλιώνεται με τα δεύτερα.

Όπως και μεγάλο προτέρημα για μια δυναμική γυναίκα είναι να μην ξεπερνά τα όρια της ”μαγικής” της δύναμης, κάνοντας τον σύντροφό της να νιώθει υποτιμημένος, αλλά να επιστρατεύει δυναμική και συναίσθημα μαζί, για να τον αφυπνίσει και να τον εμπνεύσει. Υπάρχουν πολλές δυναμικές Ελληνίδες σήμερα που σαγηνεύουν με την επιτυχία τους, τόσο σε επαγγελματικό, όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Ωστόσο η υπερβολική ανεξαρτησία τους έναντι του άλλου φύλου ενοχλεί δικαιολογημένα, όταν συνοδεύεται από αλαζονεία και κομπασμό, ενώ εκπέμπει ταυτόχρονα το υπερφίαλο μήνυμα ”δεν σε χρειάζομαι”.

Η έξυπνη δυναμική γυναίκα δεν αφαιρεί απ’ τον άνδρα την επιθυμία να νιώσει ότι αποτελεί τον προστάτη της σχέσης, το στήριγμα για το άλλο του μισό στη σχέση αλληλεξάρτησης. Ο θαυμασμός, άλλωστε, του ενός για τον άλλο σε μια σχέση είναι η καλύτερη συγκολλητική ουσία για να διατηρηθεί αυτή και να εξελιχθεί. Το ίδιο ευεργετικά λειτουργούν εκατέρωθεν και οι υποχωρήσεις, οι συμβιβασμοί, που όμως δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να στερούν από τον έναν ή τον άλλον την ανάσα αναπνοής που χρειάζεται για να νιώθει μέσα του την ανέλιξη, την επέκταση και το αίσθημα ανεξαρτησίας μέσα στο γάμο.

Η δυναμική γυναίκα σίγουρα εκπέμπει γοητεία, όμως –χωρίς τις προαναφερθείσες προσαρμοστικές κινήσεις– πολύ γρήγορα αυτή θα εξανεμιστεί και την θέση της θα καταλάβει ο φόβος στην καρδιά του συντρόφου της, στη σκέψη ότι μπορεί να τον υποσκελίσει με την εγωπάθειά της. Αν στο ”δυναμική και ανεξάρτητη” γυναίκα προστεθούν οι χαρακτηρισμοί ”νευρική”, ”ατομίστρια” και ”αναίσθητη”, τότε χάνεται όλη η αίγλη της δυναμικότητάς της και γίνεται βάσανο για τον άλλον, όπως έγινε η Ξανθίππη για τον Σωκράτη.

Τον Σωκράτη που ήταν ένας και μοναδικός και στον τρόπο συμπεριφοράς του απέναντι στις γυναίκες. Ένας και μοναδικός και στις λογικές διαδρομές του μυαλού του που αφορούσαν τη φιλοσοφία των επιλογών του στο θέμα των συζυγικών σχέσεων. Γιατί, νομίζω ότι συμφωνείτε μαζί μου, δεν υπήρξε και δεν υπάρχει στον κόσμο άλλος έξω απ’ αυτόν που να επέλεξε ”χθες” ή να επιλέγει σήμερα το πιο ”ατίθασο” είδος συντρόφου, για να αποκτήσει εμπειρία ανοχής απέναντι και στους πιο δύστροπους ανθρώπους…