Η “Ελπίς” απογύμνωσε κυβέρνηση και κράτος

Πόσες φορές έχουμε αναφέρει τον όρο “κουλτούρα ασφαλείας” (security culture); Πόσες φορές έχουμε αναφέρει τον όρο “αποτροπή” (deterrence); Ασκώντας κριτική αφενός για την απουσία της πρώτης, αφετέρου για την αδυναμία κατανόησης σε βάθος της δεύτερης; Η κακοκαιρία “Ελπίς” με τις χιονοκαταιγίδες και τις “χιονολαίλαπες” έρχεται να επιβεβαιώσει του λόγου το αληθές.

Ας ελπίσουμε ότι το όνομα “Ελπίς” που επελέγη για την κακοκαιρία που πλήττει τη χώρα, αντιπροσωπεύει το καλό σενάριο, δηλαδή τη συμμόρφωσή μας με τους κανόνες της λογικής. Διότι ο όρος ασφάλεια είναι κάτι πολύ περισσότερο από άρματα μάχης, πολεμικά πλοία και μαχητικά αεροσκάφη. Στην προκειμένη περίπτωση αφορά την καθημερινότητά μας.

Συμπληρωματικά μπορούμε να κατανοήσουμε ότι η ολιστική κατανόηση του φαινομένου και η προσαρμογή μας μπορεί να κρίνει ακόμα και πολεμική αναμέτρηση. Διότι αν ο αντίπαλος μπορεί να αντεπεξέλθει σε μια τέτοια κατάσταση και εσύ όχι, ακυρώνονται στην πράξη όσα χτίζει από το υστέρημά του ο Έλληνας φορολογούμενος για το στρατιωτικό μέρος της ασφάλειάς του. Που δεν είναι το μόνο. Να συζητήσουμε για τη σημασία της ενεργειακής ασφάλειας; Που μπορεί να σε χρεοκοπήσει, αλλά και να καταρρεύσουν τα πάντα σε συνθήκες σαν τις σημερινές;

Μιλώντας για την αποτροπή, έχουμε τονίσει πολλές φορές ότι ένα βασικό χαρακτηριστικό της είναι ότι δεν μπορείς ποτέ να ξέρεις εάν έχει επιτύχει. Γνωρίζεις μετά βεβαιότητας πότε έχει καταρρεύσει. Έτσι και στο επίπεδο της ασφάλειας της κοινωνίας, που συζητούμε σήμερα, γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας ότι αποτύχαμε στο να λάβουμε τα μέτρα που θα απέτρεπαν τις σκηνές χάους που βλέπουμε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Αττικής, λόγω της κακοκαιρίας “Ελπίς”.

Αποτροπή του χάους

Εάν είχαν ληφθεί μέτρα απαγόρευσης κυκλοφορίας επί τη βάσει ξεκάθαρων μετεωρολογικών πληροφοριών, που ήταν διαθέσιμες εγκαίρως, το χάος θα είχε αποφευχθεί. Θα υποθέταμε βάσιμα ότι τα μέτρα απέτρεψαν το χάος, χωρίς όμως να γνωρίζουμε εάν αυτό θα εμφανιζόταν σε περίπτωση που δεν είχαν ληφθεί. Εκεί ακριβώς πάσχει το σύστημα. Όχι στην επάρκεια της πληροφόρησης. Μόνο που οι αποφάσεις νοθεύονται από το “πολιτικό κριτήριο”.

Όλοι ενδιαφέρονται για το ποια είναι η κριτική που θα ασκήσει η εκάστοτε αντιπολίτευση εάν κάτι δεν πάει καλά. Διότι αυτό θα δημιουργήσει πολιτικό κόστος, μετρήσιμο στις δημοσκοπήσεις, με αποτέλεσμα να επιχειρείται μονίμως προσπάθεια εξισορρόπησης που συχνά καταλήγει σε φιάσκο. Διότι η πραγματικότητα δεν επιδέχεται ημίμετρα στην αντιμετώπισή της. Γι’ αυτό την έχουν πατήσει ανεξαιρέτως όλες οι κυβερνήσεις, πέραν των συστημικών ανεπαρκειών.

Όταν για παράδειγμα μεταδίδεται με έκτακτα δελτία από τα μέσα ενημέρωσης ότι η Πυροσβεστική απηύθυνε έκκληση για κλείσιμο των εισόδων της Αττικής Οδού, αυτό σημαίνει πιθανότατα ότι αυτό ζητήθηκε, αλλά το αίτημα απορρίφθηκε. Με οποιοδήποτε επιχείρημα. Ενώπιον επιχειρησιακού αδιεξόδου, η ηγεσία αποφάσισε να δημοσιοποιήσει την απαίτηση, εάν δεν διέρρευσε με κάποιον τρόπο. Είναι επίσης γελοία η απόπειρα να φορτωθεί το σύνολο της ευθύνης για την κατάσταση σε ένα τόσο σύγχρονο οδικό δίκτυο στον ιδιώτη διαχειριστή, χωρίς ασφαλώς αυτό να τον απαλλάσσει από τις ευθύνες.

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε γενική αργία την Τρίτη. Ακούγεται ως κακόγουστο αστείο, διότι η απόφαση είναι άνευ αντικειμένου. Δηλαδή, εάν η κυβέρνηση δεν το αποφάσιζε οι δημόσιοι και οι ιδιωτικοί υπάλληλοι θα είχαν τρόπο να μεταβούν στις εργασίες τους; Το ζητούμενο θα ήταν το κράτος να έχει δράσει προληπτικά και να είχε αποφασίσει την αργία την Κυριακή για τη Δευτέρα, γνωρίζοντας ότι η “Ελπίς” έρχεται. Θα είχαμε γλιτώσει πολλά, παρότι το κόστος για την οικονομία είναι κατανοητό.

Η “Ελπίς” και η λάθος διαχείριση

Όταν το κράτος αναλαμβάνει δράση εγκαίρως, τότε ενδεχομένως υπάρχει περιθώριο για πιο μετριοπαθή μέτρα. Έχοντας ξεκάθαρη εικόνα για το τι θα συμβεί από τους μετεωρολόγους, θα μπορούσαν να έχουν συστήσει ξεκάθαρα την μη προσέλευση στην εργασία. Τα μοντέλα έδειχναν έναρξη των φαινομένων μετά τις 11.00’ το πρωί. Ξεκίνησαν τελικά ένα δίωρο τουλάχιστον νωρίτερα, δίνοντας μια ακόμα ευκαιρία διόρθωσης των λαθών, καθώς όλοι γνώριζαν ότι η σφοδρότητα του καιρικού φαινομένου θα κλιμακωνόταν.

Παρόλα αυτά, έπρεπε να περάσει ένα τρίωρο για να διαταχθεί η εγκατάλειψη των δημοσίων υπηρεσιών στις 12:00’ το μεσημέρι και φυσικά άλλο ένα δίωρο για να εφαρμοστεί από όλους το μέτρο. Όσοι είχαν πάρει αυτοκίνητα είχαν πρόβλημα να πάνε στα σπίτια τους και πολλοί δεν έφτασαν, ενώ όσοι χρησιμοποίησαν τα μέσα μαζικής μεταφοράς βρέθηκαν ενώπιον της εντολής σταδιακής απόσυρσης λεωφορείων και τρόλεϊ, καθώς εκ των πραγμάτων η κίνησή τους ήταν προβληματική.

Η ουσία είναι ότι για μια φορά η Ελλάδα πήρε κι αυτή τη φορά τον χείριστο βαθμό στη διαχείριση μιας έκτακτης κατάστασης. Το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο από την ακινητοποίηση των οχημάτων στην Αττική Οδό, την εξάντληση των καυσίμων πολλών εξ αυτών και τα περιστατικά υποθερμίας που έθεσαν σε κίνδυνο ζωές, καθώς δεν ήταν εξ αντικειμένου δυνατό να τους παρασχεθεί βοήθεια.

Την εικόνα της συστημικής αποσάρθρωσης, την ανικανότητα διαχείρισης μίας τέτοιας κακοκαιρίας, όπως η “Ελπίς”, την πληρώνουν με την τρομερή ταλαιπωρία τους οι πολίτες, αλλά την διαπιστώνει και ο αντίπαλος. Και ο λογικός συνειρμός που αυτός κάνει είναι ότι η Ελλάδα δεν θα τα πάει καλύτερα στη διαχείριση μιας στρατιωτικού χαρακτήρα κρίσης…