Θα έπαιζαν οι ΗΠΑ το χαρτί “πυρηνική Ουκρανία”;

Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα και αμφισβητήσιμα στοιχεία της σύγκρουσης που έχει ξεσπάσει μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ήταν ο ρωσικός ισχυρισμός ότι η Ουκρανία σχεδίαζε να δημιουργήσει ένα μικρό πυρηνικό οπλοστάσιο, έτσι ώστε να ενισχύσει δραστικά την αποτροπή της έναντι της Ρωσίας. Ο ρωσικός αυτός ισχυρισμός για μία “πυρηνική Ουκρανία” αντιμετωπίστηκε με πολύ μεγάλο σκεπτικισμό διεθνώς, όμως δεν είναι σίγουρο ότι δεν έχει κάποια πραγματική βάση.

Συγκεκριμένα, ολοένα και περισσότερο συζητιέται σε ακαδημαϊκούς κύκλους διεθνώς, που ασχολούνται με θέματα πυρηνικής αποτροπής, το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να επιδιώκουν ένα “λελογισμένο” πυρηνικό ντόμινο, επιτρέποντας την πυρηνικοποίηση μιας σειράς χωρών σε κρίσιμα σημεία του πλανήτη. Βέβαια, κάτι τέτοιο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την πάγια θέση των ΗΠΑ τις περασμένες δεκαετίες, που ήταν η αποφυγή της περαιτέρω πυρηνικοποίησης του διεθνούς συστήματος.

Για να αποφύγουν αυτήν την εξέλιξη στο παρελθόν οι ΗΠΑ είχαν συνεργαστεί και με τον μεγάλο τους αντίπαλο, τη Σοβιετική Ένωση, ώστε να αναχαιτίσουν τις πυρηνικές φιλοδοξίες άλλων κρατών και να διατηρήσουν στον πλανήτη ένα πυρηνικό ολιγοπώλιο, μέσα σε το οποίο αυτές οι δύο θα είχαν προνομιακή θέση. Και δεν ήταν λίγες οι χώρες που επεδίωξαν κάτι τέτοιο ή έστω το εξέτασαν. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Σουηδία, η Ελβετία, η Αργεντινή, η Βραζιλία και μια σειρά από άλλες.

Μία μάλιστα το πέτυχε: Η Νότιος Αφρική, η οποία κατασκεύασε έξι ατομικές βόμβες, τις οποίες κατέστρεψε ο Νέλσον Μαντέλα όταν ανήλθε στην εξουσία. Αυτή η προσπάθεια αποφυγής του πυρηνικού ντόμινο συνεχίστηκε και στα μεταψυχροπολεμικά χρόνια. Όμως, σήμερα ενδέχεται να έχουμε φθάσει σε ένα σημείο καμπής και η οπτική των ΗΠΑ ενδέχεται να έχει αλλάξει. Σε αυτό συνηγορούν μια σειρά από λόγους. Καταρχάς, σήμερα οι πιο επικίνδυνες προς πυρηνικοποίηση χώρες είτε δεν υφίστανται πλέον με τον τρόπο που υφίσταντο, όπως είναι η Λιβύη και το Ιράκ, είτε ήδη έχουν πυρηνικοποιηθεί, όπως είναι η Βόρειος Κορέα.

Μόνη εξαίρεση είναι το Ιράν, το οποίο όμως θα έχει να αντιμετωπίσει σαρωτική ισραηλινή αντίδραση, ακόμη και πιθανή πυρηνική επίθεση, ακόμη και σε περίπτωση που αποκτήσει απλώς “πυρηνική ικανότητα” (nuclear capability), η είναι ένα βήμα πριν την απόκτηση πυρηνικού όπλου (nuclear weapon). Αντιθέτως, οι βασικές προς πυρηνικοποίηση χώρες βρίσκονται στην περιφέρεια των δύο μεγάλων αντιπάλων των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας και είναι εχθροί των δύο αυτών χωρών. Πρώτη στη σχετική λίστα είναι η Ιαπωνία.

Πυρηνικό ντόμινο στην Άπω Ανατολή

Η Ιαπωνία, αν και στο σύνταγμά της απαγορεύει τα πυρηνικά όπλα, εντούτοις χαρακτηρίζεται από τους αναλυτές σε θέματα πυρηνικής ισχύος ως δυνάμει πυρηνική δύναμη (virtual Nuclear Power) ή «standby Nuclear Power», όπως την είχε χαρακτηρίσει ο Uzi Rubin, πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας αντιβαλλιστικής Άμυνας του Ισραήλ. Η Ιαπωνία κατέχει αρκετούς τόνους πλουτωνίου, ώστε να μπορεί να κατασκευάσει περισσότερες από δύο χιλιάδες πυρηνικές κεφαλές, έχει πολύ υψηλό επίπεδο σε όλες τις βιομηχανικές και τεχνολογικές ικανότητες που απαιτούνται για την κατασκευή πυρηνικών όπλων και ένα αξιόλογο διαστημικό πρόγραμμα, το οποίο της προσφέρει τους πυραύλους-φορείς για να μεταφέρει τις κεφαλές αυτές ακόμη και σε διηπειρωτικό βεληνεκές.

Έτσι, έχει υπολογιστεί ότι σε περίπου ένα έτος θα μπορούσε να γίνει ακόμη και η τρίτη πυρηνική δύναμη στον κόσμο, αν έτσι το αποφάσιζε. Μια πυρηνικοποιημένη Ιαπωνία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πολύ καλύτερο αντίπαλο δέος της Κίνας από ότι σήμερα, δεδομένου μάλιστα ότι το κινεζικό πυρηνικό οπλοστάσιο δεν είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Επίσης, θα προκαλούσε ένα πιθανό πυρηνικό ντόμινο στην Άπω Ανατολή, με τη Νότιο Κορέα να ακολουθεί.

Μια πυρηνικοποιημένη Νότιος Κορέα θα αδρανοποιούσε εν πολλοίς την απειλή της Βορείου Κορέας, ενώ θα μείωνε έτι περαιτέρω την ισχύ και επιρροή της Κίνας στην περιοχή. Ωστόσο, το τελικό στάδιο αυτού του πυρηνικού ντόμινο θα ήταν η Ταϊβάν (Δημοκρατία της Κίνας επί το ορθότερον). Μια Ταϊβάν εφοδιασμένη με πυρηνικά όπλα θα μπορούσε να αγνοήσει τις απειλές της Κίνας (Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας) και να προχωρήσει στην ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της, αποκόπτοντας τον εαυτό της από τον κινεζικό εθνικό κορμό και επιτυγχάνοντας τον “ακρωτηριασμό” που τόσο φοβάται το Πεκίνο.

Έτσι λοιπόν η Ουάσιγκτον θα είχε την Κίνα, αλλά και τη Βόρειο Κορέα, περικυκλωμένες από τρεις πυρηνικές δυνάμεις, με τις οποίες έχει εχθρικές σχέσεις με βαθιές ιστορικές ρίζες.
Είναι λοιπόν πιθανόν, πως ξεκινώντας από την Ουκρανία, κάποιοι κύκλοι στην Ουάσιγκτον θα επεδίωκαν να δημιουργήσουν ένα πιο διευρυμένο πυρηνικό σύστημα, δημιουργώντας έναν κλοιό γύρω από την Κίνα και τη Ρωσία.

Αποτροπή του ρωσικού πυρηνικού οπλοστασίου

Ωστόσο, η δυναμική αυτού του διευρυμένου πυρηνικού συστήματος είναι μεγαλύτερη από τη γεωγραφική περικύκλωση του σχήματος Ρωσίας-Κίνας. Ένα πιο “πληθωριστικό” παγκόσμιο πυρηνικό σύστημα εξ αντικειμένου θα μείωνε το ειδικό βάρος του τεράστιου ρωσικού πυρηνικού οπλοστασίου. Και αυτό είναι το ισχυρότερο χαρτί της Ρωσίας σήμερα. Η σημερινή Ρωσία δεν είναι η Σοβιετική Ένωση, τα οικονομικά και τα πληθυσμιακά μεγέθη της είναι μικρά, ενώ έχει μεγάλα κενά σε κρίσιμους βιομηχανικούς και τεχνολογικούς τομείς.

Διαθέτει όμως το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο, το οποίο έχει εμπλουτίσει και με ασύμμετρα πυρηνικά όπλα τεράστιων δυνατοτήτων, όπως είναι η πυρηνική τορπίλη Poseidon. Έτσι λοιπόν ο πυρηνικός πληθωρισμός που θα προέκυπτε σε μια παρόμοια περίπτωση θα μείωνε το ειδικό βάρος του ρωσικού πυρηνικού οπλοστασίου, συνακόλουθα και του ρόλου της Ρωσίας στα διεθνή δρώμενα και θα περιόριζε τις δυνατότητες της Ρωσίας να προβάλει την πυρηνική της ισχύ ως φόβητρο, ώστε να προωθεί τις πολιτικές της.

Και βέβαια, ένα αντίστοιχο ντόμινο πυρηνικοποίησης θα μπορούσε να προκύψει και στην Ευρώπη, με μια υποψήφια χώρα να είναι η Σουηδία, η οποία, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, είχε εξετάσει στο παρελθόν η δυνατότητα αυτή στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Μια πυρηνικοποιημένη Σουηδία εντός ή εκτός ΝΑΤΟ θα ήταν ένας σημαντικός περιοριστικός παράγοντας της ρωσικής στρατηγικής στην Ευρώπη.

Μια μεταπυρηνική αμερικανική στρατηγική

Βέβαια, μια παρόμοια εξέλιξη θα περιόριζε και τον ρόλο του αμερικανικού πυρηνικού οπλοστασίου. Όμως, πιθανώς αυτό να μην επηρεάζει και τόσο την αμερικανική στρατηγική, όπως θα περίμενε κανείς. Εδώ και χρόνια, οι ΗΠΑ προσπαθούν να υλοποιήσουν μια “μεταπυρηνική” (post nuclear) αρχιτεκτονική ισχύος και ο πρόεδρος Ομπάμα είχε προτείνει πλήρη πυρηνικό αφοπλισμό, κάτι για το οποίο έλαβε και το Νόμπελ Ειρήνης. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι ένας “πληθωριστικός” πυρηνικός κόσμος θα μπορούσε να εντείνει τις πιέσεις για έναν πλήρως αποπυρηνικοποιημένο κόσμο ως επόμενο στάδιο.

Και σε ένα αποπυρηνικοποιημένο κόσμο η Ρωσία θα μετατρεπόταν σε μια μεσαία περιφερειακή Δύναμη, ενώ οι ΗΠΑ με τους δυτικούς συμμάχους τους, αξιοποιώντας το τεράστιο τεχνολογικό και βιομηχανικό τους δυναμικό θα οικοδομούσαν μια “μεταπυρηνική” αρχιτεκτονική ισχύος που θα τους τοποθετούσε ξανά στην ηγεσία του παγκόσμιου συστήματος – ο γράφων έχει εξετάσει τις θεωρίες περί πυρηνικοποίησης της Ιαπωνίας, αλλά και της “μεταπυρηνικής” αρχιτεκτονικής ισχύος που σχεδιάζουν οι ΗΠΑ στη μελέτη του “Η Στρατιωτική Άνοδος της Κίνας και η Γεωπολιτική του Πολέμου στη Μέση Ανατολή” (εκδόσεις Λιβάνη).

Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται περίεργα ή και εξωπραγματικά σε πολλούς. Όμως, είναι θέματα που εξετάζονται σοβαρά και μελετώνται. Και θα πρέπει να τα λαμβάνουμε υπόψη μας αν θέλουμε να έχουμε μια ρεαλιστική ανάγνωση των τεκταινομένων στην Ουκρανία, πέραν από τον συναισθηματικό κρετινισμό που εκδηλώνεται στα ΜΜΕ με ερωτήματα του τύπου «πώς είναι δυνατόν να γίνονται πόλεμοι στον 21ο αιώνα».