Οι ανακοινώσεις των δημοσιογραφικών ενώσεων για το “μαύρο” στο Sputnik

Η Κομισιόν έλαβε πρόσφατα μια απόφαση που προκάλεσε αρνητικά σχόλια ως επί το πλείστον από πολλές πλευρές. Θεωρώντας ότι δύο ρωσικά μέσα ενημέρωσης (το Russia Today ή RT και το Sputnik) προπαγάνδιζαν με fake news υπέρ της Ρωσίας, κατέληξε στο να απαγορεύσει την εκπομπή τους στην ΕΕ, της Ελλάδας περιλαμβανομένης. Χθες έκανε μια δραματική ανάρτηση το ελληνικό Sputik, καταγγέλλοντας ότι οι δημοσιογραφικές ενώσεις σιωπούν, οι οποίες αργότερα προχώρησαν σε ανακοινώσεις για το ζήτημα.

Σε απάντηση δε του αποκλεισμού ρωσικών μέσων, η Ρωσία “κλείνει” σήμερα το BBC στη Μόσχα. Συγκεκριμένα, αναστέλλονται οι εκπομπές της ρωσικής υπηρεσίας του BBC και του Radio Liberty, όπως και η πρόσβαση στο μέσο ενημέρωσης Meduza, καθώς το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας αναφέρει ότι «χρησιμοποιούνται για να υπονομευθεί η πολιτική σταθερότητα και η ασφάλεια της ρωσικής Ομοσπονδίας». Υπενθυμίζεται ότι ένα μήνα πριν οι Γερμανοί είχαν απαγορεύσει τις εκπομπές του Russia Today, επειδή το κανάλι δεν είχε άδεια στη Γερμανία και οι Ρώσοι απάντησαν με το  κλείσιμο της Deutsche Welle στη Ρωσία.

Όσον αφορά στην προ τετραημέρου απόφαση της Κομισιόν, η ΕΣΗΕΑ εξέδωσε ανακοίνωση προβληματισμού μαζί με την ΕΣΠΗΤ (Ένωση Συντακτών Περιοδικού και Ηλεκτρονικού Τύπου) και την Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου, όπου αναφέρουν: «Τα Διοικητικά Συμβούλια της ΕΣΗΕΑ, της Ένωσης Ανταποκριτών Ξένου Τύπου στην Ελλάδα και της ΕΣΠΗΤ εκφράζουν έντονο προβληματισμό για την απαγόρευση ΜΜΕ στην Ευρώπη, όπως έγινε με την πρόσφατη πρωτοφανή απόφαση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον αποκλεισμό των δικτύων RT και Sputnik.

Συντασσόμαστε με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων και διατρανώνουμε την πεποίθηση των δημοσιογράφων σε όλο τον κόσμο όπως συμπυκνώνεται στη δήλωση του Γενικού Γραμματέα της EFJ Ricardo Gutiérrez: «Η πρόκληση για τις δημοκρατίες είναι να καταπολεμήσουν την παραπληροφόρηση διατηρώντας παράλληλα την ελευθερία της έκφρασης». 

Τί λέει η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων

Στην σελίδα της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων, υπό τον τίτλο “Η παραπληροφόρηση δεν καταπολεμάται με τη λογοκρισία”, αναφέρονται τα εξής: «Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε την Κυριακή ότι το τηλεοπτικό δίκτυο RT (παλαιότερα γνωστό ως Russia Today), το οποίο υποστηρίζεται από το Κρεμλίνο, και το πρακτορείο ειδήσεων Sputnik, θα απαγορευθούν στην ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (EFJ) φοβάται τις επιπτώσεις αυτής της κατακόρυφης αύξησης της λογοκρισίας για την ελευθερία της έκφρασης στην Ευρώπη.

“Θα απαγορεύσουμε τη μηχανή των μέσων ενημέρωσης του Κρεμλίνου στην ΕΕ. Τα κρατικά Russia Today και Sputnik και οι θυγατρικές τους δεν θα μπορούν πλέον να διαδίδουν τα ψέματά τους για να δικαιολογήσουν τον πόλεμο του Πούτιν”, δήλωσε η Ursula von der Leyen. “Αναπτύσσουμε εργαλεία για να απαγορεύσουμε την τοξική και επιβλαβή παραπληροφόρησή τους στην Ευρώπη”, πρόσθεσε, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.

Αφού τα κράτη μέλη της ΕΕ έδωσαν το πράσινο φως στην πρόταση της Επιτροπής την Τρίτη, η κύρωση δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ, δίνοντας ουσιαστικά την εξουσία στις εθνικές ρυθμιστικές αρχές των μέσων ενημέρωσης να μπλοκάρουν το Russia Today και το Sputnik. Η κύρωση ισχύει για τη μετάδοση και τη διανομή ειδήσεων με δορυφορικό ή και καλωδιακό τρόπο, μέσω διαδικτυακών πλατφορμών κοινής χρήσης βίντεο, καθώς και νέων ή και ήδη εγκατεστημένων εφαρμογών.

Η Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Αξίες και τη Διαφάνεια Věra Jourová και ο Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Thierry Breton μίλησαν με τον πρόεδρο και τα μέλη της Ομάδας Ευρωπαϊκών Ρυθμιστών για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων (ERGA) για να συζητήσουν την εφαρμογή των μέτρων. Κάλεσαν τον φορέα παρακολούθησης των μέσων ενημέρωσης να διασφαλίσει ότι οι κυρώσεις θα εφαρμοστούν “αμέσως” και η ERGA συμφώνησε. Η κύρωση θα ισχύει για την μετάδοση και τη διανομή ειδήσεων μέσω δορυφόρου, καλωδιακής, διαδικτυακών πλατφορμών κοινής χρήσης βίντεο και νέων αλλά και ήδη εγκατεστημένων εφαρμογών».

«Αυτό είναι λυπηρό»

Στη συνέχεια της ανακοίνωσης της, η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων επισημαίνει: «Ο Γενικός Γραμματέας της ΕΟΔ (Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων, EFJ) Ricardo Gutiérrez εξέφρασε την έκπληξή του: “Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να θυμόμαστε ότι η ρύθμιση των μέσων ενημέρωσης δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιστεύουμε ότι η ΕΕ δεν έχει δικαίωμα να χορηγεί ή να αποσύρει άδειες μετάδοσης. Αυτό είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών”.

“Δεύτερον, η ολοκληρωτική κατάργηση ενός μέσου ενημέρωσης δεν μου φαίνεται ο καλύτερος τρόπος για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης ή της προπαγάνδας”, πρόσθεσε ο Gutiérrez. “Αυτή η πράξη λογοκρισίας μπορεί να έχει εντελώς αντίθετα αποτελέσματα στους πολίτες που παρακολουθούν τα απαγορευμένα μέσα ενημέρωσης. Κατά τη γνώμη μας, είναι πάντα προτιμότερο να αντιμετωπίζουμε την παραπληροφόρηση των προπαγανδιστικών ή δήθεν προπαγανδιστικών μέσων εκθέτοντας τα πραγματικά τους σφάλματα ή την κακή δημοσιογραφία τους, επιδεικνύοντας την έλλειψη οικονομικής ή λειτουργικής τους ανεξαρτησίας, τονίζοντας την αφοσίωση τους στα κυβερνητικά συμφέροντα και την περιφρόνησή τους για το δημόσιο συμφέρον”.

“Η Ευρωπαϊκή Ένωση Δημοσιογράφων υπενθυμίζει τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία αναφέρει ότι η απαγόρευση ενός μέσου ενημέρωσης είναι μια σοβαρή πράξη, που πρέπει να βασίζεται σε στέρεες νομικές βάσεις και αντικειμενικά στοιχεία, για την αποφυγή αυθαιρεσιών. Η πρόκληση για τις δημοκρατίες είναι να καταπολεμήσουν την παραπληροφόρηση, προφυλάσσοντας παράλληλα την ελευθερία της έκφρασης”.

“Η Ευρωπαϊκή Ένωση Δημοσιογράφων προτείνει να προτιμηθούν άλλες στρατηγικές: αύξηση της στήριξης της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας, ενίσχυση της ανεξαρτησίας των αιθουσών σύνταξης, ενίσχυση της κοινωνικής θέσης των δημοσιογράφων, προώθηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας μέσω ανεξάρτητων συμβουλίων Τύπου, ενθάρρυνση της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης, προώθηση της εκπαίδευσης για τον τομέα της ενημέρωσης για όλους, αύξηση της διαφάνειας για όσους βρίσκονται στην εξουσία, την οποία οι ίδιοι δεν προτείνουν ποτέ!”.

“Το πραγματικό αντίδοτο στην παραπληροφόρηση δεν είναι η απαγόρευση των μέσων ενημέρωσης, αλλά η προώθηση ενός ζωντανού, πλουραλιστικού, επαγγελματικού, ηθικού και βιώσιμου οικοσυστήματος μέσων ενημέρωσης, εντελώς ανεξάρτητου από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία”.

“Η τακτική της λογοκρισίας ενέχει τον κίνδυνο πιθανών αντιποίνων, όπως είδαμε με την απαγόρευση της Deutsche Welle στη Ρωσία, ως απάντηση στην απαγόρευση του Russia Today στη Γερμανία. Το αποτέλεσμα αυτής της κλιμάκωσης ήταν η αποδυνάμωση της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης στη Ρωσία. Οι πολίτες έχασαν το δικαίωμα πρόσβασης σε πληροφορίες που μεταδίδει η DW. Αυτό είναι λυπηρό».

Η ανακοίνωση της ΕΣΗΕΑ

Επίσης η Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ), η Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου και η Ένωση Φωτορεπόρτερ Ελλάδας εξέδωσαν την εξής κοινή ανακοίνωση, υπό τον τίτλο “Οι Ενώσεις δίπλα στους εργαζόμενους του SPUTNIK” όπου αναφέρουν: «Οι δημοσιογράφοι και οι επαγγελματίες των ΜΜΕ είναι τα πρώτα θύματα του ακήρυχτου αλλά ορατού πολέμου κατά της Ενημέρωσης. Είναι αδιανόητο τα ΜΜΕ να συμπεριλαμβάνονται σε απολύτως δικαιολογημένες  κυρώσεις εναντίον ενός πολέμου.

Εκατοντάδες εργαζόμενοι του Ρωσικού Πρακτορείου Sputnik σε όλη την Ευρώπη, 32 εκ των οποίων στην Ελλάδα, ενημερώθηκαν ότι τα γραφεία τους κλείνουν και μένουν χωρίς δουλειά. Η ΕΣΗΕΑ, η Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου και η Ένωση Φωτορεπόρτερ  Ελλάδος συμπαρατασσόμενες με την Ευρωπαϊκή Ένωση Δημοσιογράφων είχαν επισημάνει ότι η πρωτοφανής απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για απαγόρευση του RT και του Sputnik θα έχει τα αντίθετα αποτελέσματα και εκτός από λογοκρισία θα έχει ως συνέπεια τη στοχοποίηση δημοσιογράφων.

Καλούμε έστω κι αυτή την ύστατη στιγμή τόσο τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς όσο και τις κυβερνήσεις να συνυπολογίσουν ότι πέρα από το τεράστιο πλήγμα στην ελευθεροτυπία και τη Δημοκρατία συνυπογράφουν την απώλεια εκατοντάδων θέσεων εργασίας».

Επίσης σε άλλη ανακοίνωση της η ΕΣΗΕΑ καλεί σε σεβασμό προς τη σωστή πληροφόρηση και  με τίτλο “Με σεβασμό στη δεοντολογία για τη σφαιρική ενημέρωση των πολιτών” αναφέρει τα εξής: «Με κομμένη την ανάσα η παγκόσμια κοινή γνώμη παρακολουθεί τις πολεμικές συγκρούσεις, που είναι αποτέλεσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Ως επαγγελματίες δημοσιογράφοι, γνωρίζουμε πολύ καλά την αισχύλειο φράση πως το πρώτο θύμα του πολέμου είναι η αλήθεια. Σήμερα, πολλοί συνάδελφοί μας, Έλληνες αλλά και ξένοι, προσπαθούν κάτω από δύσκολες συνθήκες να καλύψουν τα γεγονότα από τα μέτωπα του πολέμου.

Η διασταύρωση των ειδήσεων, η έγκαιρη και έγκυρη μετάδοσή τους, χωρίς αξιολογικές κρίσεις, έντονα φορτισμένες ιδεολογικά, είναι κατά κύριο λόγο το έργο που επιτελούν οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι. Ειδικά σε συνθήκες πολέμου, έχει ξεχωριστή σπουδαιότητα η αναφορά στην πηγή της κάθε πληροφορίας, καθώς η προπαγάνδα απειλεί να υποσκάψει την αξιοπιστία του δημοσιογραφικού λειτουργήματος και αδικεί την μεγάλη πλειονότητα των συναδέλφων μας, που με αυτοθυσία και τεράστιο κόστος καλύπτουν στιγμή προς στιγμή τα γεγονότα.

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ καλεί τους Έλληνες δημοσιογράφους σεβόμενοι τον κώδικα δεοντολογίας να σταθούν απέναντι σε κάθε προσπάθεια εκμετάλλευσης της δημοσιογραφικής ιδιότητας και να συνεχίσουν να μεταδίδουν με αμεροληψία τις πληροφορίες που συγκεντρώνουν, συμβάλλοντας στην σφαιρική ενημέρωση των συμπολιτών μας».