Δύο βήματα πίσω από τον Πούτιν
25/09/2018
Γράφει ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου –
Μέχρι το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, η επικρατούσα εικόνα για τη Συρία ήταν η εξής: ο Μπασάρ Ασαντ κερδίζει τον επταετή πόλεμο και σύντομα θα εκδιώξει την ένοπλη αντιπολίτευση από την τελευταία περιοχή που κατέχει, το Ιντλίμπ. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο αποφασιστικός παράγοντας που έκανε τη ζυγαριά να γείρει προς την πλευρά του Ασαντ, ετοιμάζεται για μια PAX RUSSICA, με την Αμερική στο περιθώριο. Ωστόσο, δύο σημαντικές εξελίξεις σε διάστημα λίγων ωρών ήρθαν να θολώσουν την εικόνα, θέτοντας ερωτήματα για τα όρια της ρωσικής ισχύος.
Τη Δευτέρα το απόγευμα βγήκε λευκός καπνός στο Σότσι, που φιλοξενούσε τη «μίνι Γιάλτα» Πούτιν – Ερντογάν για το Συριακό. Υστερα από πεντάωρες συνομιλίες, ο Ρώσος πρόεδρος υπαναχώρησε, αποδεχόμενος την πρόταση Ερντογάν για κατάπαυση του πυρός στο Ιντλίμπ. Η αναμενόμενη επίθεση ακυρώθηκε. Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία υποτίθεται ότι θα εξασφαλίσει την έξοδο των «ακραίων» τζιχαντιστών και των βαρέων όπλων από μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη πλάτους 15-20 χιλιομέτρων. Κοινές περιπολίες Ρώσων και Τούρκων θα επιτηρούν την εφαρμογή της συμφωνίας.
Προσωρινός ελιγμός ή στρατηγική υποχώρηση; Ο καιρός θα δείξει. Επί του παρόντος, η υποχώρηση Πούτιν μεταφράζεται ως μέγα διπλωματικό δώρο στον Ερντογάν. Εάν ο συριακός στρατός προχωρούσε στην άλωση του Ιντλίμπ, η αντιπολίτευση θα ξεριζωνόταν από τη Συρία και η Τουρκία θα έμενε χωρίς κανένα «ατού» στη συριακή σκακιέρα, πέρα από τα μικρά, κουρδικά κομμάτια από το Αφρίν μέχρι την Τζαραμπλούς, που κατέλαβε.
Η αιφνίδια στροφή Πούτιν χρήζει ερμηνείας. Ενδεχομένως, το Κρεμλίνο μετέφρασε τις προειδοποιήσεις Τραμπ για δυναμική απάντηση σε περίπτωση χρήσης χημικών όπλων από τον Ασαντ ως προαναγγελία προβοκάτσιας για την εξαπόλυση επίθεσης. Αλλά αυτό ξανάγινε τον Απρίλιο, χωρίς να αλλάξει κάτι στην εξέλιξη του πολέμου.
Σοβαρότερο ρόλο πρέπει να έπαιξε η τουρκική αντίδραση. Ο Ερντογάν έστειλε πολεμοφόδια στους αντικαθεστωτικούς και ενίσχυσε τις τουρκικές δυνάμεις που ήδη βρίσκονταν στο Ιντλίμπ με σημαντικό αριθμό αρμάτων μάχης και μονάδων πυροβολικού. Παράλληλα, διεμήνυσε στον Πούτιν ότι, αν εξαπολυθεί επίθεση, η Τουρκία θα αποχωρήσει από την τριμερή διαδικασία της Αστάνα για την πολιτική επίλυση του Συριακού, όπου συμμετέχει μαζί με τη Ρωσία και το Ιράν.
Μπορεί να εικάσει κανείς ότι ο Πούτιν έθεσε τη στρατηγικής σημασίας συνεργασία με την Τουρκία –η οποία έχει ήδη βάλει επικίνδυνη σφήνα στο ΝΑΤΟ– υπεράνω των άμεσων στρατιωτικών στόχων. Το Ιντλίμπ μπορεί να περιμένει. Αλλά πόσο; Η συμφωνία του Σότσι εμφανίζεται εύθραυστη. Πώς θα διαχωριστούν οι «ακραίοι» από τους «μετριοπαθείς» μαχητές και πώς θα εξασφαλίσει η Τουρκία την απομάκρυνση των πρώτων, αν βέβαια δεν αρκεστεί να τους αλλάξει στολές; Ή μήπως ο Πούτιν έθεσε πολύ στενά περιθώρια στον Ερντογάν (καταληκτική ημερομηνία είναι η 15η Οκτωβρίου) για να πει στη συνέχεια: σου έδωσα δύο ευκαιρίες και απέτυχες, τώρα τον λόγο έχουν τα όπλα;
Πάντως, η όποια ανακούφιση από τη συμφωνία του Σότσι δεν κράτησε παρά λίγες ώρες. Γύρω στις 11 το βράδυ της Δευτέρας, ρωσικό κατασκοπευτικό αεροσκάφος «Ιλιούσιν» Il-20 με 15μελές πλήρωμα εξαφανίστηκε από τα ραντάρ στα ανοιχτά της Λαττάκειας, ενώ τέσσερα ισραηλινά F-16 βομβάρδιζαν συριακούς στόχους στην περιοχή.
Το ρωσικό υπουργείο Αμυνας γνωστοποίησε ότι το αεροπλάνο κατερρίφθη από φίλια πυρά της συριακής αεράμυνας, αλλά επέρριψε την ευθύνη στους Ισραηλινούς, υποστηρίζοντας ότι ειδοποίησαν τους Ρώσους μόλις ένα λεπτό πριν αρχίσουν να εκτοξεύουν πυραύλους και ότι χρησιμοποίησαν το ρωσικό σκάφος ως ασπίδα έναντι των συριακών πυρών. Ο Ρώσος υπουργός Αμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, μάλιστα, προειδοποίησε τον Ισραηλινό ομόλογό του ότι θα υπάρξουν αντίποινα.
Ανεξήγητα ήπιοι τόνοι
Ωστόσο, λίγες ώρες αργότερα, ο Πούτιν έριξε απότομα τους τόνους, δηλώνοντας ότι η κατάρριψη ήταν αποτέλεσμα «μιας αλυσίδας τραγικών, τυχαίων περιστάσεων». Πώς να εξηγήσει κανείς μια τόσο ήπια αντίδραση, τη στιγμή που το Ισραήλ για πρώτη φορά προχώρησε σε βομβαρδισμούς στη Λαττάκεια, οχυρό του Ασαντ και επαρχία που φιλοξενεί τις ρωσικές βάσεις της Ταρτούς και του Χμεϊμίμ;
Επιτέλους, γιατί οι Ρώσοι μπήκαν στον κόπο να κουβαλήσουν στη Λαττάκεια το προωθημένο σύστημα αεράμυνας S-400 (που θέλουν να πουλήσουν και στην Τουρκία) αν δεν πρόκειται να το χρησιμοποιήσουν όταν υποστούν επίθεση;
Στα ρωσικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο πρόεδρος Πούτιν υπέστη βιτριολικές επιθέσεις, κάτι ιδιαίτερα ενοχλητικό σε μια εποχή που η δημοτικότητά του πλήττεται από τα μέτρα για το ασφαλιστικό. Μάλιστα, η φιλική προς το Κρεμλίνο ιστοσελίδα Russia Insider ανέβασε άρθρο με τίτλο: «Ο Πούτιν λέει σ’ αυτούς που επιτίθενται στη Συρία: Συνεχίστε να σκοτώνετε τους στρατιώτες μου, δεν θα κάνω τίποτα».
Η ίδια ιστοσελίδα (επιρρεπής στον αντισημιτισμό, αφού αρθρογράφοι της θεωρούν την επανάσταση των μπολσεβίκων αποτέλεσμα σιωνιστικής συνωμοσίας) απέδωσε τη στάση του Πούτιν σε «σιωνιστική πέμπτη φάλαγγα» στους κόλπους της κυβέρνησης.
Οι φόβοι του Ισραήλ
Παρά την ήπια αντίδραση του Πούτιν, Ισραηλινοί αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ρώσος πρόεδρος βρίσκεται σε πλήρη συντονισμό με τον Σεργκέι Σοϊγκού, εφαρμόζοντας τη γνωστή συνταγή του καλού και του κακού αστυνομικού. Αλλωστε, από την πρώτη στιγμή ο Πούτιν κάλυψε τη δυναμική αντίδραση του υπουργού του και προανήγγειλε μέτρα για την ασφάλεια των ρωσικών δυνάμεων στη Συρία, που «θα τα δει όλος ο κόσμος».
Ηδη, το πρωί της Πέμπτης η Ρωσία έκλεισε μεγάλα τμήματα του εναέριου και θαλάσσιου χώρου της Ανατολικής Μεσογείου –από τις ακτές της Συρίας και του Λιβάνου μέχρι την Κύπρο– για «γυμνάσια», εμποδίζοντας πρακτικά το Ισραήλ να πλήξει στόχους στη Συρία από τη θάλασσα ή από τον Λίβανο.
Στο Τελ Αβίβ ανησυχούν ότι το Κρεμλίνο μπορεί να αντιδράσει όπως έκανε με την κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου Su-24M από την Τουρκία, το 2015: να μεταφέρει τα πιο προχωρημένα συστήματα ραντάρ και πυραύλων, αυτή τη φορά όχι στη Λαττάκεια, αλλά στο ύψωμα Τελ αλ Χαάρα, στο συριακό τμήμα των Υψωμάτων του Γκολάν, κάτι που πονά και σφάζει το Ισραήλ.
Εντέλει, παρά τη συμφωνία Πούτιν – Ερντογάν, οι φόβοι για ανεξέλεγκτη κλιμάκωση της σύγκρουσης στη Συρία κάθε άλλο παρά υποχώρησαν. Το γεγονός ότι αυτές τις μέρες σπεύδει στην περιοχή το αμερικανικό αεροπλανοφόρο «Χάρι Τρούμαν», για να ενωθεί με τον Εκτο Στόλο, ενισχύει ακόμη περισσότερο την ένταση.
