Οι δυτικές κυρώσεις, το ρωσικό πετρέλαιο και η Κίνα

Για την Ρωσία η Κίνα αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο εταίρο της αυτή την περίοδο, κυρίως λόγω του ότι γνωρίζει πως να διαχειρισθεί ένα ευρύ φάσμα μεθόδων για να παρακάμπτει τις κάθε μορφής κυρώσεις, με βασικότερο πλεονέκτημά της την μηδενική έκθεση των κινεζικών ομίλων και εταιρειών στην αμερικανική χρηματοοικονομική υποδομή και ειδικά στο αμερικανικό δολάριο. Οι δυνατότητες αυτές συνδυάζονται με την ευχέρεια με την οποία οι κινεζικές εταιρείες δημιουργούν νέες επιχειρήσεις ειδικού σκοπού, που συνιστούν τα οχήματα διαχείρισης δραστηριοτήτων για εξειδικευμένες περιπτώσεις, όπως η παράκαμψη κυρώσεων.

Το Πεκίνο δεν έχει αποκρύψει το γεγονός ότι κατά την περίοδο των κυρώσεων κατά του Ιράν στην προ του 2016 περίοδο, αλλά και στην περίοδο μετά το 2018, αξιοποιεί την Kunlun Bank, με την ιδιότητα του οχήματος εκκαθάρισης των συναλλαγών, αλλά και διαχείρισης των επενδύσεων στο Ιράν, σε πείσμα των αγρίων κυρώσεων. Η συγκεκριμένη τράπεζα διαθέτει πολύτιμες επιχειρησιακές εμπειρίες στον τομέα της διαχείρισης κυρώσεων και κατά το παρελθόν έχει προβεί σε εκκαθαρίσεις συναλλαγών ύψους δεκάδων δισεκατομμυρίων στο αμερικανικό δολάριο και στο ευρώ, αλλά και στο κινεζικό γουάν στην περίοδο των κυρώσεων του 2012-2015.

Η τράπεζα υφίσταται φυσικά κυρώσεις από το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, αλλά δεν παύει να αποδεικνύει την αριστοτεχνική επιδεξιότητά της και την αποδεδειγμένη πλέον μεθοδολογία της στον συγκεκριμένο τομέα. Μάλιστα τον Δεκέμβριο του 2018, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Mohammad Zarif, δήλωσε στην διάσκεψη της Doha στο Κατάρ, πως εάν υπάρχει μία τέχνη που έχει τελειοποιηθεί στο έπακρο στο Ιράν, αυτή αφορά στην ανώδυνη παράκαμψη των κυρώσεων.

Στην περίπτωση των ρωσικών εξαγωγών αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου, δεν υφίστανται λόγοι για να εφαρμοσθεί η διαδικασία που έχει υιοθετήσει η Κίνα για τις συναλλαγές με το Ιράν. Η Κίνα διεθνοποιεί συστηματικά το νόμισμά της και ο διευθύνων σύμβουλος της ρωσικής Novatek, Leonid Mikhelson, σε ανύποπτο χρόνο, τον Σεπτέμβριο του 2018, είχε δηλώσει πως η Ρωσία συζητά με τους μεγαλύτερους εμπορικούς της εταίρους, την Ινδία και την Κίνα, αλλά και άλλες χώρες της Ασίας, την εγκατάλειψη του δολαρίου στις διμερείς τους συναλλαγές.

Είχε προσθέσει μάλιστα πως εάν οι ΗΠΑ δημιουργήσουν τις οποιεσδήποτε δυσχέρειες για τις ρωσικές τράπεζες, τότε οι συναλλαγές στο αμερικανικό δολάριο θα διεξαχθούν σε άλλα νομίσματα. Μία τετραετία αργότερα, πέραν της εντυπωσιακής ανάπτυξης της Κίνας κατά 8,1% το 2021, το σημαντικότερο γεγονός είναι ότι το γουάν αποκαθηλώνει το γιέν και αναβαθμίζεται στο τέταρτο σε όγκο συναλλαγών νόμισμα στο διεθνές εμπόριο.

Το Χρηματιστήριο Ενέργειας της Σαγκάης

Την εποχή που ο Mikhelson δημοσιοποιούσε τις προθέσεις της Ρωσίας, η Κίνα έθετε σε λειτουργία το εξαιρετικά επιτυχημένο πλέον Χρηματιστήριο Προθεσμιακών Συμβολαίων της Σαγκάης (Shanghai Futures Exchange), στο οποίο τα συμβόλαια σε αργό πετρέλαιο διαπραγματεύονται σε γουάν. Η διαδικασία αυτή δοκιμάστηκε αρχικά το 2014, όταν η ρωσική Gazpromneft είχε αποπειραθεί να διαπραγματευθεί συμβόλαια αργού πετρελαίου σε ρούβλια και γουάν με την Ευρώπη και την Κίνα. Τελικά με την συνεχή άνοδο των συναλλαγών μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου, δημιουργήθηκαν παράλληλα και οι κατάλληλες υποδομές, ώστε να εκτελούνται απρόσκοπτα οι συναλλαγές χωρίς την ανάγκη προσφυγής στο αμερικανικό νόμισμα.

Τα πλέον πρόσφατα δείγματα αυτής της συμβιωτικής σχέσης αφορούν την δεκαετούς διάρκειας συμφωνία της Rosneft στον τομέα του αργού πετρελαίου με την κινεζική CNPC (China National Petroleum Corporation) ύψους 80 δισ. δολαρίων, που προβλέπει συνολικές εξαγωγές προς την Κίνα της τάξης των 100 εκατομμυρίων μετρικών τόνων αργού (ελαφρά περισσότερα από 200.000 βαρέλια ανά ημέρα).

Σε παράλληλη τροχιά η Gazprom υπέγραψε με την κινεζική CNPC συμφωνία για την παροχή επιπλέον 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) φυσικού αερίου σε ετήσια βάση, προσθέτοντας ακόμα μία σύμβαση σε σχέση με την ανάλογη του 2014, που προέβλεπε έως το 2044, εξαγωγή 38 bcm το χρόνο. Ο ρωσικός όμιλος έχει κομβική συμμετοχή στο πρόγραμμα του αγωγού Power of Siberia που εγκαινιάστηκε το 2019 μαζί με την CNPC, για τον διπλασιασμό του όγκου της παροχής φυσικού αερίου στην Βόρειο Κίνα μέσω Σιβηρίας. Το έργο θα ολοκληρωθεί το 2023.

Διευκολύνσεις μέσω ιδιωτικών εταιρειών

Η Κίνα αποτελεί τον μεγαλύτερο πελάτη της Ρωσίας σε αργό πετρέλαιο, εισάγοντας το 2021 κατά μέσο όρο 1,72 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Κατά το πρώτο δίμηνο του 2022, παρατηρήθηκε μία υποχώρηση κατά 9,1% των εισαγωγών της (1,57 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα), ενώ τον Μάρτιο σημειώθηκε αύξηση των κινεζικών εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου κατά 7,2%.

Ένα σημαντικό στοιχείο στον τομέα ενέργειας της Κίνας αποτελεί η προσπάθεια του Πεκίνου να περιορίσει τις εισαγωγές των ιδιωτικών διυλιστηρίων, των αποκαλούμενων teapots (τσαγιέρες). Επέβαλε, λοιπόν, συνολικό όριο εισαγωγών στο δεύτερο εξάμηνο του 2021 στα επίπεδα των 35,24 εκατομμυρίων τόνων, έναντι των 53,88 εκατομμυρίων τόνων της αντίστοιχης περιόδου του 2020, δηλαδή μείωση κατά 35%. Η κεντρική κυβέρνηση επιχειρεί να επιβάλλει ένα σύστημα ρύθμισης της εσωτερικής αγοράς, διασώζοντας τα μερίδια των μεγάλων κρατικών ομίλων από τους ιδιώτες, μετά την μερική απελευθέρωση της βιομηχανίας διύλισης το 2015.

Τα ιδιωτικά διυλιστήρια από το 10% της αγοράς που κατείχαν το 2013, κατέχουν σήμερα μερίδιο της τάξης του 30%. Το Πεκίνο προσπαθεί να πατάξει την φοροδιαφυγή, το λαθρεμπόριο καυσίμων και τις παραβιάσεις της αυστηρής νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος. Λόγω του γεγονότος, όμως, ότι οι μεγάλοι κρατικοί όμιλοι δεν αγοράζουν ρωσικό αργό πετρέλαιο στις τρέχουσες τιμές της αγοράς (spot), το όριο για τους ιδιώτες για το 2022, αυξήθηκε στα 243 εκατομμύρια τόνους. Δηλαδή υπερδιπλασιάστηκε έναντι του 2020, όταν είχε επιβληθεί το υψηλό όριο, πριν από τις μειώσεις, γεγονός που διευκολύνει τις πωλήσεις των ρωσικών ομίλων.