Wolfgang Münchau: Το λάθος στις διαπραγματεύσεις που φέρνει το σκληρό Brexit
26/09/2018
Γράφει ο Wolfgang Münchau –
Οι ηγέτες της ΕΕ συμπέραναν ότι η Μεγάλη Βρετανία δεν θα δεχτεί ποτέ ένα Brexit χωρίς συμφωνία. Αυτό διαμόρφωσε τη διαπραγματευτική τους θέση. Η κρίση αυτή μπορεί να αποδειχτεί στο τέλος σωστή. Αλλά καθώς καταλαγιάζει η σκόνη από τη Σύνοδο Κορυφής στο Σάλτσμπουργκ, δείχνει ένα απερίσκεπτα ριψοκίνδυνο στοίχημα.
Αυτό που κάνει τη διαδικασία του Brexit τόσο επικίνδυνη είναι ότι και οι δύο πλευρές διαβάζουν λάθος τις προθέσεις του άλλου. Η Τερέζα Μέι, όπως και ο προκάτοχός της, έκανε το λάθος να πιστέψει ότι θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί διαφορές μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών. Αυτοί, εν τω μεταξύ, διάβασαν λάθος τους πολιτικούς περιορισμούς της.
Οι ανησυχίες που έχουν οι Βρυξέλλες και οι 27 για τις προτάσεις του σχεδίου Τσέκερς της Μέι είναι δικαιολογημένες. Αλλά έσφαλαν «σκοτώνοντάς το». Κάνοντάς το ακούσια, αύξησαν τις πιθανότητες για ένα Brexit χωρίς συμφωνία.
Υπάρχει ακόμα μια μικρή πιθανότητα ενός πασαλείμματος -ένα προστατευτικό καθεστώς για την Ιρλανδία στη συμφωνία αποχώρησης συν μια μη δεσμευτική πολιτική διακήρυξη για τη μελλοντική σχέση. Αλλά η δήλωση της Τερέζα Μέι την Παρασκευή μείωσε τις πιθανότητες για οποιαδήποτε συμφωνία που ίσως υπονοεί τελωνειακό σύνορο εντός των εδαφών της Μεγάλης Βρετανίας.
Δεν βλέπω πιθανότητα για κάποια συμφωνία στο Brexit, εκτός εάν και έως ότου η ΕΕ αρχίσει να δίνει τουλάχιστον κάποια θετική πιθανότητα σε μια έξοδο χωρίς συμφωνία. Δεν είμαστε ακόμα εκεί. Αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες επέλεξαν αυτή την εβδομάδα να φλυαρήσουν για μια αντιστροφή του Brexit. Μια δημοφιλής γερμανική ειδησεογραφική ιστοσελίδα έγραψε μια ιστορία για Βρετανό υπουργό που απέκλειε ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Φάνηκε πραγματική έκπληξη γι’ αυτούς.
Δεν θα υπάρξει ντιλ
Για όσο παραμένει η προσδοκία αντιστροφής του Brexit ή βρετανικής υποχώρησης, δεν μπορεί να υπάρξει ντιλ. Είναι πιθανό η θέση της ΕΕ να αλλάξει καθώς πλησιάζουμε σε μια έξοδο χωρίς συμφωνία. Οι Βρετανοί ψηφοφόροι, έχοντας ψηφίσει το Brexit, ίσως είναι προετοιμασμένοι να πληρώσουν ένα οικονομικό τίμημα για να φύγουν. Οι ψηφοφόροι στη Γηραιά Ηπειρο και οι επιχειρήσεις δεν έχουν αντίστοιχα προετοιμαστεί να κάνουν μια θυσία και διακυβεύονται πολλές δουλειές στην ΕΕ. Η Γερμανία και η Ολλανδία έχουν τεράστια διμερή εμπορικά πλεονάσματα με τη Μεγάλη Βρετανία.
Οι οικονομολόγοι επιμένουν να υποστηρίζουν ότι η μη συμφωνία θα είναι χειρότερη για τη Μεγάλη Βρετανία απ’ ό,τι για την ΕΕ. Αυτό είναι γενικά σωστό αλλά δεν αναγνωρίζει ένα πιο σημαντικό στοιχείο: Η ΕΕ έχει σημαντικά κατώτερο όριο πολιτικού πόνου σε ένα σκληρό Brexit.
Η καλύτερη διαπραγματευτική τακτική για τη Βρετανίδα πρωθυπουργό είναι αυτή για την οποία έδωσε σήμα στο τηλεοπτικό διάγγελμά της την Παρασκευή: να μην κάνει τίποτα μέχρι να κινηθεί η ΕΕ, να επιμείνει επί της ουσίας στην πρότασή της, ίσως κάνοντας κάποιες τεχνικές βελτιώσεις, ίσως δίνοντάς της έναν άλλο τίτλο και να αφήσει όλες τις προθεσμίες να παρέλθουν έως το 2019.
Απορρίπτοντας πλήρως το σχέδιο Τσέκερς, η ΕΕ δεν πρόσεξε ένα τρικ: θα μπορούσε να έχει προσφέρει στους Βρετανούς υπέρμαχους της Ευρώπης ένα πλατύ μονοπάτι προς την πλήρη συμμετοχή στην ΕΕ στο μέλλον. Ενας από τους λόγους που οι σκληροπυρηνικοί της παραμονής στη Μεγάλη Βρετανία είναι τόσο απελπισμένα υπέρ της αναστροφής του Brexit (και διστακτικοί στο να εγκρίνουν μια συμφωνία αποχώρησης) είναι η επιθυμία να διατηρήσει η Μεγάλη Βρετανία τις υφιστάμενες εξαιρέσεις (opt-outs). Η ΕΕ θα μπορούσε να προσφέρει διασφαλίσεις για μια μελλοντική συμμετοχή, περιλαμβανομένης μιας δέσμευσης ότι η Μεγάλη Βρετανία δεν θα χρειαζόταν να ενταχθεί στο ευρώ.
Στα όρια
Οι οπαδοί της παραμονής θεωρούν μια μελλοντική επιστροφή στην ΕΕ ως ξεκάθαρα τη δεύτερη καλύτερη επιλογή. Σκεφτείτε όμως την εναλλακτική: το σκληρό Brexit που θα μπορούσε να ακολουθήσει την καταψήφιση μιας συμφωνίας αποχώρησης. Το άρθρο 50 της συνθήκης της Λισσαβόνας είναι πολύ καθαρό σε αυτό το σημείο. Αν η χώρα έφευγε έτσι από την ΕΕ, αμφιβάλλω αν οι ηγέτες θα κάθονταν με τη Μεγάλη Βρετανία για να διαπραγματευτούν μια απλή εμπορική συμφωνία.
Η συνεργασία σε πολιτικές ασφάλειας θα σταματούσε. Και καθώς τα οικονομικά συστήματα αποκλίνουν με τον καιρό, οι φραγμοί για την επανένταξη θα αυξάνονταν. Η πιθανότητα επανεισδοχής στη Μεγάλη Βρετανία θα χανόταν για μια γενιά, ενώ η συμφωνία για την έξοδο θα άφηνε ανοικτή την πιθανότητα μελλοντικής συμμετοχής. Ακόμα και η προοπτική θα είχε κάποια αξία τόσο για την ΕΕ όσο και για τους υποστηρικτές της παραμονής στη Μεγάλη Βρετανία.
Δεν υπάρχει τώρα άλλη εναλλακτική για την Τερέζα Μέι από το να πάει τις διαπραγματεύσεις στα όρια. Εν τω μεταξύ πρέπει όλοι να ετοιμαζόμαστε για ένα Brexit χωρίς συμφωνία. Απουσία μελλοντικών εξελίξεων, όπως μια αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας, γενικές εκλογές στη Μεγάλη Βρετανία ή αλλαγής των θέσεων των ηγετών της Ευρώπης, πρέπει να το θεωρήσουμε ως το μοναδικό πιθανό σενάριο.
