Ο Σαλβίνι αποτελειώνει το πείραμα του Ριάτσε

Το Ριάτσε είναι ένα μικρό μεσαιωνικό χωριό της Καλαβρίας. Είναι σκαρφαλωμένο στην κορυφή ενός ψηλού λόφου, με θέα προς το Ιόνιο Πέλαγος. Δίπλα του απλώνεται η κοίτη ενός μικρού χείμαρρου που δίνει το όνομα στο χωριό: Ρυάκι. Η ονομασία του δείχνει ότι ιδρύθηκε ή εποικήθηκε από Έλληνες, Σλάβους ή Αλβανούς, που μάλλον έφευγαν από τα Βαλκάνια μπροστά στην προέλαση των Οθωμανών.

Για μια στιγμή στην ιστορία του το Ριάτσε έγινε πασίγνωστο σε όλον τον κόσμο. Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’80 του περασμένου αιώνα, όταν εξετέθησαν για πρώτη φορά στο προεδρικό Κυρηνάλιο Μέγαρο της Ρώμης οι δυο ξακουστοί αρχαιοελληνικοί πολεμιστές. Δύο εξαιρετικά ορειχάλκινα αγάλματα που είχαν ανακαλυφθεί, πολλά χρόνια πριν, στο βυθό μπροστά στο Ριάτσε.

Αφού αποκαταστάθηκαν προσεκτικά, εξετέθησαν για πρώτη φορά στην καρδιά της Ρώμης και τα δυο αρχαία αριστουργήματα έγιναν γνωστά διεθνώς ως οι «Πολεμιστές του Ριάτσε». Η επιτυχία ήταν τεράστια. Εκατοντάδες χιλιάδες ήταν συνολικά οι επισκέπτες που έσπευσαν να τα θαυμάσουν από κοντά, καθώς οι απέραντες ουρές τους πολιορκούσαν το Κυρηνάλιο για πάνω από ένα έτος.

Από τότε όμως πολλά άλλαξαν στο Ριάτσε. Το χωριό άρχισε σιγά σιγά να ερημώνεται. Τον Ιούλιο του 1998 οι κάτοικοι του είχαν μειωθεί στα 900 άτομα. Στο δημοτικό σχολείο είχαν μείνει 3 μαθητές και ήταν έτοιμο να κλείσει. Πάνω από το μισό χωριό ήταν πλέον ακατοίκητο. Δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο: εκατοντάδες είναι σε όλη την Ιταλία τα παραδοσιακά χωριά που εγκαταλείπονται. Τόσο που κάποιοι δήμαρχοι άρχισαν εδώ και πολλά χρόνια να προσφέρουν παραδοσιακές κατοικίες για λίγα ευρώ ή και δωρεάν, με μόνο όρο ο αγοραστής να τις κατοικεί για κάποιους μήνες του χρόνου.

Μελλοντική πύλη

Τα χαράματα μιας καλοκαιρινής ημέρας, ένα ιστιοφόρο που είχε αποπλεύσει από τις ακτές της Μικράς Ασίας αποβίβασε στην παραλία του Ριάτσε 184 άτομα, 72 από τα οποία ήταν μικρά παιδιά. Ήταν όλοι τους Κούρδοι, προερχόμενοι από την Τουρκία, τη Συρία και το Ιράκ. Οι πρόσφυγες βρήκαν αμέσως καταφύγιο στο χωριό.

Ο ιερέας δραστηριοποιήθηκε κι έβαλε στη διάθεση τους ένα μεγάλο χώρο που χρησιμοποιείται για τις εκδηλώσεις της ενορίας. Δίπλα του, ένας νέος που μόλις είχε γυρίσει στη γενέτειρα του, αφού είχε δοκιμάσει την τύχη του στη βόρεια Ιταλία: ο Ντομένικο Λουκάνο, γνωστός ως Μίμο, ήταν εκείνος που είδε όλους αυτούς τους νεοφερμένους όχι ως πρόβλημα, αλλά ως ευκαιρία να μην ερημωθεί το χωριό.

Με τη βοήθεια των κατοίκων και της ενορίας ο Λουκάνο ίδρυσε μια φιλανθρωπική εταιρεία, την οποία ονόμασε Città Futura («Μελλοντική Πόλη»), όπως ονομαζόταν μια συλλογή κειμένων του μεγάλου Ιταλού μαρξιστή Αντόνιο Γκράμσι. «Υπήρχαν άνθρωποι χωρίς σπίτι και σπίτια, χωρίς ανθρώπους μέσα», δήλωσε αργότερα ο Λουκάνο. Τα ακίνητα παραχωρήθηκαν με συμβόλαια χρησιδανείου, ενώ παράλληλα δημιουργήθηκαν συνεταιρισμοί που ανέλαβαν να καλλιεργηθούν τα εγκαταλελειμμένα χωράφια και την εμπορευματοποίηση των προϊόντων.

Η απασχόληση στα χωράφια ήταν ανοιχτή πρόκληση στην πανίσχυρη μαφία της Καλαβρίας, γνωστή με την επωνυμία Ντράνγκετα (από το ελληνικό Ανδραγαθία). Λίγα χιλιόμετρα μακριά από το Ριάτσε υπάρχουν μεγάλες καλλιέργειες ντομάτας με εκατοντάδες Αφρικανούς που εργάζονται εκεί σε απάνθρωπες συνθήκες.

Όσοι εργαζόμενοι τόλμησαν να σηκώσουν κεφάλι δολοφονήθηκαν χωρίς δεύτερη κουβέντα. Και ο Λουκάνο απειλήθηκε πολλές φορές: του έκαψαν το αυτοκίνητο και πυροβόλησαν για εκφοβισμό στην πόρτα της Città Futura και των συνεταιρισμών. Μάταια όμως.  Το 2005 ο Λουκάνο εξελέγη για πρώτη φορά δήμαρχος. Θα επανεκλεγεί άλλες δυο φορές.

Θεαματικά αποτελέσματα

Η χρηματοδότηση βασίστηκε στα 35 ευρώ που παραχωρεί η ιταλική κυβέρνηση στις μη κυβερνητικές οργανώσεις που έχουν αναλάβει την περίθαλψη προσφύγων. Κονδύλια που έχουν προκαλέσει πολυάριθμα σκάνδαλα, με μαφιόζικου τύπου οργανώσεις που τα λυμαίνονται, στοιβάζοντας τους πρόσφυγες σε απάνθρωπες συνθήκες, μέσα σε άθλια υπόστεγα ή πρόχειρους καταυλισμούς. Κάποια χρηματοδότηση ήρθε από την καθολική Εκκλησία και από το Δίκτυο SPRAR, το οποίο σχημάτισαν οι φορείς ιταλικής αυτοδιοίκησης που έχουν αναλάβει τη φιλοξενία προσφύγων. Τέλος, θεσπίστηκε και ένα μπόνους, κάτι σαν νόμισμα για ανταλλαγές μόνον εντός του χωριού.

Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά. Η φθίνουσα οικονομία του χωριού πήρε νέα ώθηση και γρήγορα οι κάτοικοι άρχισαν να επανέρχονται. Σήμερα το Ριάτσε είναι στις πρώτες θέσεις ανάμεσα στους Δήμους της Καλαβρίας στην ανακύκλωση απορριμμάτων και στην παραγωγή πιστοποιημένων βιολογικών προϊόντων. Οι  κάτοικοι του χωριού είναι τώρα περισσότεροι από 2.000 άτομα, οι 400 από τους οποίους είναι ξένοι, 20 διαφορετικών εθνικοτήτων. Από το 1998 το Ριάτσε φιλοξένησε συνολικά 16.000 αιτούντες άσυλο.

Το πετυχημένο πείραμα τράβηξε την προσοχή των διεθνών ΜΜΕ. Στα τελευταία χρόνια ήταν σύνηθες να συναντάς μέσα στα στενά σοκάκια δημοσιογράφους και τηλεοπτικά συνεργεία. Το 2010 ο Βιμ Βέντερς γύρισε ένα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στο Ριάτσε, ενώ το 2017 ολοκληρώθηκε και μικρή τηλεοπτική σειρά της RAI, που έπρεπε να μεταδοθεί φέτος αλλά την μπλόκαρε η νέα κυβέρνηση.

Νομικά προβλήματα

Τα νομικά προβλήματα του δημάρχου Λουκάνο δεν ξεκίνησαν με τον Σαλβίνι. Ήδη το 2016 η Οικονομική Αστυνομία έστειλε στην εισαγγελία του Ρηγίου της Καλαβρίας αναφορά που τον κατηγορούσε για παρατυπίες. Πιο συγκεκριμένα, ότι παραχώρησε δημόσιες υπηρεσίες, όπως η αποκομιδή σκουπιδιών, σε δυο συνεταιρισμούς του χωριού, χωρίς διαγωνισμό. Το πρώτο αποτέλεσμα ήταν να σταματήσει η κρατική και δημοτική χρηματοδότηση.

Φέτος προσετέθησαν νέες κατηγορίες, καθώς ο δήμαρχος κατηγορήθηκε ότι συμμετείχε στη διακίνηση παράτυπων μεταναστών και ότι διοργάνωσε τον γάμο ανάμεσα σε μια Νιγηριανή και έναν κάτοικο του χωριού, ώστε να αποφύγει την απέλαση της γυναίκας. Ο Λουκάνο αποδέχτηκε τις κατηγορίες. Αν ακολουθούσε κατά γράμμα την περίπλοκη νομοθεσία, δικαιολογήθηκε, θα περνούσαν χρόνια πριν λειτουργήσουν κάποιες υπηρεσίες. Παραδέχτηκε και τους στημένους γάμους, στους οποίους κατέφυγε ως «ύστατη λύση», προκειμένου να εξασφαλίσει την παραμονή κάποιων μεταναστών στη χώρα.

Αυτές οι ομολογίες, όμως, δεν αρκούσαν στον νέο υπουργό Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι, που θεωρεί το Ριάτσε επικίνδυνο υπόδειγμα πετυχημένης ενσωμάτωσης και ποτέ δεν έπαψε να εκτοξεύει κατηγορίες εναντίον του δημάρχου. Ανάρτησε, μάλιστα, και ένα βίντεο με έναν κάτοικο του Ριάτσε να εκφράζει τη έντονη δυσαρέσκεια του για τον Λουκάνο. Αποκαλύφθηκε, όμως, ότι πρόκειται για άνθρωπο που έχει καταδικαστεί για σχέσεις με τη μαφία.

Στα μέσα Σεπτεμβρίου ο Λουκάνο συνελήφθη και έμεινε δυο εβδομάδες στη φυλακή. Αποφυλακίστηκε και τώρα είναι σε κατ’ οίκον περιορισμό. Ταυτόχρονα, οι ξένοι κάτοικοι του μικρού κέντρου δέχτηκαν την επίσκεψη της αστυνομίας, που τους ανήγγειλε πως γρήγορα θα λάβουν εντολή να εγκαταλείψουν το  Ριάτσε. Ήδη, η γυναίκα του Λουκάνο, με αιθιοπική υπηκοότητα, αναγκάστηκε να φύγει από το χωριό.