Μία ένεση στο DNA και οριστικό τέλος στη χοληστερίνη

Σε 40 Νεοζηλανδούς ασθενείς θα δοθεί πειραματικά για πρώτη φορά μια γενετική θεραπεία που με μια ένεση, φιλοδοξεί να μειώσει άπαξ και δια παντός την “κακή” χοληστερίνη, χωρίς να χρειάζονται πλέον να παίρνουν καθημερινά στατίνες και άλλα σκευάσματα ή να στερούνται τα φαγητά που αγαπούν. Όμως η νέα θεραπεία έχει αρκετά χρόνια μπροστά της για να πείσει ότι το αποτέλεσμα έχει μεγάλη διάρκεια και αν όπως υπόσχεται η παρασκευάστρια εταιρεία, θα αρκεί μια ένεση για ισόβιο έλεγχο της χοληστερίνης. Παράλληλα, εκείνο που πρέπει παράλληλα να αποδειχθεί, είναι ότι η γονιδιακή παρέμβαση δεν προκαλεί ανεπιθύμητες αλλαγές στο υπόλοιπο DNA του ασθενούς.

Υπενθυμίζεται ότι πριν δύο χρόνια είχαν ανακοινωθεί τα πρώτα θετικά αποτελέσματα της θεραπείας, αλλά αφορούσαν πειραματόζωα και όχι ανθρώπους. Επίσης τα αποτελέσματα δεν απαντούσαν άμεσα στην διάρκεια ζωής της μείωσης των λυπών στο αίμα. Οι έρευνες στα πειραματόζωα (πιθήκους) έδειξαν θετικά αποτελέσματα πέρσι, όταν τα φάρμακα μπλόκαραν δύο γονίδια που σχετίζονται με την υπερχοληστεριναιμία και τα αυξημένα τριγλυκερίδια. Η τωρινή έρευνα πάντως στους 40 εθελοντές θα αφορά μόνο ένα γονίδιο, αυτό της υπερχοληστεριναιμίας. Έχει ήδη διαπιστωθεί ότι οι άνθρωποι, οι οποίοι διαθέτουν μεταλλάξεις και στον οργανισμό τους το γονίδιο αυτό είναι “σιωπηρό” ή όχι και τόσο ενεργό, δεν παρουσιάζουν εύκολα καρδιαγγειακές παθήσεις.

Στην έρευνα στα πειραματόζωα οι ερευνητές τροποποίησαν με ένεση μονίμως τα δύο γονίδια στα ζώα. Εν συνεχεία τα επίπεδα της LDL στον οργανισμό τους έπεσαν κατά 59% μέσα σε δύο εβδομάδες. Μέχρι στιγμής, η θεραπεία δεν φαίνεται να έχει προκαλέσει ανεπιθύμητες αλλαγές στο γονιδίωμα των ζώων, ενώ η κατάσταση των πειραματόζωων συνεχίζει να παρακολουθείται.

Οι άνθρωποι που συμμετέχουν τώρα ως εθελοντές είναι κυρίως ασθενείς που έχουν ήδη υποστεί έμφραγμα και που τα αγγεία τους δεν ανταποκρίνονται και πολύ καλά στις στατίνες. Εν ολίγοις, η χοληστερίνη τους μένει ανεξέλεγκτη και απειλεί την ζωή τους, καθώς υπάρχουν φόβοι για δεύτερο, πιθανόν μοιραίο αυτή τη φορά, έμφραγμα. Για τους ανθρώπους αυτούς ο κίνδυνος είναι τόσο μεγάλος, που αντισταθμίζει τους κινδύνους του να γίνουν πειραματόζωα σε καινοφανείς θεραπείες.

Ένεση στο DNA

Όλοι τους πάσχουν από κληρονομική υπερχοληστεριναιμία και αν το σκεύασμα της εταιρείας βιοτεχνολογίας Verve Therapeutics αποδειχθεί αποτελεσματικό και ασφαλές σε αυτούς, τότε θα μπορούσε να χορηγηθεί σε μεγαλύτερο αριθμό εθελοντών και μακροπρόθεσμα, να αποτελέσει μια οριστική επιλογή για όσους έχουν πολύ υψηλά επίπεδα “κακής” χοληστερίνης. Η ένεση στοχεύει –θεωρητικά– με πολύ ακριβή τρόπο το συγκεκριμένο ένοχο γονίδιο. Είναι η πρώτη φορά που δοκιμάζεται αυτός ο μόνιμος μηχανισμός για ένα σχετικά σύνηθες πρόβλημα υγείας, καθώς μέχρι στιγμής τον ερευνούσαν για σοβαρά αλλά σπάνια νοσήματα.

Όπως λέει η εταιρεία, στα σπάνια νοσήματα πολλοί άτυχοι άνθρωποι πάσχουν επειδή αρκεί να είναι “στραβή” μια αδενίνη ή να ανευρίσκεται κυτοσίνη εκεί που στην πλειοψηφία των ανθρώπων υπάρχει θυμίνη. Αν η “επέμβαση” στοχεύει στο σωστό σημείο του γονιδιώματος, φρενάρει τρόπον τινά τις προβληματικές πρωτεΐνες και λύνει το πρόβλημα. Η παρασκευάστρια εταιρεία υποστηρίζει ότι αρκεί μία και μοναδική ένεση για να αλλάξει δια παντός η λειτουργία του προβληματικού γονιδίου. Εν προκειμένω στοχεύει στην πρωτεΐνη που “λέγεται”  PCSK9 και η οποία είναι γνωστή στους γενετιστές ως ένοχη για την αύξηση των επιπέδων της LDL ή “κακής” χοληστερόλης.

Η εταιρεία φιλοδοξεί να προωθήσει το φάρμακο εν καιρώ σε πάνω από δύο εκατομμύρια ασθενείς με οικογενή υπερχοληστεριναιμία σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Αν και αρχικά στόχευε να χρησιμοποιήσει τον αλγόριθμο που είχε για τα σπάνια νοσήματα, μετά από έρευνες έξι μηνών αποφάσισε να χρησιμοποιήσει νεότερους αλγόριθμους. Αυτοί τροποποιούν τον κώδικα του DNA χωρίς να προκαλούν “ρωγμές” στη συνέχεια του γονιδιώματος καθώς οι ρωγμές αυτές ενέχουν τον κίνδυνο λανθασμένης αντιγραφής κατά την αναπαραγωγή των κυττάρων.

Χοληστερίνη

Σε ένα χρόνο από σήμερα η έρευνα θα τεθεί στο μικροσκόπιο της διεθνούς κοινότητας των επιστημόνων με τρία βασικά θέματα προς εξέταση: Πόσο μειώνει τη χοληστερίνη, για πόσο διάστημα και αν προέκυψαν απρόσμενα ζητήματα ασφαλείας ή παρενεργειών. Η απάντηση σε αυτά τα τρία έχει ζωτική σημασία για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που παλεύουν να μειώσουν τη χοληστερίνη τους και δεν τα καταφέρνουν. Επίσης είναι σημαντική και για τους διαβητικούς, καθώς το επόμενο ενέσιμο σκεύασμα γενετικής παρέμβασης μελετάται να στοχεύει στην οριστική αντιμετώπιση του διαβήτη Τύπου Ι ή του νεανικού.

Οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν εν τω μεταξύ ήδη αναπτύξει δύο φάρμακα αναστολείς του PCSK9, τα οποία ρίχνουν σημαντικά τα επίπεδα της LDL, όμως τα φάρμακα αυτά είναι ακριβά και πρέπει να χορηγούνται με ένεση κάθε λίγες εβδομάδες. Οι περισσότεροι άνθρωποι με υπερχολιστερηναιμία κατά συνέπεια στηρίζονται σε φάρμακα που παίρνουν από το στόμα. Πολλούς εντούτοις τα φάρμακα αυτά δεν τους “πιάνουν” ή τους προκαλούν παρενέργειες. Οπότε η αναζήτηση άλλων λύσεων, έχει ιδιαίτερη σημασία ειδικά για όσους αντιμετωπίζουν μια άνιση μάχη που απειλεί την καρδιά τους.

Όμως δεν παύουν να γεννώνται και ερωτήματα. Πρώτον, αυτή η θεραπεία θα είναι οικονομικά προσιτή σε όλους; Δεύτερον, ή ίσως και το κυριότερο, αξίζει κάποιος να ρισκάρει με μια θεραπεία που “βάζει χέρι” στα γονίδιά του και μάλιστα δεν μπορεί να αντιστραφεί; Αν και όσοι αντιμετωπίζουν άμεσα προβλήματα ζωής ή θανάτου, έχουν λόγους να ρισκάρουν, οι ριζικές γενετικές θεραπείες δεν είναι εξίσου ελκυστικές σε ό,τι αφορά ηπιότερα νοσήματα ή νοσήματα που είναι μεν σοβαρά, αλλά “παλεύονται” ικανοποιητικά με πιο κλασικές θεραπείες.