Ρευστότητα στο τρίγωνο Ελλάδα-ΗΠΑ-Τουρκία

Οι επισκέψεις –με χρονολογική σειρά– του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ, στρατηγού Κωνσταντίνου Φλώρου και του υπουργού Εθνικής Άμυνας Νίκου Παναγιωτόπουλου στην Ουάσιγκτον επιβεβαιώνουν το άριστο επίπεδο της διμερούς συνεργασίας και την επιβεβλημένη –βάσει του διεθνούς δικαίου και των εθνικών συμφερόντων– συμπόρευση Ελλάδας και ΗΠΑ στο ζήτημα του πολέμου της Ουκρανίας.

Ωστόσο, θα ήταν λάθος να επικρατήσει η εντύπωση, που συστηματικά καλλιεργεί η κυβέρνηση, ότι αρκούν μία ομιλία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Κογκρέσο, η απλή αίτηση ενδιαφέροντος για τα F-35 και η ευρεία χρήση της βάσης της Σούδας και του λιμένα της Αλεξανδρούπολης, για να λυθούν τα προβλήματα ασφάλειας της Ελλάδας. Γιατί, κυρίως, η υπηρεσιακή γραφειοκρατία του Στέητ Ντηπάρτμεντ και του Πενταγώνου εξακολουθεί να θεωρεί την Τουρκία ως βασικό στήριγμα της Δύσης «που δεν πρέπει να χαθεί».

Αντίθετα, η απολύτως προβλέψιμη Ελλάδα μπορεί να ανέχεται τη μη ικανοποίηση βασικών αιτημάτων της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περσινή απόρριψη ένταξης της Σκύρου στην αναθεωρημένη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) παρά τη βεβαιότητα του Κυριάκου Μητσοτάκη και σε αντίθεση με όσα, εγκαίρως, του υπογράμμιζαν τα μέλη της ελληνικής διαπραγματευτικής ομάδας και ο τότε πρέσβης των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ.

Το τρίγωνο Ελλάδα-ΗΠΑ-Τουρκία

Σε αυτό το πλαίσιο, οι επαφές Αθήνας-Ουάσιγκτον εξελίσσονται στους ακόλουθους τομείς:

Πρώτον, η αμερικανική πλευρά είναι ικανοποιημένη με τη συνεισφορά ελληνικού υλικού προς την Ουκρανία, καθώς διαψεύστηκαν οι δηλώσεις του Νίκου Παναγιωτόπουλου, στα μέσα Απριλίου, ότι δεν πρόκειται να γίνουν άλλες παραδόσεις. Μεταξύ άλλων, αποφασίστηκε η αποστολή των τεθωρακισμένων BMP-1, ενώ προ ημερών δόθηκε η πολιτική και νομική έγκριση για την αποδέσμευση πυραυλικού συστήματος, στο οποίο η Ελλάδα ήταν συμπαραγωγός στο παρελθόν.

Δεύτερον, παρά το διαρκές επικοινωνιακό μήνυμα ότι η Ελλάδα θα αποκτήσει τεράστιο πλεονέκτημα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο με τα F-35, περί το 2027 ή 2028, τίποτα δεν είναι οριστικό. Αναμφισβήτητα, είναι θετικό ότι η Ουάσιγκτον θα εξετάσει το ελληνικό αίτημα, αλλά η τελική έγκρισή του θα εξαρτηθεί αφενός από τη δυνατότητα της Αθήνας να εγγυηθεί, εντός του 2023 ή το 2024, ένα αξιόπιστο πρόγραμμα πληρωμών (μεγάλη προκαταβολή και ετήσιες δόσεις), αφετέρου από τις ισορροπίες εντός της διοίκησης Μπάιντεν.

Η πιθανή διαδοχή του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από πολιτικό της σημερινής “κεμαλικής” αντιπολίτευσης θα ενισχύσει τα ερείσματα της Άγκυρας στην Ουάσιγκτον, αποδυναμώνοντας τα αντίστοιχα της Αθήνας. Επίσης, ουδείς μπορεί να προβλέψει τους συσχετισμούς στη Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Γερουσία των ΗΠΑ μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου 2022 και 2024.

Βάσει της αμερικανικής νομοθεσίας, για την έγκριση παραχώρησης προηγμένων συστημάτων, όπως το F-35, απαιτείται η έκδοση άνω των 30 αδειών επίδειξης, εξαγωγής και υποστήριξης από το Στέητ Ντηπάρτμεντ, το Πεντάγωνο και το Κογκρέσο. Επομένως, ακόμα και μια τετράμηνη καθυστέρηση έκδοσης μιας απλής άδειας επίδειξης, όπως π.χ. συνέβη το 1997 με την υποψηφιότητα των F-15 της Boeing για την ελληνική Πολεμική Αεροπορία, μπορεί να ανατρέψει τον προγραμματισμό της Αθήνας.

Υπάρχει δε και η χειρότερη εκδοχή εξελίξεων. Το ενδεχόμενο αποχώρησης Ερντογάν και μεγάλης αναθέρμανσης των σχέσεων Ουάσιγκτον-Άγκυρας ίσως οδηγήσει στην αναβίωση του προγράμματος των F-35 για την Τουρκία. Με αποτέλεσμα, για λόγους ισορροπίας δυνάμεων, οι ΗΠΑ να εγκρίνουν τη σχεδόν ταυτόχρονη εξαγωγή τους προς την Ελλάδα και την Τουρκία, όπως συνέβη τη δεκαετία του 1980 με τα συμβόλαια F-16 προς τις δύο χώρες και τη δεκαετία του 1970 με τις πωλήσεις F-15 στο Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία.

Τα τουρκικά F-16

Τρίτον, παρά τις χρήσιμες κινήσεις του ελληνικού λόμπι στις ΗΠΑ κατά του δίδυμου προγράμματος εκσυγχρονισμού των F-16 της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας και αγοράς νέων αεροσκαφών, ουδείς γνωρίζει τις τελικές αποφάσεις. Πλήθος στοιχείων δείχνουν ότι η Άγκυρα, σε συνεννόηση με ορισμένους ισχυρούς παράγοντες στην Ουάσιγκτον, προέβη σε μία τέτοια διάκριση των αιτημάτων της, ώστε να εγκριθεί σίγουρα τουλάχιστον ο εκσυγχρονισμός. Το επιχείρημα των Αμερικανών υποστηρικτών του εκσυγχρονισμού είναι ότι δήθεν εξυπηρετούνται και τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ μέσω της μελλοντικής συνεισφοράς αεροσκαφών διπλού ρόλου (DCA) από την Τουρκία.

Σε όλα τα παραπάνω θέματα, σημαντικές θα αποδειχθούν οι πρωτοβουλίες της πρέσβεως στην Ουάσιγκτον, Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, η οποία, από τις αρχές του 2022, αποδεικνύεται πολύ πιο αποτελεσματική συγκριτικά με την πρώτη περίοδο της εκεί θητείας της. Αντίθετα, όσο περνά ο καιρός, εμφανίζονται ήδη ως πολύ περιορισμένα τα περιθώρια παραγωγικών παρεμβάσεων της αμερικανικής πρεσβείας της Αθήνας, υπό τον νυν πρέσβη Τζον Τσούνη, προς τις αρμόδιες διευθύνσεις του Στέητ Ντηπάρτμεντ.