Οι τσάρκες του Αμπντούλ Χαμίτ και οι εναλλακτικές της Ελλάδας

Να το έχουμε καταθέσει ευθύς εξαρχής: στις φιλικές συμβουλές/παραινέσεις προς την Ελλάδα (ακόμη και από δυνάμεις που, σιγά-σιγά μετακινούνται από τις θέσεις ίσων αποστάσεων, βλέπε Γερμανία, μετά την επίσκεψη Ανναλένας Μπέρμποκ), διατυπώνεται μια προσέγγιση που ίσως αποβεί ολισθηρή στην νέα φάση αντιμετώπισης των τουρκικών κινήσεων. Φάση που ξεκίνησε ζωηρά με την θεωρητικοποίηση από την Άγκυρα του θέματος αφοπλισμού των ελληνικών νησιών με αντικατοπτρισμό την αμφισβήτηση, ευθέως, της κυριαρχίας τους συν, με αναφορές Χουλουσί Ακάρ περί «αυτοάμυνας» της Τουρκίας, φάση που θα την δούμε τώρα εν εξελίξει με τον πλου του γεωτρύπανου Αμπντούλ Χαμίτ Χαν στην Ανατολική (;) Μεσόγειο.

Συμβουλή πρώτη: Προκειμένου να αποφευχθούν καταστάσεις που να θυμίζουν την παρολίγον ανάφλεξη του καλοκαιριού 2020, με τον πλου του άλλου, ερευνητικού τουρκικού Oruc Reis, θα έπρεπε να “αξιοποιηθούν οι δυνατότητες της Ακτοφυλακής/Coast Guard” (στην απέναντι ακτή “Sahil Guvenlik”, αρκετά στρατιωτικοποιημένη). Και τούτο ώστε να αποφεύγεται η αντιπαράθεση, επί του πεδίου, των πολεμικών ναυτικών και, αφενός μεν να απομακρύνεται το ενδεχόμενο ατύχημα (θυμηθείτε τις συνεχείς προειδοποιήσεις Τζέφρυ Πάϊατ), αφετέρου δε να μην εξαναγκασθούν σε ξεκάθαρη θέση συντελεστές, όπως η εξωτερική πολιτική της ΕΕ. (Θυμάται κανείς κάποιες τοποθετήσεις περί “μέτρων”, αν μη κυρώσεων, σε επίπεδο Κορυφής ΕΕ;).

Συμβουλή δεύτερη: να διερευνηθούν ακόμη περισσότερο – to further explore – οι δυνατότητες που παρέχονται από τις συμμαχίες τις οποίες έχει αναπτύξει , ούτως ή άλλως, η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Γιατί μιλάμε για ολισθηρή προσέγγιση; Επειδή, σε μια διατύπωση που σπανίως “περνάει” προς την δική μας κοινή γνώμη, οι αναφορές των συμβουλών, παραινέσεων είναι σε θαλάσσιες ζώνες “ελληνικού-και-όχι-μόνο” ενδιαφέροντος.

Πάμε όμως πρώτα σε μια υπενθύμιση: το αλήστου μνήμης (Αύγουστος 2020) Oruc Reis ήταν πλοίο γεωφυσικών ερευνών με ηχοβολιστική λειτουργία, με μελέτη θαλασσίων ρευμάτων και με τρισδιάστατη δειγματοληψία σε βάθος μέχρι 1500 μέτρων. Το προσερχόμενο τώρα (Αύγουστος 2022) στην σκηνή Αμντούλ Χαμίτ Χαν είναι πλωτό γεωτρύπανο, το πλέον σύγχρονο (“7ης γενεάς”) της Τουρκίας, με δυνατότητες διεξαγωγής γεωτρήσεων μέχρι τα 12.200 μέτρα και σε βάθος υδάτων μέχρι 3.600 μέτρων, δηλαδή κατάλληλο για την συνολική περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου/Τάφρου της Λεβαντίνης και της Ελληνικής Τάφρου του Πλινίου, νοτίως της Κρήτης.

Ιστορικές δηλώσεις και συμπαραδηλώσεις

Για τους πιο εξοικειωμένους με τις ιστορικές συμπαραδηλώσεις: Ο Μυτιληνιός Oruc Reis ήταν Οθωμανός κουρσάρος-μπεϊλέρμπεης της Ανατολικής Μεσογείου του 15ου/16ου αιώνα. Αδελφός του – γνωστότερου – ναυάρχου του οθωμανικού στόλου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα, έφθασε μέχρι Σουλτάνος του Αλγερίου. Ο Αβδουλ Χαμίτ Β’, 34ος σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (και χαλίφης ταυτοχρόνως) θεωρείται ο τελευταίος πραγματικός ηγεμόνας, καθώς στα τέλη του 19ου αιώνα παραμερίστηκε από την Επανάσταση των Νεοτούρκων.

Θεωρήθηκε εκσυγχρονιστής/μεταρρυθμιστής στον καιρό του, πράγμα που δεν τον εμπόδισε να προβεί στην σφαγή των Αρμενίων – ενώ, Δυτικά, έχανε την κυριαρχία στα Βαλκάνια.
Να θυμηθούμε λίγο το σκηνικό που ζήσαμε την εποχή του, επί εβδομάδες, πλου του Oruc Reis, σκάφους ερευνών άρα διεκδίκησης/αμφισβήτησης ζωνών κυριαρχικών δικαιωμάτων (ΑΟΖ-υφαλοκρηπίδα αυτά παρέχουν…) με την ηχοβολιστική διερεύνηση ή το σούρσιμο καλωδίων στον βυθό.

Κάποια στιγμή μας ειπώθηκε ότι το Oruc Reis των 2256 τόνων το παρέσυραν οι αέρηδες, ύστερα ότι οι κυματισμοί δεν του επέτρεπαν να σύρει τα καλώδιά του, άρα “ούτε γάτα, ούτε ζημιά”. Λίγο αργότερα, οι επιτελείς του Πολεμικού Ναυτικού εξήγησαν στην ηγεσία την σημασία όλων αυτών – ξέρουμε, γνωρίζουμε, συνειδητοποιούμε ότι αυτή δεν είναι η επίσημη εκδοχή: Όμως και του 1987 και του 1996 τις επίσημες εκδοχές, αργότερα τις προσαρμόσαμε… – και βρεθήκαμε, π.χ. με την εμπλοκή φρεγατών Kemal Reis/Λήμνος, με την διαβόητη “επακούμβηση” και την βλάβη στο πρυμναίο τμήμα του Kemal Reis.

Προσοχή, όμως, τώρα: η μετάβαση από το ερευνητικό Oruc Reis στο πλωτό γεωτρύπανο Αμπντούλ Χαμίτ Χαν δεν αποτελεί απλώς μετάβαση στους 61.490 τόνους του και στην υπερσύγχρονη τεχνολογία (“7ης γενεάς”, κατασκευής Daewoo, με παράδοση Νοεμβρίου 2021), αλλά μετάβαση από έρευνα σε υποθαλάσσια γεώτρηση ή, πάντως, σε απόπειρα διενέργειας δοκιμαστικών γεωτρήσεων. Η εδαφικότητα της διεκδίκησης, με άλλα λόγια, είναι πλέον αδιαμφισβήτητη εφόσον συμβεί. Βέβαια, μέχρις ότου κινηθεί το Αμπντούλ Χαμίτ, υπάρχει πάντα η διαφυγή “θα πάει προς Κύπρο μεριά”.

Δύο σημεία προσοχής

Εδώ, δυο σημεία αξίζουν κάποια προσοχή: πού ακριβώς θα κατευθυνθεί, αν πορευθεί προς ΑΟΖ Κύπρου και πού/πότε θα καταλήξει ο πλους του γεωτρύπανου. Ήδη στο πρώτο επίπεδο, πολιτικά διαφορετική εικόνα θα προκύψει αν υπάρξει δραστηριότητα βορειοανατολικά της Καρπασίας, «με άδεια της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου», κατά τις τουρκικές αρχές; Διαφορετικά, αν προκύψει δυτικά της Πάφου, στο Οικόπεδο 6, όπου εκδηλώνεται έμπρακτα το ενδιαφέρον του κονσόρτσιουμ Total/ENI, στην ευρύτερη περιοχή του ήδη ερευνηθέντος κοιτάσματος “Καλυψώ-1”.

Όμως… προσοχή! Τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, όσο πλήττονται, δεν πλήττονται διαφορετικά στην μια ή την άλλη περίπτωση – ιδίως όταν η Τουρκική διεκδίκηση βασίζεται σε αδειοδότηση από την “Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου”. Το καταθέτουμε αυτό επειδή… κάποτε ελληνική θέση (δίπλα στην κυπριακή) ήταν η διεκδίκηση “κυρώσεων”, “μέτρων” της ΕΕ των “27”, για την δράση της Τουρκίας. Τώρα;

Οι συστάσεις για στήριξη σε συμμαχίες (με χώρες), αλλά και σε συνεργασίες (υπονοούνται, εδώ, οι αδειοδοτημένες πετρελαϊκές εταιρείες) προϋποθέτουν ότι κανείς έχει ήδη μια σταθερή διεκδίκηση στάσεων: Θα επιδιωχθεί αυτή από την ΕΕ των “27”, τώρα που την συνήθισε την επιβολή κυρώσεων με αφορμή το Ουκρανικό; Και, παρευθύς προκύπτει στον ορίζοντα το ενδεχόμενο το ίδιο πλωτό γεωτρύπανο να κινηθεί μεταγενέστερα προς τα ελληνικού ενδιαφέροντος ύδατα/περιοχές κυριαρχικών δικαιωμάτων. Η ευρύτερη περιοχή νοτίως της Κρήτης και προς την νότια πλευρά των Δωδεκανήσων (γραμμή Καρπάθου-Ρόδου) με ανατολικότερη την αιχμή του Καστελόριζου επανέρχεται – ή μπορεί να επανέλθει, αργότερα – στο στόχαστρο.

Εδώ, μια κίνηση της τελευταίας περιόδου έφερε αίσθηση υποστήριξης. Μια άλλη, είδηση, εκτίμηση αυτή, προσγείωσε απότομα. Η πρώτη: Η δέσμευση για αεροναυτικές ασκήσεις, αυτές ακριβώς τις ημέρες, περιοχών νοτίως της Κρήτης από το Ισραήλ – με βάση ελληνική άδεια. Μολονότι οι σχετικές ανακοινώσεις αφήνουν περιθώρια ερμηνείας, στο μέτρο που η ισραηλινή δραστηριότητα όντως “πατάει” σε περιοχές του τουρκολιβυκού μνημονίου, το οποίο η Ελλάδα αλλά και το Ισραήλ αμφισβητούν, δημιουργείται ένα προηγούμενο επί του πεδίου.

Η δεύτερη: Η με τουρκική μεσολάβηση (νιοστή, βέβαια) προσέγγιση των αντιμαχόμενων πλευρών στην Δυτική και Ανατολική Λιβύη, μπορεί να δώσει σχετικά σύντομα επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από την Βουλή της Λιβύης. Από τις διεργασίες γύρω από την Λιβύη, η Ελλάδα κρατήθηκε σε απόσταση, είτε επί γερμανικών, είτε επί ιταλικών πρωτοβουλιών: Η πρόσφατη υπερδραστηριοποίηση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, δεν δείχνει εδώ να απέδωσε. Η (απομονωμένη, αποδυναμωμένη κλπ, κατά την βολική ελληνική επανάπαυση…) Τουρκία, αντιθέτως, παίζει με όλο και πιο βαρύ χέρι το χαρτί του επιτήδειου μεσολαβητή.

Πώς θα πορευθεί το τουρκικό γεωτρύπανο;

Προς τι κατατίθενται όλα αυτά; Ασφαλώς όχι για να χαλάσουμε τις καρδιές μας, μεσοκαλόκαιρα! Αλλ’ επειδή – πρώτον, οι φιλικές παραινέσεις τις οποίες επισημαίναμε ξεκινώντας, δηλαδή να φέρουμε σε πρώτο επίπεδο αντίδρασης την Ακτοφυλακή για να μην βρίσκονται σε διεπαφή πολεμικά πλοία, αλλά και να εκμεταλλευθούμε περισσότερο συμμαχίες και συνεργασίες, δεν μας φαίνονται να έχουν υπό τις τωρινές συνθήκες ουσιαστική χρησιμότητα. Η συνοδεία, ήδη του Oruc Reis, από μονάδες του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού το 2020 έδειχνε πώς διαμορφωνόταν η σκακιέρα: Τώρα, το Αμπντούλ Χαμίτ Χαν, πώς θα πορευθεί; Και… πότε; Η δράση επί του πεδίου δεν μπορεί λοιπόν να ξορκιστεί.

Δεύτερον, η παραπομπή στους συμμάχους (για την Ελλάδα οι συνεργασίες δεν πολυέχουν νόημα: την Total φροντίσαμε να την διώξουμε, συνολικά τις έρευνες για φυσικό αέριο από majors τις έχουμε ξορκίσει, ακόμη και η ExxonMobil κρατιέται μακριά νοτίως της Κρήτης) προϋποθέτει διάθεση σταθερή στήριξης από τους εν λόγω συμμάχους – ήδη όμως προϋποθέτει αντίστοιχα σταθερή διεκδίκηση της εν λόγω στήριξης αυτής! Ποια ακριβώς είναι η ελληνική θέση για κυρώσεις/ “measures” από πλευράς ΕΕ στην τουρκική (επανα)δραστηριοποίηση – σήμερα/αύριο κοντά στην Κύπρο, μεθαύριο προς τα εμάς; Θα το ξεκαθαρίσουμε μεταξύ μας;

Και, last but not least, προσοχή στις αναφορές σε θαλάσσιες ζώνες “ελληνικού-και-όχι-μόνο” ενδιαφέροντος: για μας το διεθνές δίκαιο και η ανάγνωσή του είναι εν προκειμένω κρυστάλλινης καθαρότητας – όμως τι/πώς “διαβάζουν” οι άλλοι όταν μας μιλούν;