“Θα σου ρίξω βιτριόλι” – Η απάνθρωπη ερωτική εκδίκηση

Η επίθεση με καυστικό υγρό εναντίον μίας 49χρονης πολύτεκνης μητέρας στην Μεσσήνη με δράστη τον πρώην σύζυγο της (όπου οι γιατροί δίνουν μάχη να σώσουν το μάτι της) θύμισε την παλαιότερη επίθεση εναντίον της Ιωάννας Παλιοσπύρου στην Καλλιθέα, με δράστρια μία εμμονική αντίζηλο της. Οι επιθέσεις αυτές επανάφεραν στο προσκήνιο, μία πρακτική που έχει γράψει θλιβερή ιστορία, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς: Τις επιθέσεις με καυστικό υγρό. Αν και στην Μεσσήνη χρησιμοποιήθηκε υδροχλωρικό οξύ (κοινώς ακουαφόρτε) το θειικό οξύ με μοριακό τύπο H2SO4, το γνωστό βιτριόλι, είναι αυτό που κατεξοχήν έχει συνδεθεί με αντίστοιχες επιθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με κίνητρο όχι πάντα την ερωτική εκδίκηση. 

Μάλιστα, σχεδόν έναν χρόνο μετά την επίθεση στην Ιωάννα Παλιοσπύρου, συνέβη ένα πρωτοφανές περιστατικό: η επίθεση με βιτριόλι σε επτά Μητροπολίτες στην Μονή Πετράκη με δράστη έναν 37χρονο ιερέα! Αιτία για την επίθεση, που είχε κάνει τον γύρο του κόσμου, ήταν η απόφαση του συνοδικού δικαστηρίου που θα επικύρωνε την καθαίρεση του ιερωμένου, λόγω εμπλοκής του σε υπόθεση ναρκωτικών.

Για τους επιστήμονες το θειικό οξύ με μοριακό τύπο H2SO4, είναι η ουσία που συνδέεται άρρηκτα με τη φιλοσοφική λίθο των αλχημιστών. Αυτοί ήταν που είχαν αναγάγει το βιτριόλι στην σημαντικότερη ουσία, κυρίως λόγω της ικανότητάς της να αντιδράει με άλλες ουσίες. Ήλπιζαν μέσω αυτής να μεταστοιχειώσουν κάποτε όλα τα μέταλλα σε χρυσάφι, να θεραπεύσουν όλες τις αρρώστιες και να παρέχουν συνεχή αναζωογόνηση και μακροζωία. Αν και η σύγχρονη επιστήμη, οφείλει αρκετά στις τεχνικές τους, δεν ανακάλυψαν ποτέ το ελιξίριο της ζωής.

Το χειρότερο δεν είναι αυτό. Έχουμε, άλλωστε, συμφιλιωθεί με την ουτοπία της απόλυτης σοφίας και αθανασίας. Το βιτριόλι το ανακάλυψε ένας αλχημιστής του 8ου αιώνα, ενώ 100 χρόνια αργότερα ένας άλλος αλχημιστής μπόρεσε να το παράγει με ξηρή απόσταξη ορυκτών, ονομάζοντάς το “έλαιο βιτριολιού” ή “πνεύμα ζωής”. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι μετατράπηκε σε φονικό όπλο.

Επιθέσεις ως ερωτική εκδίκηση

«Κίνδυνος θάνατος για πάρτε το χαμπάρι, καινούρια μέτρα οι γυναίκες έχουν πάρει κι όποιος στον έρωτα σωστά δεν περπατήσει, ένα μπουκάλι βιτριόλι θ ’αντικρίσει». Αυτοί είναι οι στίχοι ενός τραγουδιού του Βασίλη Τσιτσάνη, με τίτλο “Βιτριόλι”, σε στίχους του Νίκου Μπρίλη. Στο τραγούδι εμφανίζονται σαν θύματα οι άνδρες και ίσως αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι λίγους μήνες πριν κυκλοφορήσει το τραγούδι είχαν σημειωθεί δύο περιστατικά που είχαν μονοπωλήσει την επικαιρότητα της εποχής, με κίνητρο την ερωτική εκδίκηση.

Μία νεαρή κοπέλα επιτέθηκε σε έναν παντρεμένο άνδρα με βιτριόλι. Είχε συνάψει σχέση με την αδελφή της, κατηγορώντας τον ότι την εκμεταλλεύθηκε, αφού πρώτα την μέθυσε. Μάνα και κόρη, επίσης, επιχείρησαν να περιλούσουν με βιτριόλι τον αρραβωνιαστικό της τελευταίας. Αρνιόταν να την αποκαταστήσει με γάμο, εμπαίζοντας τους. Τα εγκλήματα που σχετίζονταν με βιτριόλι αποτελούσαν κάτι σαν δυσάρεστη ρουτίνα στις δεκαετίες εκείνες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της εποχής, μέσα σε μία εβδομάδα είχαν σημειωθεί μέχρι και δέκα παρόμοιες επιθέσεις: Ο σύζυγος που ήθελε να ξεκάνει την σύζυγό του, αλλά τελικά κατέληξε να καεί εκείνος. Μία νεαρή γυναίκα που εκδικήθηκε τον σύντροφό της, τραυματίζοντας και μία γυναίκα που έτυχε εκείνη τη στιγμή να περνάει από το σημείο. Ατελείωτα προσωπικά δράματα ή έτσι τουλάχιστον φάνταζαν μέσα από το πρίσμα της εποχής.

Γυναίκες εγκαταλελειμμένες, γυναίκες ταπεινωμένες, μάνες που δίψαγαν για εκδίκηση στο όνομα της μητρικής αγάπης, άνδρες τυφλωμένοι από μίσος και ζήλια. Το αρχέγονο, το ανοργάνωτο και συναισθηματικό, το βασίλειο του μη λογικού ξεχείλιζε με ορμή. Τα πάθη, οι άγνωστες δυνάμεις που κατευθύνουν τον άνθρωπο σε ενέργειες που αδυνατεί να ελέγξει.

Αυτό κρυβόταν πίσω από ένα είδος εγκλήματος που βαφτίστηκε “βιτριολισμός”. Το βράδυ της 15ης Ιανουαρίου του 1957, η γειτονιά στην οδό Σκουζέ του Πειραιά σηκώθηκε στο πόδι από τα ουρλιαχτά ενός άνδρα. Η επί χρόνια σύντροφός του, ιερόδουλη στο επάγγελμα, του είχε ρίξει βιτριόλι στον ύπνο του. Καταδικάστηκε σε έξι χρόνια φυλάκιση. Tο θύμα έχασε την όρασή του και παραμορφώθηκε. Το βιτριόλι, λοιπόν, είχε εδραιωθεί τον 20ο αιώνα ως όπλο εκδίκησης, κυρίως ερωτικής αντιζηλίας.

Όπλο ερωτικής αντιζηλίας

Δύο δεκαετίες πριν το 1950, τότε που η φράση “θα σου ρίξω βιτριόλι” ή θα “πιω βιτριόλι” συνόδευε την ερωτική εκδίκηση, συνέβη ένα κωμικοτραγικό περιστατικό στην Φλώρινα. Ένας έφηβος, πάνω στα ντουζένια του, είχε την φαεινή ιδέα να κατασκευάσει ένα σπρέι από βιτριόλι. Η σκέψη του ήταν ότι θα στόχευε τις φούστες περιπλανώμενων κοριτσιών, ώστε να καίει το ύφασμα και να βλέπει τα εσώρουχά τους.

Όταν έβαλε το σύστημά του σε εφαρμογή, το βιτριόλι πράγματι διάβρωσε το ύφασμα άψογα, αλλά έφτασε μέχρι το δέρμα με αποτέλεσμα μία κοπέλα να βάλει τις φωνές από τον πόνο. Ο θύτης κατέληξε στην φυλακή για τρεις μήνες και κανείς δεν βρέθηκε να τον μιμηθεί. Την ίδια περίπου περίοδο, όμως, μία οικιακή βοηθός, “ψυχοκόρη” την αναφέρουν οι εφημερίδες της εποχής, έστησε ενέδρα στον φαντάρο, με τον οποίο είχε συνάψει σχέση και αρνιόταν να την παντρευτεί.

Τότε, ετέθη και θέμα για την εύκολη εύρεση της ουσίας. Βιτριόλι έβρισκε κανείς στα βαφεία, καθώς ήταν στερεωτικό των χρωμάτων για τα μάλλινα. Οι νοικοκυρές το χρησιμοποιούσαν και ως απολυμαντικό για τις τουαλέτες. Τα συνεργεία αυτοκινήτων επίσης προμήθευαν βιτριόλι, καθώς οι παλιές μπαταρίες αποκτούσαν περισσότερο χρόνο ζωής με ένα διάλυμα βιτριολιού.

Η θρυλική τραγουδίστρια Σωτηρία Μπέλου έριξε κατά τη διάρκεια μίας αψιμαχίας βιτριόλι στον σύζυγό της. Ήταν αλκοολικός και την χτυπούσε συχνά. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση τριών ετών. Στην Ελλάδα το έγκλημα αυτό εξαφανίστηκε τη δεκαετία του 1970. Το τελευταίο τέτοιο έγκλημα πραγματοποιήθηκε το 1976 από μία γυναίκα που έμεινε γνωστή ως “η βιτριολίστρια του Πειραιά”, όχι όμως ερωτική εκδίκηση. Επιτέθηκε στον άντρα της με σκαλιστήρι και του έριξε βιτριόλι στο πρόσωπο, επειδή εκείνος αρνιόταν να της γράψει ένα σπίτι που είχε στην Σαλαμίνα.

Υπόκοσμος και ερωτική εκδίκηση

Τα κοινωνικά ήθη άλλαξαν και μαζί με αυτά οι ανθρώπινες σχέσεις. Κάπως έτσι εξαλείφθηκε λίγο ως πολύ η μάστιγα του βιτριολιού. Αντιθέτως, σε άλλες χώρες και άλλους πολιτισμούς, όχι μόνο επιβίωσε, αλλά και “ευημέρησε”. Μία γνωστή φωτογράφος  του Μπαγκλαντές παρουσίασε έκθεση με τίτλο “Lingering Scars”. Απεικονίζει τα πρόσωπα εκατοντάδων γυναικών που έχουν πέσει θύματα ανάλογων επιθέσεων. Στην ασιατική χώρα, κάθε δύο μέρες καταγράφεται και ένα τέτοιο έγκλημα με οξύ.

Το ίδιο συμβαίνει σε μουσουλμανικές χώρες της Αφρικής. Στα Βαλκάνια χρησιμοποιείται ως μέθοδος ξεκαθαρίσματος λογαριασμών του υποκόσμου. Περιέργως και στη Βρετανία έχουν σημειωθεί πολλά τέτοια εγκλήματα. Το 2016 καταγράφηκαν περισσότερες από 601 επιθέσεις με οξύ σ’ αυτή τη χώρα. Το 2014 στο ανατολικό Λονδίνο, μία νεαρή κοπέλα καταδικάστηκε σε δωδεκαετή κάθειρξη για επίθεση με οξύ σε φίλη της, απλά επειδή ζήλευε παθολογικά την εμφάνισή της, η οποία ήταν καλύτερη από τη δική της.

Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι ο ανθρώπινος νους έστρεψε το θειικό οξύ εναντίον συνανθρώπων πολύ νωρίτερα. Στη βικτωριανή εποχή χρησιμοποιείτο ως μέσο εκδίκησης σε εγκλήματα πάθους. Ούτε μία, ούτε δύο ήταν οι γυναίκες, κατώτερης συνήθως οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης, που τιμωρούσαν έτσι τους άπιστους συντρόφους και συζύγους, ή και το αντίστροφο.

Μία ιστορία για ένα κορίτσι 15 ετών, εντυπωσιακού κάλλους, που παραμορφώθηκε εξαιτίας λάθους περνούσε από γενιά σε γενιά. Ενεπλάκη άθελά της σε ένα ανύπαρκτο ερωτικό τρίο, καθώς μία γυναίκα την αναγνώρισε λανθασμένα σαν το τρίτο πρόσωπο στον γάμο της. Το 1834 στη Γλασκώβη γίνεται πρωτοσέλιδο η επίθεση ενός αστού στον υπηρέτη του με βιτριόλι, την ώρα που εκείνος κοιμόταν. Ο θύτης καταδικάστηκε σε θάνατο δι’ απαγχονισμού, αλλά η εφημερίδα χαρακτηρίζει τις επιθέσεις με οξύ “πανδημία”.

Η τρομακτική αναβίωση

Η αναβίωση του τερατώδους αυτού εθίμου εκδίκησης αποτυπώνεται στα φριχτά εγκλήματα που συνέβησαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Το χειρότερο, μάλιστα, είναι ότι μόνο σε ένα από αυτά εντοπίστηκαν οι δράστες. Η πρώτη σύγχρονη επίθεση με βιτριόλι καταγράφεται Σεπτέμβριο του 1995, στην οδό Ακαδημίας. Θύμα ήταν γνωστός δικηγόρος της Αθήνας. Τον Ιούλιο του 2002 θύμα έπεσε ένας 61χρονος άνδρας, ιδιοκτήτης νυχτερινών κέντρων στην παραλιακή λεωφόρο. Επέστρεφε στην οικεία του, όταν του έριξαν οξύ δύο άνδρες που επέβαιναν σε μηχανή.

Πριν την εμπλοκή της στην πολιτική, η Κωνσταντίνα Κούνεβα επέστρεφε από τη δουλειά της, όταν δέχτηκε επίθεση από δύο αγνώστους. Την περιέλουσαν με βιτριόλι και την υποχρέωσαν να το καταπιεί! Έμεινε έναν ολόκληρο χρόνο στο νοσοκομείο. Την περίοδο εκείνη εργαζόταν σε εταιρεία καθαρισμού και είχε προχωρήσει σε σειρά καταγγελιών για άθλιες συνθήκες εργασίας και άγρια εκμετάλλευση από τις εταιρείες καθαρισμού.

Έναν χρόνο νωρίτερα, μία νεαρή κοπέλα βγήκε από το σπίτι της, με προορισμό την εργασία της: το νοσοκομείο Άγιος Παύλος. Εκεί εργαζόταν ως διοικητική υπάλληλος. Τη στιγμή που περπατούσε προς την στάση του λεωφορείου, ένας άγνωστος άντρας την πλησίασε και της επιτέθηκε με βιτριόλι. Τραυματίστηκε και ένας νεαρός που βρισκόταν κοντά της και έσπευσε να τη βοηθήσει. Το θύμα πέρασε μία κόλαση. Χρειάστηκε πολύμηνη νοσηλεία και λεπτές χειρουργικές επεμβάσεις.

Την ίδια χρονιά, ο δικηγόρος Παύλος Σαράκης δέχεται επίθεση στο Νέο Κόσμο, έπειτα από αποκαλύψεις του σε υποθέσεις μαστροπείας. Υποβλήθηκε σε πολλές χειρουργικές επεμβάσεις στη Βρετανία, ενώ τελικά έχασε το αριστερό του μάτι. Εξαρχής, ο ίδιος υποστήριξε ότι πρόκειται για «μαφιόζικο χτύπημα από άτομα του οργανωμένου εγκλήματος». Η αστυνομία για την συγκεκριμένη επίθεση συνέλαβε έναν 35χρονο ποινικό, μετά από καταθέσεις κρατουμένων στις φυλακές.

Οι ειδικοί κάνουν λόγο για ένα ναρκισσιστικό έγκλημα. Ο θύτης δεν επιθυμεί να επιφέρει μέσω αυτού την φυσική εξόντωση, δηλαδή τον θάνατο. Αντιθέτως, καταδικάζει το θύμα του σε μία μη αναστρέψιμη βλάβη: σωματική, αισθητική και ψυχολογική. Μία συνολική παραμόρφωση που απαξιώνει. Όπως ακριβώς και με το υδροχλωρικό οξύ, που χρησιμοποιήθηκε στην επίθεση στη Μεσσήνη, έτσι και το βιτριόλι είναι εύκολο να τα προμηθευτεί κανείς. Στην πραγματικότητα, περπατώντας κανείς στο κέντρο της Αθήνας, τα βρίσκει άνετα σε κάθε μαγαζί με χημικά.