Πάμε Φωκίωνος Νέγρη! – Το άλλοτε στέκι των διασήμων

Η σημερινή οδός Φωκίωνος Νέγρη ακολουθεί τη διεύθυνση του ρέματος Λεβίδη, που ξεκινούσε από τα Τουρκοβούνια, ενώ ρέει ακόμα υπογείως. Με βυζαντινές ρίζες, από τα Ταταύλα της Κωνσταντινούπολης, η οικογένεια των ευγενών Λεβίδη, που έδωσε το όνομα στο ρέμα, κατείχε, όπως και η παλιά αθηναϊκή οικογένεια Καλλιφρονά, κτήματα στην περιοχή.

Όπως μας πληροφορεί ο Κώστας Η. Μπίρης (1899-1980) στα Τοπωνυμικά των Αθηνών (Αθήνα 1945), το όνομα της οδού εγκρίθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας το 1928. Τότε έφυγε από τη ζωή ο καταγόμενος από φαναριώτικη οικογένεια με απώτατες ρίζες στη Γένοβα (Negri) Φωκίων Νέγρης, μηχανικός μεταλλείων με σπουδές στο Παρίσι, δήμαρχος Λαυρίου, πολιτικός, γεωλόγος, πρωτεργάτης των κοινωνικών ασφαλίσεων στην Ελλάδα, πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών το 1926, γεννημένος στην Αθήνα το 1846. Τη ζωή και τη δράση του Φωκίωνος Νέγρη παρουσιάζει φιλότιμα η μονογραφία του Γιώργου Αντ. Πέππα το 2011.

Η συμβολή του δυναμικού από το 1934 δημάρχου Αθηναίων και από το 1936 υπουργού-διοικητή Πρωτευούσης Κώστα Γ. Κοτζιά (1892-1951) υπήρξε καθοριστική στη διαμόρφωση της Φωκίωνος Νέγρη, που οφείλεται στον προϊστάμενο των τεχνικών υπηρεσιών του Δήμου Αθηναίων Βασίλειο Γ. Τσαγρή (1882-1941). Τον ρόλο του Κοτζιά τιμά και η προτομή του, έργο της Λουκίας Γεωργαντή-Οικονομοπούλου (1919-2001), στημένο από το 1967 σε σημείο της οδού.

Τον Μάιο του 1935 δημοσιεύθηκε το τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων, το οποίο περιλάμβανε και το προσχέδιο της Δημοτικής Αγοράς Κυψέλης, που το είχε εκπονήσει ο αρχιτέκτων-πολεοδόμος, προϊστάμενος του Αρχιτεκτονικού Τμήματος του Δήμου Αθηναίων Αλέξανδρου Μεταξά (1900-1979), υπό την εποπτεία του γενικού διευθυντή των Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Αθηναίων Ηλία Δ. Κριμπά (1894-1981).

Η Δημοτική Αγορά Κυψέλης

Η Δημοτική Αγορά Κυψέλης αποτελεί δείγμα νεωτερικής αντίληψης στην αθηναϊκή αρχιτεκτονική. Μολονότι το κτήριο διέτρεξε τον κίνδυνο να κατεδαφιστεί, με παρεμβάσεις και με έγγραφες διαμαρτυρίες αξιόλογων κατοίκων της περιοχής, όπως του συγγραφέα Μένη Κουμανταρέα (1931-2014), κηρύχθηκε διατηρητέο το 2006 και, αξιοποιώντας πόρους της ΕΕ, αναμορφώθηκε. H Δημοτική Αγορά Κυψέλης άρχισε να επαναλειτουργεί το 2018 από το Impact Hub Athens, με βασικούς άξονές της τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, την κοινωνική καινοτομία, την επιχειρηματικότητα και την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.

Τον Ιούνιο του 1935 η εφημερίδα Αθηναϊκή του Όμηρου Ευελπίδη (1880-1943) αναφέρει ότι το ρέμα Λεβίδη εμφανίζεται στη διασταύρωση Πιπίνου και Ρεμούνδου, προχωρεί κάτω από τα σπίτια, επανεμφανίζεται στην οδό Αλκαμένους, εξακολουθεί τον υπόγειο δρόμο του και αναφαίνεται πάλι στην οδό Αγορακρίτου, κοντά στην Πλατεία Αττικής, βρομίζει τη συνοικία και μεταδίδει στους κατοίκους της ελώδεις πυρετούς!

Το 1936 ο Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996) θυμόταν τις ατέλειωτες συζητήσεις μπουλουκιού νεαρών λογίων που ξεχυνόταν στη Φωκίωνος Νέγρη, «κάτω απ’ τους ευκαλύπτους, συχνά ώς τις τρεις και τέσσερεις το πρωί». Ανάμεσά τους, οι Νίκος Γκάτσος (1911-1992), Ανδρέας Καραντώνης (1910-1982), Γιώργος Σαραντάρης (1908-1941). Η Φωκίωνος Νέγρη γίνεται, με τον καιρό, το μεσοπολεμικό Κολωνάκι.

Πολυκατοικία και δύο γλυπτά

Το 1938 ανεγείρεται η πολυκατοικία Λαναρά, σχεδιασμένη από τον πολιτικό μηχανικό Ιωάννη Γ. Ζολώτα, με σπουδές στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα, απόφοιτο το 1914. Με τη χαρακτηριστική καμπύλη γωνία της, έγινε γνωστή από το καταφύγιό της στα χρόνια της γερμανικής κατοχής και υπάρχει σήμερα.

Το 1939 ανιδρύεται στη Φωκίωνος Νέγρη η Κόρη σε έκσταση, γυναικείο γυμνό του Μιχάλη Τόμπρου (1889-1974), αλλάζοντας και τίτλο: γίνεται Λουομένη, καθώς τοποθετείται μπροστά σε αναβρυτήριο, όπου βρίσκεται έως σήμερα, χωρίς να διακρίνεται εύκολα.

Το 1940 έχει φιλοτεχνηθεί το φυσικά αποδοσμένο Λαγωνικό του Ευριπίδη Βαβούρη (1911-1987), το οποίο στα κατοχικά χρόνια οι δοκιμαζόμενοι κάτοικοι δεν παρέλειπαν να το στολίζουν με πρασινάδα και λουλούδια. Ο σκύλος έχει μεταφερθεί από την άνω απόληξη της Φωκίωνος Νέγρη, όπου βρισκόταν, πιο κάτω, στο ύψος της οδού Έκτορος, σε θέση πιο ταιριαστή, λόγω και των αγαπημένων στους κατοίκους των πέριξ οδών ζώων.

Στις δύο πλευρές της πράσινης λεωφόρου, όπως την αποκαλούν, της αθηναϊκής Via Veneto (τον χαρακτηρισμό επαναφέρει σήμερα η επωνυμία καφετέριας της Φωκίωνος Νέγρη), θα στεγαστούν κατά τα προπολεμικά και τα μεταπολεμικά χρόνια καφενεία (των αδελφών Λαμέρα και το “Αττικόν”), εστιατόρια (η “Θράκα”), νυχτερινά κέντρα (το υπόγειο “Media Luz”), μπυραρίες, καμπαρέ, ζαχαροπλαστεία (το “Οριεντάλ”). Λέγεται ότι δαιμόνιος ιδιοκτήτης ζαχαροπλαστείου της Φωκίωνος Νέγρη έδωσε το όνομα της θελκτικής Χιλιανής τραγουδίστριας Ροζίτας Σεράνο (1914-1997), που είχε έρθει στην Ελλάδα, σε πάστα του με σοκολάτα…

Τα στέκια των Ωνάση, Ομάρ Σαρίφ και Αυλωνίτη

Η δεκαετία του 1960 βρίσκει τη Φωκίωνος Νέγρη κέντρο του κοσμικού, του θεατρικού, του δημοσιογραφικού, του συγγραφικού και του μουσικού στερεώματος αλλά και σημείο αναφοράς για τη μεγαλοαστική κοινωνία. Το 1959 ο παίχτης του πόλο στον Ολυμπιακό Μπάμπης Μουτσάτσος (1933-2017) ανοίγει το καμπαρέ “Quinta”, το πρώτο μοντέρνο κλαμπ της Αθήνας.

Στο διαμορφωμένο σαν καράβι μπαρ του ξενύχτησαν από την Αλίκη Βουγιουκλάκη (1934-1996) και την Τζένη Καρέζη (1932-1992) έως τον Αριστοτέλη Ωνάση (1906-1975) και τον Ομάρ Σαρίφ (1932-2015). Άλλο σημαντικό στέκι της δεκαετίας του 1960 είναι το ζαχαροπλαστείο ‘Select’, που υπάρχει ακόμα. Θρυλικό παρέμεινε το παγωτό του Σικάγο! Θαμώνες του υπήρξαν ηθοποιοί, τραγουδιστές, σκηνοθέτες, συνθέτες, δημοσιογράφοι, συγγραφείς.

Από τους τακτικότερους ήταν ο Γιάννης Κοκκινάκης (1899-1974), ο Βασίλης Αυλωνίτης (1904-1970), ο Απόστολος Μαγγανάρης (1904-1990), ο Νίκος Τσιφόρος (1909-1970), η Σοφία Βέμπο (1910-1978), ο Γεώργιος Ρούσσος (1910-1984), ο Νίκος Σταυρίδης (1910-1987), η Καίτη Βερώνη (1912-1999), ο Αλέκος Σακελλάριος (1913-1991), ο Μενέλαος Θεοφανίδης (1913-1997), ο Κώστας Μανιατάκης (1914-1979), ο Γιάννης Μαρής (1916-1979), ο Γιώργος Οικονομίδης (1916-1985), ο Δημήτρης Νικολαΐδης (1922-1993), ο Γιάννης Δαλιανίδης (1923-2010), ο Νίκος Ρίζος (1924-1999), η Άννα Μαντζουράνη (1935-1991), η Νίκη Λινάρδου (1939-2012).

Έχουν φυσικά σημειωθεί και ευτράπελα στιγμιότυπα στην ξακουστή Φωκίωνος Νέγρη: ένα βράδυ νεαρή κυρία με το παιδί της πλησίασε τον Αυλωνίτη για να του ζητήσει φωτογραφία του, και εκείνος, τάχα έκπληκτος, της απάντησε ρωτώντας τη: «ώστε δεν τρώει το φαγητό του ο μικρός;».

Το ζαχαροπλαστείο διακρίνεται σε σκηνές κινηματογραφικών ταινιών. Έτσι το 1955 ο Αλέκος Σακελλάριος το εντάσσει στην ταινία του “Ούτε γάτα ούτε ζημιά”, με πρωταγωνιστή τον μεγάλο Βασίλη Λογοθετίδη (1897-1960). Το 1962 σκηνές της διαπόμπευσης των ατίθασων νεαρών από την ταινία του Γιάννη Δαλιανίδη Νόμος 4000 τραβήχτηκαν στους δρόμους γύρω από τη Φωκίωνος Νέγρη. Το 1965, ο σκηνοθέτης Κώστας Καραγιάννης (1932-1993) γυρίζει την ταινία “Το ρεμάλι της Φωκίωνος Νέγρη”, με πρωταγωνιστή τον Άλκη Γιαννακά (1945), αποτυπώνοντας την άτακτη ζωή των νέων.

Δεκαετίες 1970-1990

Στην επόμενη δεκαετία, αυτή του 1970, η Φωκίωνος Νέγρη εξακολουθεί να αναπτύσσεται. Το 1977, στη θέση που ο πατέρας του είχε τη “Spaghetteria”, ο ιδιότυπος Νίκος Χατζηκώστας (1946-2022), με τη χαριτωμένη μαϊμού στον ώμο του, έστησε την πιτσαρία του, το “Paesano”, διοργανώνοντας εντυπωσιακά θεάματα. Εκεί σύχναζαν οι δημοσιογράφοι Φρέντυ Γερμανός (1934-1999), Σεραφείμ Φυντανίδης (1937-2014) και Σταύρος Απέργης (1939-2002) και πολλοί άνθρωποι του θεάματος. Το μαγαζί έκλεισε το 1997.

Το 1985 έγιναν από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων τροποποιήσεις στη Φωκίωνος Νέγρη, με διαμόρφωση του πεζοδρόμου. Το εμπορικό ενδιαφέρον στην οδό τονώνεται. Παράλληλα, τα τελευταία δείγματα μεσοπολεμικής αρχιτεκτονικής παλεύουν να κρατηθούν στη ζωή. Σήμερα η Φωκίωνος Νέγρη διατηρεί σφύζουσα την κίνησή της, με καινούργιο δεδομένο το πολυπολιτισμικό πρόσημο.