Κρίση ρευστότητας πλανιέται στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας

Οι συναλλαγές στην αγορά ενέργειας της ΕΕ πιέζονται ασφυκτικά από τα margin calls (περιθώρια απαιτήσεων). Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις οφείλουν να παρέμβουν εισφέροντας ρευστότητα στο σύστημα, ώστε να αποτραπούν οι ακραίες μεταβολές και να διασφαλισθούν μικρές διακυμάνσεις. Η γενική εκτίμηση της αγοράς υπολογίζει πως σε διεθνές επίπεδο οι 60 μεγαλύτεροι χρηματοπιστωτικοί οίκοι έχουν μία αρνητική έκθεση στα ορυκτά καύσιμα της τάξης των -$1,5 τρισ.

Ο νορβηγικός οίκος αναλύσεων Eqoinor ASA απευθύνει σχετική δραματική έκκληση προς τις κυβερνήσεις των χωρών της Ευρώπης να παρέμβουν για να σταθεροποιήσουν την αγορά ορυκτών καυσίμων. Παράλληλα η μη κυβερνητική οργάνωση χρηματοοικονομικών ερευνών Finance Watch, προειδοποιεί πως η έκθεση των μεγαλύτερων χρηματοπιστωτικών οίκων υπερβαίνει τα -$1,5 τρισ.

Με την Ευρώπη να αγωνίζεται απεγνωσμένα να αντιμετωπίσει μία άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση, οι αγορές της στην ενέργεια πλήττονται από μία καταστροφή ρευστότητας. Oι χρηματοπιστωτικοί φορείς έχουν μεγάλη έκθεση στα ορυκτά καύσιμα και καλούνται να διαχειριστούν πρωτοφανή επίπεδα περιθωρίων απαίτησης (margin calls), με αποτέλεσμα να έχουν ήδη σημάνει συναγερμό. Κατά την Eqoinor ASA οι συναλλαγές στον τομέα της ενέργειας πιέζονται από το ύψος των περιθωρίων απαίτησης που κινείται πέραν των -$1,5 τρισ., μεταφέροντας επιπλέον πιέσεις στις κυβερνήσεις, ώστε να παρέμβουν εισφέροντας ρευστότητα στο σύστημα.

Εκτός από την αγριότητα των πληγμάτων του πληθωρισμού, η ενεργειακή κρίση απομυζά τις εγγυήσεις των κεφαλαίων για τις συναλλαγές στα ορυκτά καύσιμα, ειδικά στον τομέα του φυσικού αερίου, όπου παρατηρούνται ακραία φαινόμενα μεταβολής των τιμών. Πολλές εταιρείες έχουν αποδυθεί σε έναν άνευ προηγουμένου αγώνα για να διαχειριστούν τα περιθώρια απαίτησης, με μοναδική διέξοδο την εισφορά νέων εγγυοδοτικών κεφαλαίων για να διασφαλίσουν τις συναλλακτικές θέσεις. Παράλληλα, οι συναλλασσόμενοι υποχρεούνται να εγγυηθούν για πιστοληπτικές γραμμές πολλών δισ. στο ευρώ.

Υπολογισμοί τρόμου

Η αντιπρόεδρος της Eqoinor ASA, Helge Haugane, υπεύθυνη για τον τομέα φυσικού αερίου και ενέργειας, τονίζει πως οι ακραίες συνθήκες απαιτούν ενίσχυση της ρευστότητας, από την στιγμή που έχουν παγιδευτεί μεγάλα κεφάλαια στα περιθώρια απαίτησης, που επιτρέπουν την μόχλευση των θέσεων. Εάν οι εταιρείες του κλάδου ενέργειας υποχρεωθούν να εισφέρουν νέους μεγάλους όγκους κεφαλαίων για να εγγυηθούν τις θέσεις τους στην αγορά, τότε η υπάρχουσα ρευστότητα θα εξανεμισθεί, με πρώτο θύμα την αγορά φυσικού αερίου. Όπως εξηγεί, το αδύνατο σημείο εντοπίζεται στις συναλλαγές παραγώγων, που απαιτούν άμεση στήριξη, με τους υπολογισμούς για ανάγκη πρόσθετης ρευστότητας ύψους $1,5 τρισ. να θεωρούνται εξαιρετικά συντηρητικοί.

Η οικονομικού χαρακτήρα ερευνών μη κυβερνητική οργάνωση των Βρυξελλών Finance Watch αποκαλύπτει ότι 60 από τις μεγαλύτερες τράπεζες του πλανήτη έχουν αρνητική έκθεση της τάξης των -$1,35 τρισ. στα ορυκτά καύσιμα. Οι τράπεζες της Ασίας συμμετέχουν σε ποσοστό ανώτερο του 50% στην συνολική αρνητική έκθεση. Οι 22 ευρωπαϊκές τράπεζες που διερευνώνται έχουν συνολικά -$239 δισ. από πιστώσεις χρηματοδοτήσεων στον τομέα των ορυκτών καυσίμων. Οι δε αμερικανικές έχουν και αυτές ένα παρόμοιο προβληματικό μέγεθος στο ενεργητικό τους.

Στην Ευρώπη, οι έξι γαλλικές τράπεζες που ερευνώνται έχουν την μεγαλύτερη έκθεση, της τάξης των -$142,3 δισ. που αντιστοιχούν στο 1,31% του συνολικού ενεργητικού τους. Οι τέσσερις γερμανικές έχουν σχετικά μικρότερη έκθεση με -$22,8 δισ., δηλαδή το 0,74% του συνολικού ενεργητικού τους, ενώ οι πέντε ιταλικές έχουν αρνητική έκθεση -$16,9 δισ., ήτοι το 0,61% του συνολικού ενεργητικού τους. Στο σύνολό τους οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν μία έκθεση που αντιστοιχεί στο 1,05% του συνολικού ενεργητικού τους, έναντι 1,28% των αμερικανικών.

Η οργάνωση υπολογίζει, επίσης, τα επιπλέον κεφάλαια που θα απαιτηθούν για να αποκατασταθεί η ρευστότητα σε επίπεδα που θα αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να μετατραπεί η έκθεση στα ορυκτά καύσιμα σε μόνιμο στοιχείο του παθητικού τους. Η έρευνα πιστοποιεί πως αν και ευρωπαϊκές και αμερικανικές τράπεζες έχουν σχεδόν την ίδια έκθεση, οι πρώτες θα απαιτήσουν σημαντικά περισσότερα κεφάλαια σε σχέση με τις δεύτερες, λόγω του ότι σύνολο των ιδίων κεφαλαίων των αμερικανικών παραμένει σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με το ανάλογο των ευρωπαϊκών.

Η οργάνωση υποστηρίζει πως απαιτούνται άμεσα νέα κεφάλαια για να καλυφθεί η αρνητική έκθεση και υπολογίζει πως μία στάθμη κινδύνου της τάξης του 150%, συνεπάγεται πως για κάθε πίστωση που έχει δοθεί σε εταιρείες για τις συναλλακτικές δραστηριότητες στα ορυκτά καύσιμα, απαιτείται νέο κεφάλαιο που να αντιστοιχεί στο 12% της πίστωσης.

Διεργασίες στην ΕΕ

Τον Σεπτέμβριο, η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ρυθμιστική Αρχή (European Banking Authority-EBA), εκδίδει μία απάντηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εστιασμένη στο πρόβλημα των απροσδόκητα υψηλών επιπέδων των περιθωρίων απαίτησης και των ακραίων μεταβολών των τιμών στις αγορές ενέργειας. Η επιτροπή καλεί την Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ρυθμιστική Αρχή να υπολογίσει –μεταξύ των άλλων– και τα μέτρα που θα απαιτηθούν για να ελαχιστοποιηθούν οι προκλήσεις ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες του ενεργειακού τομέα. Σ’ αυτά  συμπεριλαμβάνονται και μέτρα βελτίωσης των συνθηκών διαφάνειας, το εύρος των μεταβολών και την προϋπολογισμό των περιθωρίων απαίτησης, ειδικά σε ενδοσυνεδριακές συναλλαγές ημέρας (intraday).

Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB) απαντά πως η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ρυθμιστική Αρχή δεν αναγνωρίζουν πιθανές μεταβολές στο ισχύον πλαίσιο, ώστε να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τον κίνδυνο της τρέχουσας κατάστασης. Αυτό ανακλάται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι δεσμευτικοί περιορισμοί που αναγνωρίζει η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ρυθμιστική Αρχή, πηγάζουν από τα όρια διαχείρισης κινδύνου στο εσωτερικό των τραπεζών.

Επίσης, από τους περιορισμούς που τίθενται από τις τράπεζες και τους αντισυμβαλλόμενους στην εκκαθάριση των συναλλαγών τους, λόγω της έφεσής τους προς τους κινδύνους με την προσδοκία συνεχούς ροής εργασιών με τους πελάτες και τους αντισυμβαλλόμενους στις συναλλαγές τους. Οι τράπεζες –κατά την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα– αντιμετωπίζουν όντως σημαντικά προβλήματα ρευστότητας και στο δολάριο και μερικές φορές προειδοποιούνται με μεγάλη καθυστέρηση για τις σημαντικές κινήσεις των αγορών. Κατά συνέπεια η οποιαδήποτε προσπάθεια για την βελτίωση της διαφάνειας, ειδικά στα περιθώρια απαίτησης κρίνεται ευπρόσδεκτη.

Κατά τα φαινόμενα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, μεταφέρει το κόστος στις κυβερνήσεις, από την στιγμή που η Γερμανία έχει ήδη εκπονήσει τριετές σχέδιο ύψους €200 δισ., από το οποίο ένα μέρος πρόκειται να επιδοτήσει την αποκατάσταση της ρευστότητας. Όμως, οι Ευρωπαίοι εταίροι της επικρίνουν της στάση του Βερολίνου, εκτιμώντας πως αποτελεί προάγγελο κατακερματισμού μίας ενιαίας αντίδρασης στον τομέα των χρηματοοικονομικών προκλήσεων.