Το ελληνικό αποτύπωμα στον κινεζικό πήλινο στρατό

Το όγδοο θαύμα του κόσμου! Το σπουδαιότερο αρχαίο ταφικό έργο! Το μεγαλειώδες δημιούργημα για τη μετά θάνατον ζωή! Ο μεγαλύτερος στρατιωτικός σχηματισμός! Το πιο γνωστό τουριστικό αξιοθέατο της Κίνας μαζί με το Σινικό Τείχος! Ο λόγος για τον πήλινο στρατό. Δύο “γίγαντες” της ενημέρωσης, το τηλεοπτικό δίκτυο BBC και το National Geographic, ένωσαν τις δυνάμεις τους για τη δημιουργία ενός ακόμα ντοκιμαντέρ με θέμα τον περίφημο στρατό από τερακότες και την ελληνική επιρροή που υπάρχει σ’ αυτόν.

Με τίτλο «ο μεγαλύτερος τάφος του κόσμου», η τηλεοπτική αυτή παραγωγή καταπιάστηκε για ακόμα μία φορά με την θεωρία ότι ο πήλινος στρατός δημιουργήθηκε υπό την καθοδήγηση Ελλήνων τεχνιτών. Η θεωρία αυτή δεν είναι νέα. Με τα χρόνια, όμως, ενισχύθηκε και πλέον κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερη επιστημονική απήχηση, προκαλώντας την έντονη δυσαρέσκεια των Κινέζων. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Κινέζοι αρχαιολόγοι που είχαν συνεργαστεί και εμφανιστεί στο ντοκιμαντέρ, στη συνέχεια ανακάλεσαν. Οι αρχές της Κίνας, δικαίως ή αδίκως, εθίγησαν…

Ήταν Μάρτιος του 1974. Δύο Κινέζοι αγρότες άρχισαν να σκάβουν σε μία αχανή και ξερή έκταση στα ανατολικά της πόλης Ξιάν, στην καρδιά της Κίνας. Προσπαθούσαν ανάμεσα σε λωτούς και ροδιές να εντοπίσουν νερό. Μετά από κάποιες ώρες, ακούστηκε ένας περίεργος ήχος. Ενθουσιάστηκαν, πιστεύοντας ότι είχαν μόλις ανακαλύψει ένα θαμμένο σεντούκι θησαυρού. Για την ακρίβεια, είχαν βρει κάτι ακόμα πιο πολύτιμο. Ένα πήλινο άγαλμα αποκαλύφθηκε. Το κεφάλι του έχει κοπεί στα δύο από την αξίνα.

Ειδοποίησαν την Κινεζική Αρχαιολογία. Με τη σειρά της οι αρχές κάλεσαν τον Ζάο Κανγκμίν, επιμελητή ενός τοπικού μουσείου. Πράγματι, ο αρχαιολόγος πήγε στην περιοχή μαζί με έναν ακόμη συνεργάτη του. «Ήμασταν τόσο ενθουσιασμένοι που ενώ πηγαίναμε με τα ποδήλατά μας είχαμε την εντύπωση ότι πετούσαμε» διηγήθηκε λίγο πριν φύγει από τη ζωή.

Μόλις διαπίστωσε περί τίνος επρόκειτο, ο Ζάο κάλεσε τους αγρότες να βγάλουν τα σπασμένα κομμάτια των αγαλμάτων και να τα μεταφέρουν σε τρία φορτηγά προκειμένου να τα πάνε στο μικρό τοπικό μουσείο. Εκεί, ξεκίνησε να τα συναρμολογεί, κάποια κομμάτια εκ των οποίων είχαν το μέγεθος ενός νυχιού. «Ήταν το τέλος της κινεζικής Πολιτιστικής Επανάστασης, όμως κάποιοι ήταν ακόμα αντίθετοι στην αποκατάσταση των αρχαίων αντικειμένων. Έτσι αποφασίσαμε να τα κρατήσουμε μυστικά», είχε αποκαλύψει.

Μία στρατιά από πήλινα αγάλματα

Το μυστικό, όμως, δεν μπόρεσε να κρατηθεί για καιρό, έτσι οι αρχές μόλις έμαθαν για την ανακάλυψη έστειλαν μία μεγαλύτερη ομάδα αρχαιολόγων να δουλέψει μαζί του. Κανένας, όμως, δεν αμφισβήτησε ότι ο Ζάο Κανγκμίν ήταν ο πρώτος αρχαιολόγος που ταυτοποίησε τα πήλινα αγάλματα και κυρίως ανακάλυψε ότι χρονολογούνται από την εποχή της Δυναστείας Τσιν, ενώ στη συνέχεια ήταν ο πρώτος που πραγματοποίησε αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή που βρίσκεται στη βόρεια επαρχία Σαανσί της Κίνας.

Χάρη σε αυτές, έναν χρόνο αργότερα ανακάλυψαν 6.000 πήλινα αγάλματα στρατιωτών του πεζικού σε ένα λάκκο μήκους 230 μέτρων με 11 διαδρόμους. Δίπλα ακριβώς βρέθηκε ένας δεύτερος λάκκος με τοξότες, άλλοι σε όρθια στάση και άλλοι γονατιστοί. Ιππείς με τα άλογα τους και αρκετοί αρματηλάτες μαζί με πεζούς. Σε κοντινή απόσταση ο τρίτος λάκκος που βρέθηκε έκρυβε 68 φιγούρες που ίσως αποτελούσαν το αρχηγείο του στρατού. Ένας τέταρτος λάκκος που υπήρχε ήταν άδειος. Πιθανολογείται ότι κάποιου είδους εξέγερση δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση του έργου.

Οι ειδικοί κατέληξαν ότι συνολικά οκτώ χιλιάδες πήλινοι στρατιώτες κατασκευάστηκαν και στήθηκαν σε παράταξη μάχης. Με ύψους 1.80 μέτρα και κάποιοι λίγοι κρίνοντας από τα διακριτικά στις στολές που φορούν είναι οι βαθμοφόροι και έχουν ύψος 1.90 μέτρα. Τις επόμενες δεκαετίες, η ανασκαφή έφερε στο φως δεκάδες χιλιάδες άρματα και χάλκινα όπλα. Μόνο τα βέλη αριθμούν 40.000, ενώ σε αυτό τον αριθμό δεν υπολογίζονται οι λόγχες, οι βαλλίστρες, οι άξονες και τα σπαθιά. Εκατοντάδες είναι και τα ομοιώματα αλόγων, όλα σε φυσικό μέγεθος.

Το πέρασμα των δύο χιλιάδων ετών είχε καταστρέψει πάνω από δύο χιλιάδες στρατιώτες. Πέντε, όμως, χιλιάδες είχαν διατηρηθεί σε άριστη κατάσταση, καθιστώντας ακόμα πιο μοναδικό το γεγονός ότι είχαν θαφτεί όρθιοι, συνοδεύοντας τον ηγέτη τους. Αυτός δεν ήταν άλλος από τον Τσιν Σι Χουάνγκ, τον «πρώτο κυρίαρχο Αυτοκράτορα που ενοποίησε την αχανή χώρα και δήλωνε βέβαιος ότι η βασιλέια του θα διαρκέσει πάνω από «10.000 γενιές».

Ένα εντυπωσιακό επίτευγμα

Το επίτευγμα του ήταν κάτι παραπάνω από εντυπωσιακό αν αναλογιστεί κανείς ότι η Κίνα ήταν ένα μωσαϊκό από αντίπαλα κράτη, φατριές, δυναστείες με διαφορετική γλώσσα, ήθη, έθιμα και πολιτισμό. Ως αποτέλεσμα, είχε προηγηθεί η περίοδος των Εμπόλεμων Κρατών, κατά τη διάρκεια της οποίας επτά βασίλεια διεκδικούσαν την εξουσία. Στο τελευταίο από αυτά, το Τσιν, ανήκε ο άνδρας που έμελλε να τα κατακτήσει και να ενώσει αναδεικνυόμενος σε απόλυτο μονάρχη. Ονόμασε κατόπιν τον εαυτό του αυτοκράτορα (Χουάνγκ-τι) και ήταν ο πρώτος (Σι) από τη δυναστεία των Τσιν. Έτσι προέκυψε και το όνομά του με το οποίο έμεινε στην ιστορία: Τσιν Σι Χουάνγκ-τι.

Ήταν εργατικός, ακούραστος μιας και ο μύθος τον ήθελε να κοιμάται μονάχα μία με δύο ώρες την ημέρα. Είχε όραμα, ήταν φιλόδοξος, αλλά και σκληρός. Πολέμησε με τους Ούννους. Κυβέρνησε απολυταρχικά και πολλές φορές απάνθρωπα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το μένος με το οποίο αντιμετώπισε τον Κομφουκιανισμό, ρίχνοντας στην πυρά εκατοντάδες κουμφουκιανούς δασκάλους. Παρόλα αυτά έμεινε στην ιστορία για τα έργα του, μεταξύ των οποίων το Σινικό Τείχος, την κατασκευή της διώρυγας Λινγκ-κου και το πιο επιβλητικό μαυσωλείο σε όλη την ανθρωπότητα με τον πήλινο στρατό.

Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 50 ετών. Είχε, όμως, από την εφηβεία του παραγγείλει την κατασκευή του τάφου του και του πήλινου στρατού που θα τον συνόδευε σε αυτόν. Η κατασκευή του τάφου ξεκίνησε το 246 π.Χ. όταν ο μετέπειτα αυτοκράτορας ήταν 13 ετών. Πράγματι, χρειάστηκαν 38 ολόκληρα χρόνια για να ολοκληρωθεί και πάνω από 700.000 εργάτες, πολλοί από τους οποίους έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των εργασιών. Η πλειονότητα αυτών ήταν σκλάβοι, υπηρεσιακοί υπάλληλοι, αιχμάλωτοι πολέμου και τεχνίτες.

Κατασκεύασαν μία επιβλητική πυραμίδα σκεπασμένη με χώμα ύψους 100 μέτρων και πλάτους 500 μέτρων. Γύρω από αυτήν υπήρχαν λάκκοι γεμάτοι με 8.000 περίπου πήλινους πολεμιστές σε φυσικό μέγεθος, από τους οποίους κανένας δεν είναι ίδιος με τον άλλον. Ακόμα και αυτοί που επιβίωσαν μετά το πέρας του έργου λέγεται ότι δολοφονήθηκαν, ώστε να μείνει μυστική η τοποθεσία. Υπολογίζεται πως αποκαλύφθηκε και έγιναν διάφορες εξεγέρσεις, αλλά και επιθέσεις από τους εχθρούς του πεθαμένου πλέον αυτοκράτορα. Τέσσερα χρόνια από τον θάνατό του, σημειώθηκαν αγροτικές αναταραχές και τελικά μία νέα δυναστεία κατέκτησε με πραξικόπημα την εξουσία.

Οι επαφές με τους αρχαίους Έλληνες

Αρχικά, στο ντοκιμαντέρ αναφέρονταν οι ειδικοί ως επί το πλείστον στη γενική ευρωπαϊκή καλλιτεχνική επιρροή που υπάρχει στη δημιουργία του πήλινου στρατού. Η γλυπτική δεν εντασσόταν στην κινεζική κουλτούρα και ενδεικτικό αυτού είναι ότι ποτέ ξανά δεν βρέθηκαν παρόμοιας αισθητικής αγάλματα, παρά μόνο μικρά ειδώλια. Και αυτά, όμως, ποτέ σε τάφους.

Η Hannah Furness σχολίασε στην εφημερίδα “The Independent” ότι πριν από την εμφάνιση των πολεμιστών από τερακότα, οι Κινέζοι γλύπτες δεν είχαν καμία παράδοση στην κατασκευή αγαλμάτων σε φυσικό μέγεθος. Το άλμα από την παντελή έλλειψη εμπειρίας στη δημιουργία ενός στρατού 8.000 στρατιωτών σε φυσικό μέγεθος προϋποθέτει κάποια εξωτερική επιρροή ή βοήθεια. Αυτή θα μπορούσε να έχει έρθει μόνο από την Ελλάδα. Εκεί βρίσκονταν οι μοναδικοί φημισμένοι γλύπτες στην Ευρώπη.

Οι Ρωμαίοι δεν είχαν, ακόμα, μετατραπεί στην δύναμη που γνωρίζουμε και έτσι δεν ήταν σε θέση να φτάσουν στην Κίνα και να επηρεάσουν το εμβληματικό αυτό έργο. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που με τα χρόνια και την εξέλιξη της επιστήμης το ερώτημα για το πώς δημιουργήθηκε κάτι τόσο περίτεχνο που δεν είχε καμία σύνδεση με την κινεζική παράδοση, έγινε όλο και πιο επίμονο.

Αποδείχθηκε ότι η επαφή των Κινέζων με την Ελλάδα πρέπει να άρχισε πολύ πριν λειτουργήσει ως οδός εμπορίου και πολιτιστικών ανταλλαγών ο Δρόμος του Μεταξιού. Οι εμπνευστές του ντοκιμαντέρ θεωρούσαν πιο σημαντικό το εύρημα ότι οι Έλληνες είχαν επαφή με την Κίνα από τότε. Αν και ο Ιταλός εξερευνητής του 13ου αιώνα Μάρκο Πόλο μπορεί να ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που άφησε ένα λεπτομερές χρονικό των ταξιδιών του στην Ασία, σίγουρα δεν ήταν ο πρώτος που έκανε το ταξίδι.

Πως εξηγείται η ελληνική επιρροή

Κινέζοι ιστορικοί έχουν καταγράψει παλαιότερες επισκέψεις ανθρώπων που θεωρούνταν απεσταλμένοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν κατά τον δεύτερο και τρίτο αιώνα μ.Χ. Σύμφωνα με αρχαιολόγους και ιστορικούς που εργάζονται τώρα στον περίφημο πήλινο στρατό της Κίνας, η ουσιαστική επαφή μεταξύ Ανατολής και Δύσης μπορεί να ξεκίνησε πολύ νωρίτερα. Πιστεύουν ότι η ρεαλιστική εμφάνιση των αγαλμάτων μπορεί να είναι εμπνευσμένη ή διαμορφωμένη από αρχαία ελληνικά γλυπτά, υποδηλώνοντας δυτική επιρροή στην εποχή του πρώτου αυτοκράτορα της Κίνας, περίπου 1.500 χρόνια πριν από το διάσημο ταξίδι του Μάρκο Πόλο.

Η επικεφαλής αρχαιολόγος του Μουσείου του Μαυσωλείου, καθηγήτρια αρχαιολογίας Li Xiuzhen ανέφερε σχετικά στο National Geographic: «Οι Έλληνες μπορεί να συνέβαλαν στην κατασκευή αυτών των ξακουστών κινεζικών αγαλμάτων, των 8.000 στρατιωτών που βρέθηκαν παρατεταγμένοι στο μαυσωλείου του τρανού αυτοκράτορα και η κατασκευή πρέπει να έγινε υπό τις οδηγίες γλύπτη που συνεργάστηκε με τους ντόπιους. Ακόμα κι αν δεν ήταν Έλληνας, πρέπει να είχε δεχτεί επιρροές από την γλυπτική της αρχαίας Ελλάδας», ανέφεραν ρεπορτάζ ξένων μέσων.

Πολύ πριν το ντοκιμαντέρ, το 2012, αρχαιολόγοι και ιστορικοί εκτιμούσαν ότι η μεγάλη ζωντάνια που έχουν οι μορφές των αγαλμάτων μπορεί να ήταν αποτέλεσμα της παρουσίας κάποιου Έλληνα γλύπτη σε εκείνη την μακρινή περιοχή. Στο ντοκιμαντέρ εξετάζεται πώς Έλληνες τεχνίτες βρέθηκαν εκεί για να διδάξουν τότε την τέχνη τους, σε μία προσπάθειά να ξεφύγουν και από τα δύσκολα χρόνια και τις συγκρούσεις των ελληνιστικών βασιλείων. «Φαντάζομαι ότι ένας Έλληνας γλύπτης μπορεί να βρισκόταν στο χώρο για να εκπαιδεύσει τους ντόπιους», είπε ο Λούκας Νίκελ, ο πρόεδρος της Ασιατικής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και μέλος της ομάδας που εργάζεται για την ιστορία του Στρατού Terra Cotta.

Κατά τη γνώμη του είναι πιθανόν η ελληνική επιρροή να σχετίζεται με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία. Οι Κινέζοι ήρθαν σε επαφή με τους Μακεδόνες στην κοιλάδα της Φεργκάνας. Μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Φεργκάνα έχει γίνει μέρος του βασιλείου των Σελευκιδών και του βακτριανού βασιλείου.

Η νέα θεωρία προχωρά παραπέρα, υποδηλώνοντας ότι τον αιώνα μετά την εκστρατεία του Αλεξάνδρου, ελληνικά αγάλματα θα μπορούσαν να είχαν φτάσει στην Κίνα, αποτελώντας πηγή έμπνευσης για τον πήλινο στρατό. Στα στοιχεία που παραθέτει περιλαμβάνονται και πρόσφατα μεταφρασμένα αρχαία αρχεία που αφηγούνται μια φανταστική ιστορία για γιγάντια αγάλματα που εμφανίστηκαν ως δια μαγείας στην Κίνα, εμπνέοντας τον πρώτο αυτοκράτορα της Κίνας να τα αντιγράψει.

Η απάντηση στους Αμερικανούς υπερήρωες!

Αυτή η ιστορία προσφέρει στοιχεία πρώιμης επαφής μεταξύ Κίνας και Ελλάδας, επαφές που ο Nickel λέει ότι ενέπνευσαν τον Πρώτο Αυτοκράτορα, όχι μόνο να αντιγράψει τα 12 γιγάντια αγάλματα αλλά να χτίσει τον τεράστιο στρατό από τερακότα. Συγκεκριμένα, ο Nickel μετέφρασε αρχαία κινεζικά αρχεία που αφηγούνται μια ιστορία για 12 γιγάντια αγάλματα, ντυμένα με “ξένες ρόμπες” που εμφανίστηκαν στο Lintao στο δυτικότερο μέρος της Κίνας. Η λέξη “Lintao” μπορεί επίσης να σημαίνει οποιοδήποτε μέρος μακριά στα δυτικά.

Τα αρχεία δεν αναφέρουν πώς έγινε η εμφάνιση των τεράστιων αγαλμάτων, ποιος τα έφερε, ποιος τα δημιούργησε και τί ακριβώς απεικόνιζαν. Αποκαλύπτουν, όμως, ότι τα αγάλματα έφταναν ακόμα και τα 11,5 μέτρα σε ύψος, με πόδια που είχαν μήκος 1,38 μέτρα. Εντυπωσίασαν τόσο τον Πρώτο Αυτοκράτορα που αποφάσισε να φτιάξει 12 αντίγραφα μπροστά στο παλάτι του, λιώνοντας χάλκινα όπλα που είχαν χρησιμοποιηθεί για πόλεμο. Σύμφωνα πάντα με τα αρχεία, χρειάστηκε βοήθεια από ανθρώπους που ήρθαν από τη Δύση. Αυτό υπονοεί ότι την ίδια βοήθεια χρειάστηκε και για την κατασκευή του τεράστιου πήλινου στρατού του.

Επιπλέον, στην περιοχή του μαυσωλείου πάντως εντοπίσθηκε και εύρημα με ευρωπαϊκό DNA, κάτι που όμως δεν δείχνει απαραιτήτως την παρουσία Ελλήνων γλυπτών, καθώς ίσως και άλλοι από την ανατολική Ευρώπη μπορεί να είχαν βρεθεί εκεί για να εργαστούν ή περιπλανώμενοι ή ως μισθοφόροι μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου ή ως αιχμάλωτοι.

Οι λαοί της κεντρικής Ασίας εξάλλου ήταν επίσης υπαρκτοί στην αρχαιότητα και είχαν επαφές τόσο με την Κίνα, όσο και με την Μικρά Ασία. Ένα σενάριο που υποστηρίζουν με πάθος κάποιοι αρχαιολόγοι είναι ότι η δημιουργία του μαυσωλείου ήταν εμπνευσμένη από την Αρχαία Αλικαρνασσό στη Μικρά Ασία. Υποτίθεται ότι οι εργάτες προέρχονταν από την κεντρική ή τη δυτική Ασία. Όπως και να έχει, η ανθρωπότητα υποκλίνεται στο μοναδικό μνημείο, στους 8.000 πήλινους στρατιώτες που φυλάσσουν το βασιλιά τους, τον Τσιν Σι Χουάνγκ για περισσότερα από 2.000 χρόνια. Το μνημείο έχει βέβαια χαρακτηριστεί Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς, από την UNESCO. Οι Κινέζοι τα θεωρούν αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς τους και πράγματι είναι.

Τα χρησιμοποίησε, μάλιστα, ως απάντηση στους διάφορους υπερήρωες ταινιών της Αμερικής. Δημιούργησε τους “Super Tarracotta Warriors” ή “Rise of the Terracotta Warriors”. Οι πήλινοι στρατιώτες θα ζωντανεύουν και θα ταξιδεύουν στον χρόνο, πολεμώντας ακόμα και εξωγήινους. Είναι, λοιπόν, κατανοητή η ενόχληση των Κινέζων, όταν η δημιουργία του αριστουργήματος αυτού συνδέεται με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Την απάντηση για το εάν είναι αληθινή ή όχι αυτή η σύνδεση θα δώσει με το πέρασμα του χρόνου η επιστημονική κοινότητα…