Η πολιτιστική νεκρανάσταση του Ελληνισμού

Δεν είναι καινοφανής διαπίστωση η παραδοχή ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει από χρόνια μια πολύπλευρη κρίση. Κρίση ιδιαίτερα αποκαλυπτική, που στην παρούσα περίοδο δημιουργεί ζοφερό τοπίο για την δοκιμαζόμενη ελληνική κοινωνία. Η ταχύτητα της κατρακύλας είναι εφιαλτική και συνεχίζεται χωρίς ανάπαυλα με επιταχυνόμενο ρυθμό νοσηρότητας που διογκώνει τη δυσωδία. Τη δυσωδία με επίκεντρο τη διαφθορά, την εγκληματικότητα, την αισχροκέρδεια (σε βαθμό μαυραγοριτισμού) και, προπάντων, την έκλυση των ηθών σε βάρος και μικρών παιδιών ακόμα από άτομα υπεράνω υποψίας. Απέναντι σε αυτό το φαινόμενο, η γλώσσα είναι η βασική σταθερά για την πολιτιστική ανάταση του Ελληνισμού. 

Το κλίμα της εποχής έχει βαρύνει πολύ και βρίσκει την κοινωνία ταλαιπωρημένη. Να μην μπορεί να πάρει ανάσα, κυριολεκτικά, από την ακρίβεια, την αγωνία για το μέλλον των παιδιών της, την προϊούσα σήψη στην πολιτική μας ζωή (βλ. σκάνδαλα, σκανδαλολογία) και την κρίση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η οποία προοιωνίζεται τα χειρότερα. Στο πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο, πάλι, οι αξιόλογοι άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών έχουν αποδεκατιστεί προϊόντος του χρόνου και οι λίγοι που έχουν απομείνει παραμένουν αθέατοι στο ευρύ κοινό, υπερακοντισμένοι απ’ το ξεπέταγμα διαττόντων αστέρων αρεστών στο μιντιακό κατεστημένο, το οποίο τους προβάλλει θεαματικά με αφορμή εκδόσεις βιβλίων ή συνεντεύξεις τους.

Συνεντεύξεις ειδικής και γενικής θεώρησης, μεστές από συγγραφική φιλοδοξία, αλλά χωρίς πνευματική εγρήγορση, επινοητικότητα, ταυτότητα λόγου και απαγκίστρωση από ξενόφερτες επιρροές (βλ. μυθιστορήματα-απομιμήσεις των βίπερ “Νόρα” και “Άρλεκιν” του παρελθόντος,  τα οποία αντικατέστησαν την ποιότητα στη λογοτεχνία με την εμπορικότητα και την κερδοφορία). Στο ίδιο επίπεδο, το πνευματικό, πιο εμφανής από ποτέ είναι και η δοκιμιογραφική απουσία, η δοκιμιογραφική διάθεση συγγραφέων με φόντα δημιουργικής συγγραφής και ανάδειξης ιδεών με ανατρεπτικό χαρακτήρα.

Η διαχρονική επιρροή των ελληνικών

Χαρακτήρα που να αντικαθιστά τη Βαβυλωνία γλωσσών (η οποία ύψωσε στεγανά από χρόνια στο χώρο των επιστημών μετά την αποτυχία εδραίωσης των τεχνητών γλωσσών τύπου Εσπεράντο)  με την προσφυγή στο κλασικό καταφύγιο της αρχαιοελληνικής γλώσσας, ώστε να καταστεί αυτή παγκόσμια στην εξελικτική, σύγχρονη μορφή της, την νεοελληνική. Παγκόσμια γλώσσα που θα αλλάξει τα δεδομένα και θα είναι πιο αποκρυσταλλωμένη στον σύγχρονο ευρωπαϊκό κόσμο (απ’ ό,τι τα λατινικά άλλοτε),  πιο διαυγής δηλαδή, έτσι ώστε οι αναγνώστες-χρήστες της να έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση στο περιεχόμενό της και να εγκολπώνονται τις σημασίες, τις έννοιές της .

Παγκόσμια γλώσσα που να έχει τις ρίζες της στους εκφραστικούς ελληνικούς τρόπους από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα φροντίζοντας παράλληλα τη διεύρυνση των οριζόντων της, ώστε να καθιερωθεί ως μέσο διεθνούς επικοινωνίας. Η μετάγγιση απ’ την ελληνική γλώσσα των ωραία διατυπωμένων στοχασμών, των συναισθημάτων, των κρίσεων, των πνευματικών αναζητήσεων και του πολιτικού και δικανικού λόγου ως μικτό είδος (θεωρία & πράξη) στις ευρωπαϊκές εθνικές γλώσσες, θα την καθιερώσουν σταδιακά ως γλωσσικό όργανο έκφρασης όχι μόνο των επιστημόνων, αλλά και των κοινωνιών. Κι αυτό το αξίζει με το παραπάνω η γλώσσα μας!..

Το αξίζει, γιατί είναι ”η μητρική γλώσσα του Δυτικού πολιτισμού”, όπως είπε ο Κεμπεκιανός Νεοελληνιστής Ζακ Μπουσάρ. Αυτή που μιλιέται στον ίδιο χώρο -”την ύστατη αιχμή της Χερσονήσου του Αίμου”- αιώνες τώρα, ενώ από τον 3ο πΧ μέχρι τον 3ο μΧ αιώνα μιλιόταν και στα μη ελληνικά κράτη της Μεσογείου. Η ελληνική, η ρωμαϊκή και η εβραϊκή, ήταν οι κυρίαρχες γλώσσες, άλλωστε, την εποχή που γεννήθηκε ο Χριστός, πράγμα που επιβεβαιώνει η επιγραφή της θανατικής καταδίκης του στο Σταυρό του Γολγοθά (βλ. Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, 19,20: ”ἑβραϊστί, ἑλληνιστί, ρωμαϊστί”)!

Η γλώσσα άρρηκτος δεσμός

Η ελληνική γλώσσα, συγκεκριμένα (ελληνιστική στα χρόνια του Μ. Αλεξάνδρου και των διαδόχων του) ήταν ανέκαθεν ένας απ’ τους βασικούς συνεκτικούς δεσμούς των Ελλήνων. Δεσμός που αποτελούσε διαχρονικά καλό αγωγό μετάγγισης της επινοητικότητας, της εφευρετικότητας, της φιλοπεριέργειας, των ιδανικών και των αξιών των ενδόξων προγόνων μας. Χάρη στα ”δώρα” αυτά που μας κληροδότησαν, αναπτύχθηκε και θριάμβευσε ο πολιτισμός της Δύσης και χάρη στην ελληνική γλώσσα διακινήθηκε ανά την Υφήλιο η σοφία των αρχαίων Ελλήνων και τα ”καινά δαιμόνια” που εισήγαγαν στα Γράμματα, τις Τέχνες και τις Επιστήμες.

Η ελληνική γλώσσα ανέδειξε σπουδαία κείμενα Ελλήνων επιστημόνων, ιστορικών, φιλοσόφων, ποιητών και λογίων και έγινε μοχλός διάχυσης του ελληνικού πνεύματος μέσα από θησαυρούς κειμένων που αφορούν τους τομείς της διάνοιας και της δημιουργίας. Έγινε αγωγός μετάγγισης της γραπτής ελληνικής παράδοσης και ”σωσίβιο σωτηρίας” για τον Δυτικό πολιτισμό, γιατί αποθησαύρισε ξένες λέξεις και έδωσε ”ρίζες” και ”κλαδιά” σε ξένες γλώσσες, ώστε να τελειοποιήσουν το γλωσσικό ”δέντρο” τους εμπλουτίζοντάς το με λέξεις, έννοιες και στοιχεία δόμησης του λόγου. Και επειδή ο λόγος είναι όργανο σκέψης, έδωσε τη δυνατότητα στους λαούς να σκέφτονται. Χάρη στη δυνατότητα του σκέπτεσθαι γεννήθηκαν στον νου οι ιδέες. Οι λέξεις της διανόησης (απλές και σύνθετες) και οι έννοιες (αφηρημένες και συγκεκριμένες) εξωτερικεύθηκαν μαζί με τα συναισθήματα.

Εμπλουτίστηκε ο γραπτός λόγος των ξένων από προτάσεις, παραγράφους και ορολογίες της ελληνικής γραμματικής και της αισθητικής του λόγου (”υποκείμενο”, ”αντικείμενο”, ”προσδιορισμοί”, ”καλολογικά στοιχεία” [βλ. Αριστοτέλης: ”Ποιητική”] κλπ) που στηρίζονται στην ελληνική λογική, ερείσματα της οποίας είναι τα επιχειρήματα (οι συλλογισμοί) και τα τεκμήρια. Χάρη στην ελληνική λογική, περάσαμε από τον μύθο στον λόγο ο οποίος κυοφορεί προτάσεις, περιόδους, στοιχεία στίξης, σύνταξης και δομής, σχήματα λόγου, στοιχεία μορφής (καλλιτεχνικά-αισθητικά), στοιχεία ρητορικού λόγου (σ.σ: Τρία τα είδη του, κατά τον Αριστοτέλη: Ο Συμβουλευτικός, ο Δικανικός και ο Επιδεικτικός, βλ. ”Αριστοτέλης: Τέχνη Ρητορική”, 358a36–1359a29).

Τα ανεκτίμητα δώρα της των ελληνικών

Μέσα από την ελληνική γλώσσα διακτινίστηκαν στα τετραπέρατα της γης τα μεγαλειώδη Ομηρικά Έπη (8ος αι. πΧ) • ο κόσμος των υλοζωιστών φιλοσόφων • τα έργα των κλασικών διαδόχων τους (Πλάτωνα, Αριστοτέλη, μαθητών και διαδόχων του μέγιστου όλων των φιλοσόφων Σωκράτη, 5ος και 4ος αι. πΧ) • οι ιστορίες του ”πατέρα της Ιστορίας” Ηροδότου (6ος αι πΧ) • οι κωμωδίες του Αριστοφάνη (5ος αι. πΧ)  και τα τραγικά διδάγματα των ”Ιστοριών” του Θουκυδίδη απ’ τον Πελοποννησιακό πόλεμο (431-404 πΧ), που έγιναν ”Κτῆμα ἐς ἀεί” της Οικουμένης.

Το ίδιο ανεκτίμητα ”δώρα”, που μεταλαμπαδεύτηκαν στην ανθρωπότητα μέσω της ελληνικής γλώσσας, ήταν και τα θεία ποιήματα του Πίνδαρου (6ος-5ος αι. πΧ), τα αθάνατα των τραγικών ποιητών (Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης, 6ος-5ος αι. πΧ, αντίστοιχα) • τα έργα του ιστορικού Ξενοφώντα (4ος αι. πΧ, βλ. ”Κύρου Ανάβασις”, η ”Απολογία Σωκράτη” κλπ) • οι ”Βίοι Παράλληλοι” του ιστορικού Πλούταρχου (2ος αι. πΧ) • η ”Αλεξάνδρου Ανάβασις” του Αρριανού (2ος αι. μΧ)  κλπ…

Η διάχυση ιδεών (οι οποίες εμπλουτίστηκαν, εντωμεταξύ -μετά την έλευση του Θεανθρώπου και την εδραίωση του Χριστιανισμού απ’ τον 4ο αι. μΧ και έκτοτε- με στοιχεία της Ορθόδοξης παράδοσης) ήταν η μεγάλη δύναμη της ελληνικής γλώσσας που την καθιστούσε ανώτερη όλων με εργαλείο-κλειδί τη Λογική. Αυτό το κατάλαβαν πρώτοι οι Ρωμαίοι (βλέποντας πως η ελληνική γλώσσα υπέταξε τον ρωμαϊκό νομικισμό και τον ασιατικό φανατισμό), για να ακολουθήσουν μετά οι Λατίνοι του Μεσαίωνα (που δημιούργησαν τους λεγόμενους ”νεολογισμούς”, τους οποίους υιοθέτησαν στη συνέχεια οι Έλληνες). Από τότε πέρασαν αιώνες. Αιώνες που επιβεβαίωσαν ότι η ελληνομάθεια αποτελεί σφραγίδα καλλιέργειας για κάθε πολιτισμένο πολίτη της Δύσης.

Δεδομένων αυτών και του γεγονότος ότι έχουμε αφήσει αδικαιολόγητα τη γλώσσα μας να παρακμάσει ακόμα και στην ”οικεία” Ευρώπη (σ.σ: σε Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο και Ολλανδία το μάθημα των Ελληνικών υποβαθμίζεται ολοένα και περισσότερο), θα ήταν εθνική προσφορά – εκτιμώ – μια διακομματική πρωτοβουλία για αναγέννησή της από τις στάχτες στο πλαίσιο μιας πανεθνικής καμπάνιας για πολιτιστική νεκρανάσταση του Ελληνισμού με όχημα την καθιέρωση της ελληνικής ως διεθνούς γλώσσας.