Νεκρική σιγή για τη μπουάτ Πλατώ

Σε μία κατά τα άλλα εξαιρετική διδακτορική διατριβή για την ιδεολογική και αισθητική διερεύνηση της γενιάς του ’70 αφιερώνονται στο ποιητικό έργο του Μίμη Σουλιώτη μόνον μερικές αράδες. Ο Σουλιώτης φυσικά δεν υστερεί σε τίποτα από τους περισσότερους των υπολοίπων της γενιάς αυτής. Είμαι σίγουρος πως πρόθεση κακή δεν υπήρξε. Τελικά όμως τι μένει παρακαταθήκη στον νεότερο μελετητή; Γιατί σε επιστημονικά άρθρα, σε μονογραφίες και σε διατριβές οφείλει κυρίως να στηριχτεί και από εκεί να αντλήσει τις πληροφορίες του. Αλλά για τον Σουλιώτη θα τα πούμε άλλη φορά, σύντομα.

Για το Πλατώ ούτε δύο σειρές σε ένα αφιέρωμα γνωστού διαδικτυακού ιστοτόπου για τα ιστορικά μουσικά στέκια της Θεσσαλονίκης των μεταπολιτευτικών δεκαετιών, κυρίως από τα μέσα του ’80 και μετά. Όπως και στην περίπτωση του Σουλιώτη θεωρήθηκε ήσσονος σημασίας η απήχησή του στο κοινό της συμπρωτεύουσας (κρατώ τον όρο για να υπενθυμίζω την υποκριτική του χρήση) και η συμβολή του εν γένει στο πολιτισμικό-μουσικό γίγνεσθαι της εποχής.

Αλλά και πάλι ο μελετητής των πρακτικών του εφαρμοσμένου πολιτισμού σε ανάλογα site θα ανατρέξει για να σχηματίσει μία γνώμη και να συγκροτήσει εμπεριστατωμένη άποψη. Για εμάς που έχουμε βιωμένη την εμπειρία από τον Σουλιώτη, από το Πλατώ και για τόσα άλλα, μια στυφή γεύση όλη αυτή η παρανάγνωση. Σας έχω μπερδέψει, γι’ αυτό καλύτερα να το πιάσουμε από την αρχή ή από το τέλος για να είμαστε πιο ακριβείς.

Ένα στενάχωρο τηλεφώνημα

Τον Νοέμβριο του 2014 δέχτηκα ένα τηλεφώνημα που με στεναχώρησε ιδιαίτατα. Το Πλατώ, η μουσική μου πατρίδα, έκλεινε και ο Δημήτρης με τη Βίκυ με προσκαλούσαν στην αποχαιρετιστήρια βραδιά του. Μόνο για φίλους. Και μου κρατήσανε σχεδόν το τραπέζι «μας». Σχεδόν, γιατί στο μεταξύ η αγαπημένη μπουάτ της παρέας μας είχε αλλάξει διαρρύθμιση. Εκεί στεγάσαμε πολλά χτυποκάρδια μας, αλλά και πρωτοακούσαμε δημιουργούς όπως ο Μάλαμας (τον Φεβρουάριο του 1990), που έμελλε να αλλάξουν τον μουσικό τρόπο σκέψης και απόλαυσης του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού.

Το Πλατώ μας υποδέχθηκε στην περίεργη δεκαετία του 1980, αυτήν που αρχικά κατηγορήθηκε, αλλά όσο περνούν τα χρόνια πολιτογραφείται όλο και πιο στέρεα στη συλλογική μας μνήμη ως άξια λόγου. Στη Χαριλάου της Θεσσαλονίκης, στο 14 της Γιάννη Αγγέλου μία καινούργια μουσική σκηνή έκανε εγκαίνια το 1987. O Δημήτρης Κεχαγιάς και η Βίκυ Γκούνη ήταν οι πρώτοι και ουσιαστικοί ιδιοκτήτες του. Και λειτούργησε από την αρχή ως το τέλος σχεδόν, καλλιτεχνικά, κόντρα στο ευτελές, στο τυποποιημένο, σε ό,τι ραίνεται εκείνη την εποχή από μεσογειακά προγράμματα και αγροτικές επιδοτήσεις.

Γιατί το Πλατώ υπήρξε χώρος μουσικής μυσταγωγίας, καταφύγιο της γνήσιας μουσικής τέχνης που δεν βούλιαξε μέσα στον υποκειμενισμό, αλλά μέσα από μια συνεργατική κουλτούρα υπηρέτησε το πρόταγμα μιας καλύτερης ψυχαγωγίας –εναλλακτικής μορφής διασκέδασης, έστω. Δεν επικύρωσε την ευτέλεια, δεν καθαγίασε το μάτσο στυλ, δεν σάρκωσε τα ανομήματα μιας συγκεκριμένης λογικής. Σεβάστηκε τον ελεύθερο χρόνο μας και συνειδητά απέφυγε συστηματικά «νεοτερικότητες» και κατ’ επίφαση πρωτοτυπίες – gran rifiuto… για όσο μπόρεσε.

Αυτό χρωστάμε στον Δημήτρη και στη Βίκυ και πρέπει να τα λέμε τα καλά όσο ζουν οι άνθρωποι. Αυτό το τόσο απλό μου το έμαθε ο Μικρούτσικος, η σημαντικότερη προσωπικότητα που γνώρισα στη ζωή μου, δέκα χρόνια πριν.

Άλλες μπουάτ της Θεσσαλονίκης

Υπήρξαν πολλές μουσικές σκηνές στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές του ’90 γενικώς στη χώρα. Οι πιο αισιόδοξοι πίστεψαν σε μια προσπάθεια συνέχισης του μοντέλου διασκέδασης / ψυχαγωγίας των μπουάτ της προηγούμενης από τότε εικοσαετίας. Στη Θεσσαλονίκη το κλίμα ήταν πρόσφορο για παρέες νέων ανθρώπων που βρήκαν τους χώρους αυτούς ως κατάλληλους να εκφραστούν και να δημιουργήσουν στο πεντάγραμμο.

Πιο κοντά στη λογική του Πλατώ, υποκειμενική η κρίση, το Όνειρο στην Κωνσταντινουπόλεως, το Ραντεβού στην Δελφών, το Ακρόαμα στην Καλαμαριά, το Τράκ στην Παπαναστασίου, το Βολτάζ στο κέντρο, το Μυστικό στην Τούμπα. Τα πιο πολλά δεν μπορούσαν να χωρέσουν περισσότερα από 100 το πολύ 150 άτομα. Προγράμματα έντεχνα, κυρίως, και λαϊκά. Λιγότερο εμφιλοχωρούσε εκεί το ρεμπέτικο τραγούδι. Πολύ γρήγορα δυστυχώς, ή νομοτελειακά, οι αίθουσες άρχισαν να μεγαλώνουν –άνω των 500 θέσεων, τα λουλούδια να μονοπωλούν το ενδιαφέρον και η ιδέα της μουσικής σκηνής να μεταλλάσσεται σε μπουζουκομάγαζα κακής αισθητικής.

Βαρύτονοι…λαϊκής αγοράς εξέφραζαν πλέον σε μεγάλο βαθμό τη μουσική κουλτούρα του νεοέλληνα. Δεν μου επιτρέπεται δημόσια να κατονομάσω (άλλωστε δεν μπορώ να είμαι τιμητής κανενός), αλλά σίγουρα το μουσικό ήθος της χώρας πλήγηκε ανεπανόρθωτα και η έννοια του λαϊκού τραγουδιού εξέπεσε και ευτελίστηκε.

Αυτούς όμως που οφείλω να κατονομάσω, όσους θυμηθώ κι ας μην μου θυμώσουν οι υπόλοιποι, είναι καταρχάς οι σπουδαίοι καλλιτέχνες (συνθέτες και τραγουδιστές) του τίμησαν με την παρουσία τους τον χώρο. Για πολλά χρόνια ο Κουγιουμτζής (μέχρι και ο Γιώργος Νταλάρας τίμησε το Πλατώ για χάρη του Σταύρου) και ο Ρασούλης.

Σε τακτικές εμφανίσεις ή με μικρότερη χρονικά διάρκεια και συμμετοχή ο Νίκος Παπάζογλου, ο Γιώργος Καζαντζής, ο Γιώργος Σταυριανός, ο Διονύσης Τσακνής, ο Γιάννης Αγγελάκας, ο Λάκης Χαλκιάς, ο Δημήτρης Ζερβουδάκης, ο Κώστας Μακεδόνας, η Ελένη Τσαλιγοπούλου, η Μαργαρίτα Ζορμπαλά, η Μελίνα Κανά, η Λιζέτα Καλημέρη, ο Παντελής Θεοχαρίδης, ο Ανδρέας Καρακότας, ο Μιχάλης Παπαζήσης κ.ά, αλλά και τραγουδιστές που ο μουσικός και ερμηνευτής Δημήτρης Κεχαγιάς είχε δίπλα του κατά περιόδους (ενδεικτική μονάχα αναφορά στην Ξανθούλα Πορφυράκη, στη Γεωργία Χιτζίδου και στον Στέφανο Μαριανό).

Επένδυση στην ποιότητα

Η μουσική υπόσταση του Πλατώ διαμορφώθηκε με αυτούς τους σπουδαίους αλλά και τα τραγούδια των άλλων σπουδαίων, του Χατζιδάκη, του Θεοδωράκης, του Ξαρχάκου, του Λοΐζου, του Μικρούτσικου, του Σπανού, του Καλδάρα, του Σαββόπουλου, του Ξυδάκη, του Νικολόπουλου, του Κραουνάκη, του Σπανουδάκη, του Ζαμπέτα, του Άκη Πάνου και τόσων ακόμα.

Πρέπει να μνημονεύσουμε πως ο Δημήτρης και η Βίκυ επένδυσαν στην ποιότητα όχι μόνο των μουσικών επιλογών, αλλά και της ηχητικής τους απόδοσης και κοινώνησαν με τους μουσικούς (αυτοί αδικούνται πάντα στην ονομαστική αναφορά) ένα άλλο αισθητικό γεγονός σε όλους εμάς που σταθήκαμε τυχεροί να συνοδοιπορήσουμε μαζί τους. Κεχαγιάς και Γκούνη υπήρξαν και εξακολουθούν φυσικά να είναι άνθρωποι ανήσυχοι, ευαίσθητοι, καλλιεργημένοι και συνεπείς στο δικό τους αξιακό σύστημα.

Ο αθεράπευτος ρομαντισμός τους αναμφίβολα τους κόστισε εμπορικά, αλλά έγραψαν ιστορία. Αξίζει να δοθούν διπλωματικές εργασίες ή και διδακτορικές διατριβές, που θα μελετήσουν συστηματικά όχι μόνο τη δική τους προσφορά τους, αλλά και ανάλογων καλλιτεχνικών περιπτώσεων, θα δικαιώσουν τον κόπο τους, μα σημαντικότερο όλων θα αποδείξουν ότι οι φαινομενικά μοναχικοί αγώνες και οι καταθέσεις ψυχής συντηρούν διαχρονική την έννοια της αυθεντικής τέχνης.

Εκείνο το τελευταίο βράδυ λειτουργίας του Πλατώ δεν άντεξα να μείνω ως τη λήξη του προγράμματος. Επικαλέστηκα γρίπη (η Βίκυ κι ο Δημήτρης αδιαφόρησαν και με φίλησαν πολλές φορές), αλλά δεν το άντεχα το τέλος. Ήθελα όπως στα κείμενα να είναι ανοιχτό αυτό, να είμαι συνδημιουργός του. Φαντάζομαι πως όλοι έχουμε βιώσει τέτοιους ακρωτηριασμούς, άρα με καταλαβαίνετε. Μου χάρισαν κάτι από τη διακόσμηση του μαγαζιού, πήρα και έναν κατάλογο από τους παλιούς. 20.000 δραχμές το μπουκάλι η βότκα.

Δεν μπορώ πια να υπολογίσω πολλά ή λίγα, αλλά και τότε άλλες τιμές αναγράφονταν άλλα πληρώναμε, πολλά μας κερνούσαν. Ήμουν και χολωμένος για να σιγοψιθυρίσω το τραγούδι του Ρασούλη σε μουσική Γιώργου Καζαντζή και ερμηνεύτρια τη Φωτεινή Βελεσιώτου, «Ένα βράδυ στο Πλατώ». Σήμερα νιώθω ευλογημένος και έχω συγχωρέσει αυτήν που ευθύνεται στον πιο μεγάλο βαθμό για το τέλος του. Αλλά είπαμε, δεν κατονομάζουμε και ειδικά ανθρώπους που έφυγαν πια από κοντά μας.