“Γυναίκες ή πόλεμο;” – Λυσιστράτη η Αλιμούσια

Όλοι γνωρίζουν τη Λυσιστράτη, την ηρωίδα στην ομώνυμη κωμωδία του Αριστοφάνη. Είναι η γυναίκα σύμβολο της εποχής της, που ξεσήκωσε τις γυναίκες σε Αθήνα και Σπάρτη για να πείσουν τους άνδρες τους να σταματήσουν τις εχθροπραξίες κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, γεγονός που τους υποχρέωνε να λείπουν πολλούς μήνες από τα σπίτια τους. Οι γυναίκες, κατά το σχέδιο της Λυσιστράτης, θα το πετύχαιναν με την αποχή από τα συζυγικά τους καθήκοντα, μέχρι να δοθεί ένα τέλος στον πόλεμο που τελικά διάρκεσε περίπου τριάντα χρόνια.

Ελάχιστοι, μάλλον, γνωρίζουν ότι η ηρωίδα της κωμωδίας αυτής ήταν κάτοικος του Δήμου Αλιμούντος, δηλαδή του σημερινού Δήμου Αλίμου. Αν η Λυσιστράτη ήταν υπαρκτό πρόσωπο θα ήταν συνδημότης με τον ιστορικό και στρατηγό Θουκυδίδη τον Αλιμούσιο, που συνέγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Το γεγονός ότι η Λυσιστράτη κατοικούσε στον Άλιμο, περιγράφεται στο ίδιο το κείμενο της κωμωδίας του Αριστοφάνη, στη σκηνή που αυτή συναντά τη γειτόνισσά της τη Κλεονίκη. Συγκεκριμένα, ο Αριστοφάνης εμφανίζει τη Λυσιστράτη να λέει: «Για κοίτα! Αν τις καλούσαν για γλέντι του Βάκχου, είτε στου Πανός, είτε στην Κωλιάδα, στον ναό της Γεννήτριας Θεάς, δε θα μπορούσε να περάσει κανείς απ᾽ τα πολλά τα τούμπανα. Και τώρα μήτε μια δε φάνηκε εκτός της γειτόνισσάς μου που βγαίνει. Γεια σου Κλεονίκη!»

Το αρχαίο κείμενο: «Ἀλλ᾽ εἴ τις εἰς Βακχεῖον αὐτὰς ἐκάλεσεν, ἢ ᾽ς Πανὸς ἢ ᾽πὶ Κωλιάδ᾽ εἰς Γενετυλλίδος, οὐδ᾽ ἂν διελθεῖν ἦν ἂν ὑπὸ τῶν τυμπάνων. νῦν δ᾽ οὐδεμία πάρεστιν ἐνταυθοῖ γυνή· πλὴν ἥ γ᾽ ἐμὴ κωμῆτις ἥδ᾽ ἐξέρχεται. χαῖρ᾽, ὦ Κλεονίκη».

Η Λυσιστράτη του Αριστοφάνη

Τα τοπικά σημεία που αναφέρονται από τη Λυσιστράτη στο κείμενο, προσδιορίζουν ένα τρίγωνο. Το πρώτο του σημείο είναι ο λόφος Πανί που στην αρχαιότητα ήταν αφιερωμένος στον θεό Πάνα και βρίσκεται βόρεια της σημερινής Λεωφόρου Αλίμου. Το δεύτερο σημείο του είναι ο ναός της θεάς της γονιμότητας Δήμητρας, στον λόφο της Αγίας Άννας. Εκεί τελούνταν στην αρχαιότητα τα Θεσμοφόρια, εορτή προς τιμή της Δήμητρας. Στην εορτή αυτή συμμετείχαν μόνο γυναίκες.

Τα ερείπια του ναού των Θεσμοφορίων εντοπίζονται νότια της σημερινής Λεωφόρου Αλίμου. Το τρίτο σημείο του τριγώνου είναι η Κωλιάδα άκρα που σήμερα ονομάζεται Άγιος Κοσμάς. Στην περιοχή αυτή, λοιπόν, του Αλίμου, από τα μέσα της Λεωφόρου Αλίμου και μέχρι τον Άγιο Κοσμά κατοικούσε η Λυσιστράτη. Ήταν δημότης του αρχαίου Δήμου Αλιμούντος, που όπως είχε ορίσει ο Κλεισθένης ανήκε στους Δήμους του Άστεως στην αρχαία Αθήνα.

Την κωμωδία “Λυσιστράτη” ο Αριστοφάνης την έγραψε το 411 πΧ, διαρκούντος του Πελοποννησιακού Πολέμου που ήδη κρατούσε 20 χρόνια. Είχε ξεσπάσει το 431 πΧ και τελικά έληξε με την παράδοση των Αθηναίων στους Σπαρτιάτες το 404 πΧ. Ο ξεσηκωμός των γυναικών τόσο στην Αθήνα όσο και στην Σπάρτη, υποκινούμενων από τη Λυσιστράτη την Αλιμούσια, σύμφωνα πάντα με την κωμωδία του Αριστοφάνη, πιθανόν και να συνέβαλε στην επιτάχυνση της λήξης του Πελοποννησιακού Πολέμου, δημιουργώντας ένα αντιπολεμικό κλίμα. Ποιος ξέρει;

Πάντως, το θεατρικό αυτό έργο του Αριστοφάνη, είναι πολύ πιθανόν να παίχτηκε στην εποχή του στο θέατρο του αρχαίου Δήμου Αλιμούντος που ήταν κοντά στον ναό της Δήμητρας όπου τελούνταν τα Θεσμοφόρια. Υπάρχει, όμως, επίσης πιθανότητα να παίχτηκε στο θέατρο του αρχαίου Δήμου Ευωνύμου που σήμερα διασώζεται κοντά στο σταθμό του μετρό “Άλιμος” και περιλαμβάνεται στα όρια του σημερινού Δήμου Αλίμου.