Το μελαγχολικό σινεμά της μετα-lockdown εποχής

«Αυτή τη στιγμή, δεν ξέρω καν τι είναι μια ταινία… Είναι κάτι που παίζει στο Netflix; Είναι κάτι που παίζει στο Amazon και οι άνθρωποι τη βλέπουν στον καναπέ; Αυτό είναι ταινία;» αναρωτήθηκε σε πρόσφατη συνέντευξη του, το “τρομερό παιδί” του σινεμά Κουέντιν Ταραντίνο. Παρόμοιο προβληματισμό εξέφρασε ο Σωτήρης Γκορίτσας στον απολογισμό της “Καθημερινής” για το 2022, όπου περιγράφει με μελαγχολία την επιστροφή του, ως θεατής, στις «άδειες αίθουσες» του σινεμά της μετα-lockdown εποχής. 

Ο βραβευμένος Έλληνας σκηνοθέτης ομολογεί με μελαγχολία πως του έλειψε ο διπλανός θεατής, «αυτός που με εκνεύριζε, που χαχάνιζε, που μιλούσε στο κινητό κανονίζοντας πού θα πάει για ποτό μετά»… Αναρωτιέται ποιος ο κόπος να γυρίσει μια νέα ταινία «αν είναι να τη μοιραστείς με πέντε-έξι φίλους, στην άδεια πλέον κινηματογραφική αίθουσα;»…

Μπορεί με το πέρας του lockdown, αλλά και του φόβου για τον Covid, εστιατόρια, μπαράκια, γήπεδα κτλ να γεμίζουν, ο κόσμος παγκοσμίως να μην έχει εγκαταλείψει την διάθεση του να ταξιδεύει, όμως οι αίθουσες της Έβδομης Τέχνης παραμένουν άδειες. Ιστορικοί κινηματογράφοι κλείνουν, όπως ο “Όσκαρ” στα Κάτω Πατήσια. Ορισμένα blockbuster που συνεχίζουν να κόβουν εισιτήρια, όπως αυτά με τους υπερ-ήρωες της Marvel, δεν σώζουν την κατάσταση.

Στον αντίποδα, κατά τον Ταραντίνο, αυτά τα blockbuster επιτείνουν την παρακμή του σινεμά. Ο Αμερικανός σκηνοθέτης, αφού συμφώνησε με την δημοφιλή ηθοποιό Τζένιφερ Άνιστον πως «δεν υπάρχουν πλέον κινηματογραφικοί αστέρες», αναφέρθηκε στην “marvelοποίηση του Χόλυγουντ”. Δήλωσε πως δεν θεωρεί κινηματογραφικούς ήρωες τον Thor και τον Captain America, καθώς τα blockbuster της Marvel έχουν “έτοιμο κοινό” από τα εκατομμύρια  αναγνωστών των σχετικών κόμικς…

Η “marveloποίηση του Χόλυγουντ”

Η πρωτόγνωρη εμπειρία του lockdown (θέατρα και κινηματογράφοι λειτουργούσαν ακόμα και εν μέσω του Β Παγκοσμίου Πολέμου) δημιούργησε την “γενιά του Netflix”. Εκατομμύρια θεατές παγκοσμίως περνούν ώρες παρακολουθώντας σειρές στο Netflix και σε άλλες ψηφιακές πλατφόρμες. Σειρές, η παραγωγή, το budget, το καστ και το σενάριο των οποίων είναι εφάμιλλες με αυτές των κινηματογραφικών ταινιών…

Επομένως οι μάζες δεν έχουν ανάγκη να αναζητήσουν ψυχαγωγία στις σκοτεινές αίθουσες της Έβδομης Τέχνης, όταν με ένα κλικ βλέπουν μία άρτια καλογυρισμένη σειρά, που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από μία κινηματογραφική ταινία. Ουσιαστικά αναφερόμαστε σε μία κοσμογονική αλλαγή στο επίπεδο της λαϊκής ψυχαγωγίας: Το σινεμά δεν παράγει πια “αυθεντικούς ήρωες” στα μάτια των μαζών και υποχρεώνεται να “δανείζεται” την μυθοπλασία των κόμικς, μπας και κόψει κάνα εισιτήριο…

Και οι δηλώσεις του Ταραντίνο, έχουν βαρύτητα. Ο ίδιος, πριν εξελιχθεί σε έναν από τους κορυφαίους σύγχρονους σκηνοθέτες, ήταν ένας απλός υπάλληλος βιντεοκλάμπ που “ρουφούσε” ταινίες με τις ώρες: “Τις καλές, τις κακές και τις άσχημες”, είτε κάποιο αριστούργημα του Ζαν Λικ Γκοντάρ, είτε τα βίαια σπαγγέτι γουέστερν του Σέρτζιο Κορμπούτσι, είτε τις ταινίες κουνγκ φου με τον Σόνι Τσίμπα και τις ιταλικές ταινίες τρόμου με ζόμπι και κανιβάλους.

Αναφερόμενοι στις καλτ ιταλικές ταινίες τρόμου, πρόσφατα έφυγε από την ζωή ο Ρουτζέρο Ντεοντάτο, ένας από τους πιο εμβληματικούς εκπροσώπους του είδους (μαζί με τον Λούτσιο Φούλτσι). Ο Ντεοντάτο με την θρυλική ταινία τρόμου “Cannibal Holocaust”, άφησε εποχή στην κινηματογραφική μυθοπλασία. Η ιστορία θέλει τα μέλη ενός συνεργείου που γύριζαν ντοκιμαντέρ στον Αμαζόνιο να βασανίζονται και να… τρώγονται από ιθαγενείς-κανιβάλους.

 

Μυθοπλασία στην εποχή των spoiler

Είχε γίνει τότε “viral” της εποχής μία φημολογία που ξεκίνησε από ένα άρθρο (πιθανώς εν γνώσει του Ντεοντάτο) πως ο θεατής παρακολουθεί τις πραγματικές σκηνές από το ντοκιμαντέρ που αποπειράθηκε να γυρίσει το συνεργείο και καταλήγει να βλέπει την αρπαγή τους και τον βασανισμό τους. Στο “Cannibal Holocaust” οι ηθοποιοί μιλούν στον cameraman, εμφανίζονται να χάνουν τα λόγια τους, η κάμερα ξαφνικά πέφτει και μένει για αρκετή ώρα σε σταθερή θέση (καθώς ο εικονολήπτης “δέχεται την επίθεση των κανιβάλων”) ένα σκηνικό που όντως μοιάζει αληθοφανές.

Να σημειωθεί πως οι τρομακτικές σκηνές της ταινίας σοκάρουν ακόμα και σήμερα, αν και έχουν περάσει 40 χρόνια από την προβολή της, ενώ το υπέροχο μουσικό θέμα του Riz Ortolani που την συνοδεύει (το οποίο δεν έχει ουδεμία σχέση με το τρομακτικό περιεχόμενο της) λειτουργεί απόλυτα υπέρ της. Ο ίδιος ο Ντεοντάτο κατέληξε να συλληφθεί, καθώς όντως έγινε πιστευτό πως τα άτομα που εμφανίζονταν στην ταινία είχαν βασανιστεί και θανατωθεί στην πραγματικότητα!

Μέχρι που τελικώς απαλλάχτηκε όταν οι (άγνωστοι και ερασιτέχνες) ηθοποιοί εμφανίστηκαν, ολοζώντανοι και… αρτιμελείς στις δικαστικές αίθουσες! Την μυθολογία του Ντεοντάτο “έκλεψαν” οι δημιουργοί του θρίλερ “Blair Witch Project”. Στην ταινία του 2000, τα μέλη μιας ομάδας που γύριζαν ένα ντοκιμαντέρ σε δάσος για την “Μάγισσα του Μπλερ” αρχίζουν να εξαφανίζονται μυστηριωδώς.

Γυρισμένο ακριβώς με τον τρόπο του “Cannibal Holocaust”, με φτηνά μέσα παραγωγής και άγνωστους ηθοποιούς, το “Blair Witch Project” σημείωσε τεράστια εισπρακτική επιτυχία. Οι δημιουργοί είχαν την ευφυή ιδέα να λανσάρουν στους θεατές πως “παρακολουθείτε τις πραγματικές σκηνές από το ντοκιμαντέρ που η ομάδα αποπειράθηκε να γυρίσει”, φήμη που συνόδευε για καιρό την ταινία. Ακόμα θυμάμαι συζητήσεις με συμφοιτητές μου που πίστευαν πως τα μέλη του συνεργείου “απήχθησαν μυστηριωδώς”, αρνούμενοι να δεχτούν πως όλα ήταν μία ευφυής μυθοπλασία!

Στην εποχή των social media, των spoiler, των memes και του Youtube, θα μπορούσε ποτέ ο Ντεοντάτο και οι δημιουργοί του “Blair Witch Project” να “ξεγελάσουν” τους θεατές; Πως θα κυκλοφορήσει ποτέ ξανά ταινία με μότο “Μην αποκαλύψετε το φινάλε”, όπως έγραφαν τα poster έξω από τα σινεμά όταν παίζονταν το ψυχολογικό θρίλερ (ταινία του 1999) “Έκτη Αίσθηση”; Θα μπορούσε ο Χίτσκοκ να σκότωνε την πρωταγωνίστρια στο “Ψυχώ”; Ποια μαγεία μπορεί να προσφέρει το σινεμά, όταν βρίσκουμε τα πάντα με ένα κλικ;