Ο Μίτσελ φεύγει, η υψηλή στρατηγική του μένει;

Υπήρξε άραγε ποτέ στην Ιστορία παράδειγμα ξεπεσμένης αυτοκρατορίας που επιβίωσε για αιώνες δίχως να διαθέτει ισχυρό στρατό και ανθηρή οικονομία, έχοντας απέναντί της δεινούς αντιπάλους; Και όμως υπήρξε. Αυτή είναι η θέση που εξέφρασε πρόσφατα ο μόλις παραιτηθείς βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, αρμόδιος για Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές Υποθέσεις, Γουές Μίτσελ. Η Αυτοκρατορία των Αψβούργων, που δεν διέθετε αξιόλογο στρατό, με κλονισμένη οικονομία και πολλές συστατικές εθνότητες, κατάφερε να αντέξει μαχόμενη κατά της τσαρικής Ρωσίας, της ναπολεόντειας Γαλλίας και της φοβερής Πρωσίας του Φρειδερίκου του Μέγα. Όσο ο Μίτσελ ήταν στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα υιοθετούσε σε μεγάλο βαθμό τη συνταγή των Αψβούργων: Σωστές περιφερειακές συμμαχίες.

Ο Γουές Μίτσελ δεν ήταν κανένας τριτοκλασάτος γραφειοκράτης. Μέχρι να αναλάβει στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ το καλοκαίρι το καλοκαίρι του 2017, διετέλεσε πρόεδρος του Κέντρου Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής (Center for European Policy Analysis). Η περίπτωση των Αψβούργων, που προαναφθέρθηκε, δεν επιλέχτηκε ως ένα τυχαίο case study από τον πρώην βοηθό υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ στο φρεσκοδημοσιευμένο βιβλίο του “The Grand Strategy of the Habsburg Empire” .

Οι Αψβούργοι, υποστήριξε ο Μίτσελ έμαθαν να μην κρατούν κακία στους εχθρούς τους μετά από έναν πόλεμο και κατάφερναν να τους αναγκάζουν να παίζουν το παιχνίδι της Βιέννης, εμπλέκοντάς τους οικειοθελώς στη φρούρηση των εκτενών συνόρων. Έτσι θα μείωναν και το κόστος της άμεσης αυτοκρατορικής εμπλοκής. Το βιβλίο εκδόθηκε όσο ήταν βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Πρίν όμως ακόμα αναλάβει το χαρτοφυλάκιο, είχε κοινοποιήσει το όραμά του για την υψηλή αμερικανική στρατηγική, που θα βασιζόταν στις συμμαχίες στα μακρινά σύνορα της αμερικανικής ισχύος. Μαζί με τον Jakub J. Grygiel είχαν εξηγήσει (“Unquiet Frontier” 2017) γιατί οι ΗΠΑ χρειάζονταν γρήγορα μια νέα υψηλή στρατηγική που θα χρησιμοποιεί ισχυρές διασυνοριακές συμμαχίες προκειμένου οι τελευταίες να αναλάβουν το κόστος της άμυνας. Οι αναθεωρητικές μεγάλες δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Κίνα περιβάλλονται από αδύναμα ρεβιζιονιστικά κράτη που μετατρέπονται σε αρένα ανταγωνισμών. Επίσης δυνάμεις μικρότερου διαμετρήματος εκφράζουν φιλοδοξίες να διαδραματίσουν σημαντικότερο γεωπολιτικό ρόλο αμφισβητώντας τις ΗΠΑ. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι φυσικά η Τουρκία.

Ανατολική Μεσόγειος

Συνεπώς, στην Ανατολική Μεσόγειο, ο Γουές Μίτσελ έβαλε σε εφαρμογή τη θεωρία του ενθαρρύνοντας τις τριγωνικές συμμαχίες που θα έθεταν την αναθεωρητική Τουρκία υπό έλεγχο. Προφανώς και η Τουρκία δεν θα έπρεπε να καταντήσει ένα πιο εκσυγχρονισμένο Ιράν αλλά οπωσδήποτε η συμπεριφορά της έθεσε σε συναγερμό τα αμερικανικά αντανακλαστικά. Έτσι, ενισχύοντας το τρίγωνο Ισραήλ-Ελλάδα-Κύπρος, το δεύτερο τρίγωνο Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος και ενδεχομένως ένα τρίγωνο Ελλάδα-Κύπρος-Ιορδανία θα προσέδιδε στρατηγικά χαρακτηριστικά στη νέα αμερικανική πολιτική στη Μεσόγειο αφήνοντας εκτός την Τουρκία για πρώτη φορά μετά τον Β’ ΠΠ.

Τα ενεργειακά πρότζεκτ που στηρίζουν οι ΗΠΑ θέλουν να αναχαιτίσουν τον Turkstream II που κατασκευάζουν Τουρκία και Ρωσία. “Είναι απαράδεκτο για τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους να στηρίξουν σχέδια σαν τον  Turkstream II” είχε πει ο Μίτσελ. Στους σχεδιασμούς του Μίτσελ συμπεριλαμβανόταν ενεργειακή, πολιτική και στρατιωτική ενίσχυση των τριγωνικών αυτών συμμαχιών ως ανάχωμα σε ανερχόμενες περιφερειακές δυνάμεις (Τουρκία, Ιράν κτλ).

Φυσικά, η Τουρκία δεν μετατρέπεται σε μια εχθρική χώρα. Τα βιβλία του Μίτσελ δεν γράφτηκαν προς τέρψιν της ιστορίας αλλά έχουν γεωπολιτικό περιεχόμενο που μεταφράζεται σε εξωτερική πολιτική. Το σύστημα Μίτσελ προσφέρει εκείνη την ευελιξία που δεν κρατάει μνησικακίες αλλά διατηρεί στο ψυγείο plan B ή C. Η Τουρκία θα είναι πάντα εκεί οπότε, εκ των πραγμάτων, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως επίσημος εχθρός των ΗΠΑ.

Οι Πρέσπες και η επόμενη μέρα

Στην πολιτική του Μίτσελ η Ελλάδα παίζει εξαιρετικά βολικό ρόλο τόσο στα ενεργειακά της Μεσογείου όσο και στα αμυντικά/πολιτικά της Βαλκανικής. Εξάλλου, η ενίσχυση της Ελλάδος και “η δημιουργία μιας νέας γενιάς Ελλήνων ηγετών φιλικά προσκείμενων στα αμερικανικά συμφέροντα” είχε συμπεριληφθεί στην πρόσφατη Έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ (2018).

Η δε προώθηση της Συμφωνίας των Πρεσπών αποτελούσε πρωτεύοντα στόχο στην ατζέντα του Μίτσελ γι’ αυτό και στην επιστολή παραίτησής του δήλωσε ικανοποιημένος που την πέτυχε. Στο πλαίσιο αντιμετώπισης της Ρωσίας “Η αμερικανική διπλωματία, στα Βαλκάνια, διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στην επίλυση της διαφωνίας Ελλάδας-“Μακεδονίας” για το ονοματολογικό” ανέφερε ο Μίτσελ στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων του Κογκρέσου τον Αύγουστο του 2018.

Στους λόγους να εγκαταλείψει το πόστο στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο Μίτσελ δεν αναφέρει κάποια διαφωνία με την κυβέρνηση και απλά σημείωσε ότι “Νιώθω ότι έκανα αυτό για το οποίο ήρθα. Τα παιδιά μου έχουν περισσότερο ανάγκη από τον χρόνο μου τώρα από ότι οι δημόσιες υποθέσεις” . Ο προϊστάμενός του Μάικ Πομπέο δήλωσε ότι “ο Γουές έχει κάνει εξαιρετική δουλειά ως υφυπουργός Εξωτερικών. Εκτιμώ τις συμβουλές του και τη σοφία του, καθώς έχει ηγηθεί της ομάδας που ασχολείται με τα ευρωπαϊκά σε αυτή την κυβέρνηση. Εύχομαι σε εκείνον και τη σύζυγό του, Elizabeth, κάθε ευτυχία με τα δύο μικρά παιδιά τους“.

Εάν υπάρχουν βαθύτεροι λόγοι αυτοί είναι άγνωστοι. Πάντως ένας διπλωμάτης καριέρας που φαινόταν να αφήνει την πολύ σημαντική του σφραγίδα στην αμερικανική εξωτερική πολιτική είναι δύσκολο να εγκαταλείπει επειδή θέλει να αφιερώσει χρόνο στα παιδιά του. Το ερώτημα που τίθεται και βασανίζει σίγουρα την Αθήνα και την Κύπρο είναι αν ατροφίσει η πολιτική των διασυνοριακών συμμαχιών του Μίτσελ ή αν θα συνεχιστεί.