Τι μπορεί να κάνει ο πύραυλος Oreshnik – Μήνυμα προς την Ευρώπη

Πολύς λόγος έγινε για την ταχύτητα, ενώ η ικανότητα βαλλιστικών πυραύλων να φτάνουν τέτοιες ταχύτητες ήταν γνωστή από τη δεκαετία του 1960. Υπήρξε επίσης σύγχυση για την καταστροφικότητα της βολής αν και μικρά αποτελέσματα είχε επί του εδάφους. Άλλοι εστίασαν στην αδυναμία αναχαίτισης ενώ είναι γνωστή, με εξαίρεση ίσως το σύστημα THAAD που έχουν αναπτύξει οι ΗΠΑ. Στόχος της επίθεσης ήταν το εκτεταμένο συγκρότημα για την κατασκευή πυραύλων, το οποίο βρίσκεται σε βαθιά υπόγεια και έχει ένα τεράστιο δίκτυο σηράγγων με το δικό τους σιδηροδρομικό σύστημα. Οι Ρώσοι έχουν αναμφίβολα λεπτομερή σχέδια του συγκροτήματος, το οποίο είχαν κατασκευάσει. Το κέντρο απεξάρτησης που χτυπήθηκε είναι κοντά στο συγκρότημα.

Η ακριβής ταυτότητα του πυραύλου προς το παρόν παραμένει μυστήριο. Είναι επίσης ασαφές τι είδους κεφαλές μετέφερε. Οι Αμερικανοί θεωρούν ότι ο πύραυλος είναι μετεξέλιξη του μοντέλου RS-26 Rubezh. Ο RS-26 θεωρείται βαλλιστικός πύραυλος μέσου βεληνεκούς (IRBM), μια κατηγορία όπλων που έχει βεληνεκές μέχρι 5.500 χλμ με βάση το βεληνεκές που πέτυχε στις δοκιμές. Ας σημειωθεί ότι η Συνθήκη για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Μέσου Βεληνεκούς (INF) απαγόρευε τους βαλλιστικούς πυραύλους και τους πυραύλους κρουζ με βεληνεκές από 500 έως 5.500 χλμ. Η συνθήκη κατέρρευσε το 2019 με πρωτοβουλία των ΗΠΑ.

Η τοποθεσία εκτόξευσης φαίνεται να ήταν το Kapustin Yar, περίπου 800 χλμ μακριά από τον στόχο. Ο RS-26 είναι πύραυλος στερεού καυσίμου σε τροχοφόρο όχημα που είναι μικρότερη εκδοχή του RS-24 Yars ICBM. Η ανάπτυξη του RS-26 ξεκίνησε γύρω στο 2008 από το Ινστιτούτο Θερμικής Τεχνολογίας της Μόσχας. Ο πύραυλος έχει μήκος περίπου 12 μέτρα και διάμετρο λιγότερο από δύο μέτρα. Μια πρώτη, ανεπιτυχής δοκιμαστική εκτόξευση έγινε στο Plesetsk τον Σεπτέμβριο 2011. Σε μια δεύτερη δοκιμή τον Μάιο 2012, η Ρωσία έδειξε ότι το RS-26 μπορούσε να φτάσει σε διηπειρωτικό βεληνεκές, αν και θεωρήθηκε ότι αυτό επιτεύχθηκε μόνο με ελαφρύ ή καθόλου ωφέλιμο φορτίο.

Το Avangard

Τον Μάρτιο, λίγες εβδομάδες αφότου ο Πούτιν το ανέφερε σε μια ομιλία, η Ρωσία α αποφάσισε να σταματήσει την ανάπτυξη του Rubezh. Θα εστίαζε στην ανάπτυξη πυρηνικών υπερηχητικών όπλων ολίσθησης Avangard. Προηγουμένως, ο Πούτιν είχε δηλώσει ότι το RS-26 θα χρησιμεύσει επίσης ως το κύριο όχημα εκτόξευσης για το Avangard. «Το Avangard συμπεριλήφθηκε στην τελική έκδοση του προγράμματος κρατικού σχεδίου εξοπλισμού ως πιο ουσιαστικό για τη διασφάλιση της αμυντικής ικανότητας της χώρας», δήλωσε ρωσική πηγή στο TASS. «Όλες οι εργασίες για το Rubezh και το Barguzin [ICBM] τέθηκαν σε αναμονή μέχρι το τέλος του 2027. Η απόφαση για την επανέναρξη των εργασιών θα ληφθεί μετά την εκπλήρωση του τρέχοντος εξοπλιστικού προγράμματος».

Με την εγκατάλειψη του RS-26, το Avangard τοποθετήθηκε σε πυραύλους σε σιλό σε παλιά ICBM UR-100N UTTKh. Το υπερηχητικό όχημα boost-glide μπορεί να είναι επιλογή για τοποθέτηση στον εκτοξευόμενο από σιλό πύραυλο RS-28 Sarmat ICBM, ο οποίος –σύμφωνα με Αμερικανούς– καταστράφηκε σε δοκιμαστική εκτόξευση. Δεν ήταν σαφές γιατί η Ρωσία εγκατέλειψε το RS-26, αν και μπορεί να ήταν οικονομική απόφαση. Οι ανησυχίες σχετικά με το κόστος αναφέρθηκαν από το TASS το 2018. «Αρχικά είχε προγραμματιστεί να συμπεριληφθούν τόσο το Avangard όσο και το [RS-26] Rubezh στο κρατικό σχέδιο εξοπλισμού», δήλωσε στο TASS ρωσική πηγή, προσθέτοντας: «Αργότερα έγινε σαφές ότι τα κεφάλαια δεν επαρκούσαν για τη χρηματοδότηση και των δύο συστημάτων ταυτόχρονα».

Εξάλλου, πριν αναφερθεί ξανά το 2018, υπήρχε ελάχιστη αναφορά για το RS-26 για χρόνια. Το Κρεμλίνο έπρεπε να επιδείξει το σύστημα σε επιθεωρητές ελέγχου όπλων από τις ΗΠΑ το 2015 και το 2016, αλλά οι δύο αυτές επιθεωρήσεις δεν πραγματοποιήθηκαν. Ωστόσο, σε έκθεση του 2021, το Πεντάγωνο δήλωσε ότι, παρά τις αναφορές στον ρωσικό Τύπο, οι εργασίες για το RS-26 και οι σχετικές δοκιμές συνεχίστηκαν τουλάχιστον το 2018. Με την κατάρρευση του INF και την ένταση μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ, η Μόσχα μάλλον επανεξέτασε το RS-26 με τη μορφή Oreshnik.

Πύραυλος MIRV ο Oreshnik

Ο πύραυλος που χρησιμοποιήθηκε μπορεί να ήταν RS-26, ή ίσως κάποιος νέος τύπος στην ίδια κατηγορία. Αν ισχύει αυτό, ο Oreshnik είναι πιθανότατα παρόμοιος με τον RS-26. Είναι πολύ πιθανό η Ρωσία να έχει επιστρέψει στην ανάπτυξη IRBM, αναβιώνοντας το πρόγραμμα RS-26. Είναι επίσης πιθανό, εάν χρησιμοποιήθηκε μια έκδοση του RS-26, αυτό ήταν απλώς χρήση ενός από τους μη επιχειρησιακούς ή ακόμα και πρωτότυπους πυραύλους. Ο συνδυασμός εμβέλειας προς στόχο (περίπου 800 χλμ), η ικανότητα αποφυγής της ουκρανικής αεράμυνας και το ισχυρό μήνυμα που εξέπεμψε ήταν μάλλον το μήνυμα που έστειλε η Μόσχα. Εξάλλου, κανένα ICBM ή IRBM δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ σε μάχη. Δεν είναι επίσης σαφές τι είδους ωφέλιμο φορτίο μετέφερε.

Όταν αναπτύχθηκε, ο RS-26 αναμενόταν να φέρει είτε μια ενιαία πυρηνική κεφαλή είτε πολλαπλές πυρηνικές κεφαλές ανεξάρτητα στοχεύσιμων οχημάτων επανεισόδου (MIRV). Και οι δύο επιλογές δοκιμάστηκαν το 2013. Το Avangard, για λίγο, θεωρήθηκε επίσης για τοποθέτηση στον RS-26. Ο πύραυλος που στόχευσε το Ντνίπρο ήταν είτε ελαφρά συμβατικά οπλισμένος είτε άοπλος. Τα βίντεο του χτυπήματος δείχνουν έξι κεφαλές που εκτοξεύονται προς το έδαφος, που συνάδει με κεφαλές MIRV. Σύμφωνα με τουλάχιστον δύο ειδικούς, ένα άοπλο RS-26 (ή παρόμοιο IRBM) δεν είναι εντελώς αδύνατο, αλλά υπάρχει πιθανότητα ο πύραυλος να είναι εφοδιασμένος με μικρές εκρηκτικές κεφαλές. Υπάρχει επίσης η πιθανότητα ο πύραυλος να έφερε “δολώματα” ή συνδυασμό μικρών συμβατικών κεφαλών και “δολωμάτων”.

Ένα συμβατικά οπλισμένο IRBM είναι μια ενδιαφέρουσα πρόταση και δεν είναι ξεκάθαρο αν θα είχε αναπτυχθεί ειδικά γι’ αυτό το χτύπημα ή για χρήση στην Ουκρανία γενικότερα ή αν αντικατοπτρίζει ένα ευρύτερο ενδιαφέρον της Ρωσίας για την τοποθέτηση συμβατικών κεφαλών στους στρατηγικούς πυραύλους της. Δεν είναι γνωστό αν έχει εξετάσει την ανάπτυξη συμβατικά οπλισμένων IRBM/ICBM. Μπορεί να ήθελε να κάνει μια εξαιρετικά ισχυρή επίδειξη δύναμης για να στείλει το μήνυμα στη Δύση ότι δεν πρέπει να εμπλακεί πιο βαθιά στον πόλεμο στην Ουκρανία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την αποτροπή των ΗΠΑ και των εταίρων τους που επέτρεψαν πλήγματα με δικούς του πυραύλους εντός της ρωσικής επικράτειας.

Δαπανηρή επιλογή με νόημα

Η χρήση ενός συμβατικά οπλισμένου IRBM μάλλον είναι απάντηση στην απόφαση του Μπάιντεν. Ένας τέτοιος πύραυλος δεν αναχαιτίζεται από την ουκρανική αεράμυνα και συνιστά πολύ ισχυρό μήνυμα στην Ευρώπη. Άλλωστε, πρόκειται για πύραυλο που μπορεί να πλήξει στόχους οπουδήποτε στην Γηραιά Ήπειρο και ο οποίος, κάποια άλλη στιγμή μπορεί να φέρει πυρηνικές κεφαλές. Εάν ο πύραυλος ήταν όντως γεμάτος με “δολώματα” και δεν έφερε καν καταστροφικές συμβατικές κεφαλές, αυτό δείχνει ότι πρόθεση ήταν να σταλεί ένα μήνυμα.

Από την άλλη πλευρά, μια ισχυρή εκρηκτική κεφαλή θα ήταν εξαιρετικά καταστροφική και θα μπορούσε κάλλιστα να επιλεγεί για έναν ιδιαίτερα σημαντικό στόχο. Εάν η Ρωσία θέλει να πλήξει υπόγεια ή ισχυρά θωρακισμένα κέντρα διοίκησης ή άλλες καίριες οχυρωμένες εγκαταστάσεις στην Ουκρανία, μπορεί να χρησιμοποιήσει τους ίδιους τύπους πυραύλων, υπό την προϋπόθεση ότι τους διαθέτει σε επαρκή αριθμό. Ακόμη και η επίδειξη τέτοιας ικανότητας είναι σημαντική, καθώς σηματοδοτεί ότι η Ρωσία θα μπορούσε να χτυπήσει στόχους οπουδήποτε στην Ουκρανία. Αφήνουμε στην άκρη το ενδεχόμενο εκτόξευσης τέτοιου πυραύλου με πυρηνική κεφαλή.

Οι Ρώσοι πρέπει να σταθμίσουν το ενδεχόμενο το ΝΑΤΟ να παρερμηνεύσει ένα εισερχόμενο συμβατικά οπλισμένο IRBM σαν πυρηνικό. Ωστόσο, όλοι οι βαλλιστικοί πύραυλοι και οι πύραυλοι κρουζ που έχουν εκτοξευθεί κατά της Ουκρανίας μέχρι στιγμής από τη Ρωσία έχουν επίσης τη δυνατότητα να μεταφέρουν πυρηνικές κεφαλές. Είναι πλέον ευρέως γνωστό ότι η Ρωσία προειδοποίησε τις ΗΠΑ για το χτύπημα με ένα συμβατικά οπλισμένο στρατηγικό όπλο πριν από την εκτόξευση. Η χρήση αυτού του είδους πυραύλων, είτε τύπου RS-26 είτε γνήσιου ICBM, σε συμβατικό ρόλο δεν έχει πολύ νόημα λόγω της σχετικά μικρότερης ακρίβειας και του υψηλού κόστους τους. Αλλά αυτό το είδος πλήγματος έχει αξία ως προς το τι σηματοδοτεί.