Κι όμως, υπάρχουν στα σκαριά προηγμένα ελληνικά drones…

Παρά τις αρχικά φιλόδοξες προσπάθειες, η Αθήνα δεν έγινε ποτέ σημαντικός παραγωγός και πολύ περισσότερο εξαγωγέας drones. Ξεκίνησε την ανάπτυξη του μη επανδρωμένου αεροσκάφους παρακολούθησης HAI E1-79 Pegasus το 1979, που έκανε την πρώτη του πτήση το 1982 και τέθηκε σε υπηρεσία στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία το 1992. Μια αναβαθμισμένη έκδοση, το Pegasus II, εισήχθη το 2005. Τελικά, δεν εξήγαγε ποτέ καμία από τις δύο εκδόσεις, ούτε τις κατασκεύασε σε μεγάλους αριθμούς.

Η εταιρεία “3 Σίγμα” ιδρύθηκε το 1987 με έδρα την Αθήνα και εργοστάσιο στα Χανιά. Σχεδίασε, κατασκεύασε και εξήγαγε μεγάλο αριθμό μη επανδρωμένων αεροσκαφών, μεταξύ των οποίων το EADS 3 Σίγμα Ίρις, το αεριωθούμενο EADS 3 Σίγμα Περσέας (το οποίο είχε μονοκινητήρια και δικινητήρια έκδοση) και το EADS 3 Σίγμα Νέαρχος. Επίσης, δραστηριοποιήθηκε στα πεδία των κινητήρων και της ασύρματης τεχνολογίας, σε συνεργασία με ελληνικά πανεπιστήμια.

Το 2002 η ευρωπαϊκή εταιρία EADS Group αγόρασε το πλειοψηφικό κομμάτι της 3 Σίγμα και μετονόμασε την εταιρεία σε EADS 3 Sigma. Έκτοτε η εταιρεία γνώρισε την απαξίωση… Τον Νοέμβριο του 2012 η EADS 3 Sigma ανακοίνωσε ότι μπήκε σε εκκαθάριση και δεν μπόρεσε να συνεχίσει την λειτουργία της. Αργότερα ιδρύθηκε η τουρκική Baykar Defense και παρήγαγε το ένοπλο drone Bayraktar TB2 τη δεκαετία του 2010, που διέπρεψε σε πολλές συγκρούσεις και μέσα σε τρία μόλις χρόνια πουλήθηκε σε περίπου 30 χώρες.

Επένδυση σε συμβατικά αεροσκάφη;

Μήπως, λοιπόν, η Ελλάδα διέπραξε το μοιραίο λάθος με το να μην επενδύσει περισσότερο στα drones; Μήπως η ευθύνη ανήκει στην ελληνική γραφειοκρατία για το γεγονός ότι από πρωτοπόροι έχουμε καταντήσει ουραγοί; Πάντως, η Ελλάδα αγοράζει κάποια drones. Τον Ιούλιο 2022, η Αθήνα ενέκρινε την αγορά τριών μη επανδρωμένων αεροσκαφών “MQ-9B Sea Guardian” από τις ΗΠΑ για περίπου 400 εκατομμύρια δολάρια. Άλλες χώρες έχουν μετανιώσει που επένδυσαν σε προμήθειες μαχητικών αεροσκαφών, σε βάρος της ανάπτυξης drones.

Η Αρμενία είχε πολλά υποσχόμενα δικά της έργα για μη επανδρωμένων αεροσκαφη, αλλά επένδυσε τα περιορισμένα κεφάλαιά της στην αγορά ενός μικρού στόλου μαχητικών. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ του 2020, το Αζερμπαϊτζάν κατέστρεψε την αρμενική αεράμυνα με ισραηλινά πυρομαχικά Harop και μεγάλο αριθμό αρμάτων μάχης με τα τουρκικά Bayraktar TB2. Η Τουρκία ξόδεψε πολλά για την ανάπτυξη των συμβατικής σχεδίασης μη-επανδρωμένων αεροσκαφών της (Bayraktar Mini UAV, Bayraktar TB1, Bayraktar TB2, Bayraktar Akıncı, Bayraktar TB3, Bayraktar Kızılelma) που έχουν πλέον καταστεί τρωτά. Κανένας νεωτερισμός δεν διαρκεί για πολύ στον πόλεμο, αλλά έμεινε η τεχνογνωσία στους Τούρκους…

Η Τουρκία δημιούργησε πρόσφατα το drone-καμικάζι Azab Robit Technology (πιθανώς αντίγραφο του Shahed-136 του Ιράν, που χρησιμοποιεί η Ρωσία εναντίον της Ουκρανίας). Το drone μπορεί να φέρει διαφορετικούς τύπους κεφαλών και είναι κατασκευασμένο σε δύο εκδόσεις, με εκπέτασμα 2 ή 1,5 μέτρων. Για να βρει τον στόχο χρησιμοποιεί, είτε συντεταγμένες GPS, είτε κάμερες υψηλής απόδοσης. Όμως, το Shahed φέρει πολύ ισχυρότερη κεφαλή από το Azab. Το Azab με 500 χλμ ακτίνα είναι στα μισά του ιρανικού.

Περιπλανώμενα πυρομαχικά

Πέρυσι, τουρκικές εταιρείες παρουσίασαν στην αμυντική έκθεση SAHA ένα νέο περιπλανώμενο πυρομαχικό, το “Alpagut”. Οι κατασκευαστές διατείνονται ότι το νέο όπλο θα είναι αποτελεσματικό εναντίον χερσαίων και θαλάσσιων στόχων, συμπεριλαμβανομένων «ραντάρ και συστημάτων επικοινωνιών, κρίσιμων εγκαταστάσεων, όπως κέντρα διοίκησης και ευκαιριακούς στόχους». Ζυγίζει 45 κιλά και μπορεί να εξοπλιστεί με κεφαλή 11 κιλών διαφόρων τύπων.

Εν τω μεταξύ, η τουρκική αμυντική εταιρεία Titra technology, η οποία αναπτύσσει το πρώτο μη επανδρωμένο ελικόπτερο της Τουρκίας, το Alpin, παρουσίασε το νέο drone με το όνομα “Deli” (σημαίνει τρελός στα τουρκικά). Το Deli είναι ένα μικρότερο drone που μπορεί να εκτοξευθεί με το χέρι ή με καταπέλτη. Έχει μέγιστο βάρος απογείωσης 13 κιλά και κεφαλή 3,1 κιλών, αυτονομία 85 χλμ και μπορεί να πετάξει για περίπου 75 λεπτά με ταχύτητα 80 χλμ.

Τα ελληνικά drones

Μετά την απαξίωση των ελληνικών προσπαθειών, γίνονται ορισμένα βήματα, αλλά αργά και διστακτικά. Προς το παρόν, βρίσκεται σε εξέλιξη η ανάπτυξη ελληνικών drones μέσω των προγραμμάτων “Αρχύτας” και “Γρύπας”. Τα δύο προγράμματα που χρηματοδοτεί και εποπτεύει το υπουργείο Οικονομικών, έχουν στόχο τη βιομηχανική παραγωγή drones, με την συνεργασία της ΕΑΒ (Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία) και ελληνικών πανεπιστημίων. Σύμφωνα με το υπουργείο, στο πλαίσιο του “Αρχύτας”, η ΕΑΒ προς το τέλος του έτους θα είναι έτοιμη να αναλάβει παραγγελίες κατασκευής αεροχημάτων για διάφορες χρήσεις.

Η υλοποίησή του ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου 2021. Το drone “Αρχύτας” παρουσιάστηκε στην έκθεση DEFEA 2023 και στην αεροπορική έκθεση στο Ντουμπάι. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του: Εκπέτασμα 6,4 μέτρων, ωφέλιμο φορτίο 14 κιλών, ταχύτητα πτήσεως 120 km/h (μέγιστη 158 km/h), επιχειρησιακή οροφή 27.000 πόδια, αυτονομία τεσσάρων ωρών. Σύμφωνα με την Jane’s Defense, το “Αρχύτας” χρησιμοποιεί έναν κινητήρα που οδηγεί μια έλικα ώθησης για οριζόντια πτήση. Η δυνατότητα αποπροσγειώσεως παρέχεται από τέσσερις ηλεκτροκίνητες έλικες, ενώ σημαντικό πλεονέκτημα συνιστά η ικανότητα καθέτου αποπροσγειώσεως. Πρέπει να σημειωθεί ότι δύναται ακόμη και να αιωρείται.

Το “Αρχύτας” θα φέρει αισθητήρες αποστολής Octopus, με κάμερα Full HD και αποστασιόμετρο λέιζερ. Καθώς υπάρχει περιθώριο για ωφέλιμο φορτίο επιπλέον 10 κιλών, θα μπορεί να εφοδιαστεί με φορτίο αποστολής διαφόρων τύπων. Μία εκ των επιλογών είναι τα ραντάρ SAR, με ικανότητα παρακολουθήσεως κινούμενων στόχων στο έδαφος (GMTI)! Οι υψηλές προδιαγραφές χαρακτηρίζουν και την ζεύξη επικοινωνίας που είναι της ισραηλινής Elbit Systems. Σύμφωνα με τους φορείς υλοποίησης, θα είναι έτοιμο για την παρθενική του πτήση το πρώτο τρίμηνο του 2024. Η έναρξη του προγράμματος για το drone “Γρύπας” έγινε στις 15η Ιανουαρίου του 2023.

IRIX και Atallus

Στο μεταξύ, η κρατική ΕΑΣ (Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα) προχώρησε τον περασμένο Μάιο σε συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας με την εταιρεία Paramount της Νοτίου Αφρικής, για την από κοινού παραγωγή στη Ελλάδα Μακράς Εμβέλειας Περιπλανώμενων Πυρομαχικών με σκοπό όχι μόνο την κάλυψη των ελληνικών αναγκών, αλλά και την εξαγωγή τους. ΕΑΣ και Paramount έχουν αναπτύξει από κοινού το IRIX (γεράκι στην ομηρική), ένα καινοτόμο και προηγμένο σύστημα, ειδικά σχεδιασμένο για τις ανάγκες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, που βασίζεται στο UAV N-Raven της Paramount. Το N-Raven έχει σχεδιαστεί εξ ολοκλήρου ψηφιακά, γεγονός που διευκολύνει την άμεση μεταφορά τεχνογνωσίας και δίνει τη δυνατότητα ταχείας ανάπτυξης της εγχώριας παραγωγής.

Δεδομένου ότι η σχεδίασή του βασίζεται στο N-Raven, το IRIX θα μπορούσε να έχει μια περιπλανητική αντοχή μεταξύ δύο και 4,5 ωρών, εμβέλεια έως 100 χλμ και να μεταφέρει περισσότερα από 13 κιλά ωφέλιμου φορτίου. Η Paramount έχει επίσης δηλώσει ότι μια έκδοση επίθεσης σμήνους (swarming) του N-Raven βρίσκεται σε προχωρημένα στάδια ανάπτυξης και αναμένεται να βιομηχανοποιηθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2024 (είναι ασαφές εάν η Ελλάδα θα αποκτήσει αυτήν την έκδοση).

Στην φετινή DEFEA, η Intracom Defense αποκάλυψε τη δική της πρόταση για περιπλανώμενα πυρομαχικά, με το όνομα Attalus. Σύμφωνα με την εταιρεία, οι δοκιμές πτήσης, απόδοσης και αξιολόγησης θα πρέπει να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2023, με τις δοκιμές πλήγματος να είναι προγραμματισμένες για το 2024. Χωρίς ενδεχόμενες εξαγωγικές απαγορεύσεις, το Attalus θα είναι διαθέσιμο στα τέλη του 2025.

Η κεφαλή 1,25 kg που παρέχεται από την ΕΑΣ, είναι ικανή να νικήσει 400 cm έλασης ομοιογενούς θωράκισης. Το Attalus χρησιμοποιεί καταπέλτη για απογείωση και κρυπτογραφημένο σύνδεσμο δεδομένων, ανθεκτικό σε αντίμετρα, ο οποίος εξασφαλίζει πλήρη ικανότητα επίγειας διαχείρισης μετά την εκτόξευση. Αυτό επιτρέπει στα Attalus να συνομιλούν μεταξύ τους και όχι μόνο με το σταθμό ελέγχου εδάφους, προκειμένου να συντονίσουν μια “επίθεση σμήνους”.

Ένα Attalus μπορεί επίσης να παίξει το ρόλο του ραδιομεταδότη για να επεκτείνει την εμβέλεια άλλων παρόμοιων πυρομαχικών κατά την πτήση. Είναι εξοπλισμένο με αυτοματοποιημένο σύστημα αναγνώρισης και παρακολούθησης στόχων που βασίζεται σε αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης, η οποία και εμπλέκεται και στην ικανότητα σμήνους. Η ταχύτητα πτήσης του Attalus είναι 85 km/h με μέση παραμονή στο αέρα 42 λεπτά, το ελάχιστο.

Παρούσα και η Altus, ο κύριος πάροχος μικρών drones στις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Παρουσίασε ένα νέο drone φορτίου μαζί με την οικογένεια των drones κάθετης από/προσγείωσης το Altus- M3NTOR. Η εταιρεία παρουσίαζε το δικτυοκεντρικό ιεραρχημένο σύστημα διοίκησης, ελέγχου και επικοινωνίας M3NTOR που είχε σχεδιαστεί για να εκμεταλλεύεται δεδομένα από πολλαπλούς αισθητήρες, από οπτικά συστήματα εγκατεστημένα σε drones και ραντάρ. Το M3NTOR εκμεταλλεύεται πλήρως τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη.

SAS Management-Aihmi

Η βελτίωση της ασφάλειας των επανδρωμένων ή μη επανδρωμένων πλατφορμών οπλισμένων με ρουκέτες ήταν ο στόχος της SAS Management όταν αποφάσισε να επενδύσει στο drone AHM-1X. Η ελληνική εταιρεία, που ειδικεύεται σε μη επανδρωμένα συστήματα, άρχισε να αναπτύσσει έναν φορέα για την αύξηση της εμβέλειας των πυραύλων 2,75 ιντσών (70 mm), σε στενή συνεργασία με την Thales, είτε μη κατευθυνόμενο, είτε με κιτ καθοδήγησης. Το σύστημα, εξοπλισμένο με ηλεκτρικό κινητήρα στο πίσω μέρος, ονομάστηκε Aihmi (Αιχμή) και προαιρετικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως ανεμόπτερο, χωρίς οποιοδήποτε σύστημα πρόωσης.

Η διαφορά από άλλες μη-επανδρωμένες πλατφόρμες είναι ότι στο μπροστινό μέρος ένας πύραυλος 2,75 ιντσών (Hydra) έχει εισαχθεί στην άτρακτο. Πριν την εκτόξευση, τα φτερά βρίσκονται αναδιπλωμένα κατά μήκος της ατράκτου και εκτείνονται αμέσως μετά την εκτόξευση. Το συνολικό βάρος είναι 16 κιλά, 12 από τα οποία αντιπροσωπεύονται από τον ίδιο τον πύραυλο, ενώ το πλαίσιο του αεροσκάφους είναι κατασκευασμένο σχεδόν εξ ολοκλήρου από ανθρακονήματα.

Η μπαταρία επιτρέπει πτήση 15 λεπτών με ταχύτητα κινητήρα έως και 140 km/h. Στη συνέχεια τα συστήματα ξεκινούν την προσέγγιση ολίσθησης, με λόγο ολίσθησης 13-15, πράγμα που σημαίνει ότι εάν εκτοξευτεί σε ύψος 2.000 μέτρων θα ταξιδέψει για 26-30 χλμ. Επομένως, η εμβέλεια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ύψος απελευθέρωσης και η καθοδήγηση παρέχεται από GPS/αδρανειακό σύστημα.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η δυνατότητα όχι μόνο υπάρχει, αλλά είναι και ποιοτικά υψηλή. Μπορούν, όμως, να υπερνικηθούν οι κρατικές αγκυλώσεις; Διαφαίνονται υφέρποντα συμφέροντα, που αμφισβητούν τις προσπάθειες, με αποτέλεσμα να ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος πολλά από τα υφιστάμενα προγράμματα να οδηγηθούν σε άδοξο τέλος, κόντρα στα εθνικά συμφέροντα, την στιγμή που θα πρέπει να “τρέχουν” ως κατεπείγοντα, λόγω των κατακλυσμιαίων γεωπολιτικών προκλήσεων.