Πώς η Ρωσία ανασυγκρότησε τον στρατό της εν μέσω πολέμου

Υποστήριξε ότι περισσότεροι από 315.000 Ρώσοι στρατιώτες σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν, πως ξοδεύτηκαν πάνω από 211 δισ. δολάρια και ότι περίπου 20 μεσαία ή μεγάλα πλοία υπέστησαν ζημιές ή βυθίστηκαν στη Μαύρη Θάλασσα. «Η Ρωσία έχει πληρώσει ένα εκπληκτικό κόστος για τα αυτοκρατορικά όνειρα του Πούτιν», είπε ο Όστιν. Σε άλλη συνέντευξη Τύπου, ο Όστιν και ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Τσαρλς Μπράουν, αναφέρθηκαν και πάλι στις ρωσικές απώλειες, αλλά πρόσθεσαν την ανάκαμψη της Ρωσίας. «Η Ρωσία έχει αυξήσει την παραγωγή της», είπε ο Όστιν. «Όλη η αμυντική τους βιομηχανία είναι κυριολεκτικά υπόλογη απευθείας στο κράτος, επομένως είναι πιο εύκολο γι’ αυτούς να το κάνουν λίγο πιο γρήγορα». Ο Μπράουν το έθεσε πιο απλά: «Η Ρωσία έχει ανασυγκροτήσει επιθετικά τη στρατιωτική της δύναμη».

Οι δύο εκτιμήσεις, με ένα μήνα διαφορά, δείχνουν μια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ βλέπουν τον ρωσικό στρατό: Αν και έχουν αναφερθεί πολλάκις στο κόστος της εισβολής για τη Ρωσία, τους τελευταίους δύο μήνες αναγνωρίζουν ότι ανακάμπτει ταχύτερα από ό,τι περίμεναν, κάτι που ανησυχεί το Κίεβο και τη Δύση. Αμερικανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η βοήθεια θα διατηρήσει τις πολεμικές δυνατότητες του Κιέβου για έναν ακόμη χρόνο, αν και η κατάσταση στο μέτωπο μπορεί να μεταβληθεί.

Εάν η Ρωσία συνεχίσει να ανασυγκροτεί τις δυνάμεις της ταχύτερα από το αναμενόμενο, μπορεί να παρουσιαστεί ένα νέο πιο μακροπρόθεσμο και δαπανηρό πρόβλημα για το ΝΑΤΟ. Μπορεί η Εθνική Στρατηγική Άμυνας των ΗΠΑ να αποκαλεί τη Ρωσία “οξεία απειλή”, δεύτερη μετά την “επελαύνουσα πρόκληση” της Κίνας. Αλλά οι ικανότητες της Μόσχας ενδέχεται να αλλάξουν κι αυτές τις εκτιμήσεις.

Η ανάκαμψη της ρωσικής δύναμης

Όταν η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή τον Φεβρουάριο 2022, ήταν εμφανείς πολλές αδυναμίες της. Οι εικόνες των δύο πρώτων  μηνών έδειχναν σαθρά οχήματα και φάλαγγες που έμεναν “κολλημένες” για χιλιόμετρα. Αυτό επέφερε τον εξής προβληματισμό στη Δύση: Εάν ο ρωσικός στρατός δεν ήταν τόσο ισχυρός όσο πίστευαν οι ΗΠΑ πριν από τον πόλεμο, πόσο γρήγορα θα μπορούσε να ανακάμψει; Η μέτρηση της ισχύος ενός αντιπάλου στρατού είναι σχεδόν αδύνατη, καθώς μετρήσιμα στοιχεία όπως το προσωπικό και ο εξοπλισμός, μπορεί να μην είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες. Υπάρχει η διαφθορά, το ηθικό και ο λάθος σχεδιασμός.

Οι δυτικές εκτιμήσεις για το χρόνο ανάκαμψης των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων μιλούσαν για 5-10 χρόνια, υπολογίζοντας και τις δυτικές κυρώσεις. «Δεν υπάρχει αμφιβολία –και νομίζω υπάρχει ομοφωνία στις υπηρεσίες Πληροφοριών– ότι θα χρειαστούν χρόνια για να ανασυγκροτήσουν οι Ρώσοι τις χερσαίες δυνάμεις τους», είχε πει στο Κογκρέσο τον Μάρτιο 2023, ο διευθυντής της CIA Έιβριλ Χέινς. Περίπου την ίδια περίοδο, ο διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στην Ευρώπη, στρατηγός Κρίστοφερ Καβόλι, είχε εκφράσει διαφορετική άποψη: «Το γενικό μήνυμα που θα σας έδινα είναι ότι έχουν ξαναγίνει όπως ήταν πριν… Έχουν κάποια κενά που έχουν δημιουργηθεί από τον πόλεμο, αλλά η συνολική τους ικανότητα είναι ακόμα πολύ σημαντική. Και σκοπεύουν να φτάσουν πιο ψηλά».

Οι Δυτικοί αξιωματούχοι ανέλυαν από την οπτική τους γωνία διάφορα στοιχεία για τη Ρωσία. Όταν ο διευθυντής της CIA Χέινς και ο αντιστράτηγος Σκοτ Μπέριερ είχαν πει ότι η Ρωσία απείχε 5-10 χρόνια για την ανασύσταση των δυνάμεων της, ενδέχεται να εννοούσαν ότι θα χρειαζόταν έως και μια δεκαετία για να ξαναχτίσει τον εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας που είχε χάσει στον πόλεμο. Ο Κάβολι, από την άλλη πλευρά, σχολίαζε το συνολικό μέγεθος του ρωσικού στρατού.

Η αμυντική βιομηχανία στη Ρωσία

Τί εξηγεί τη ρωσική ανασύνταξη; Σύμφωνα με τον Ρίτσαρντ Κόνολι (βρετανικό Royal United Services Institute), ο αμυντικός προϋπολογισμός της Ρωσίας σχεδόν τριπλασιάστηκε. Πρόκειται να δαπανήσει 130-140 δισ. δολάρια για την άμυνα το 2024, περίπου το 6% του ΑΕΠ της και το ένα τρίτο του συνολικού προϋπολογισμού της κυβέρνησης. Ταυτόχρονα, επισήμανε πως επειδή το κόστος και οι μισθοί είναι χαμηλότεροι στη Ρωσία από ό,τι στη Δύση στην πραγματικότητα το ρωσικό αμυντικό ταμείο αγοράζει περισσότερα, από ό,τι οι ΗΠΑ με τα ίδια χρήματα. Υπολογίζει τον αμυντικό προϋπολογισμό της Ρωσίας μεταξύ 360-390 δισ. δολάρια το 2024.

Όχι πολύ παλαιότερα, η εργασία στην αμυντική βιομηχανία απέδιδε ένα μέσο εισόδημα στον Ρώσο εργαζόμενο. Πλέον είναι προσοδοφόρα και προσελκύει όλο και περισσότερους. Ο Κόνολι παρέθεσε τα επίσημα ρωσικά στοιχεία, αν και σημείωσε ότι μπορεί να είναι διογκωμένα. Σύμφωνα με αυτά, ο αριθμός όσων εργάζονται στην αμυντική βιομηχανία αυξήθηκε κατά 20% στη διάρκεια του πολέμου, από 2.500.000 σε 3.000.000. Πολλά κεφάλαια έχουν επίσης διατεθεί για προμήθεια στρατιωτικού υλικού.

Ο Κόνολι εκτιμά ότι πιθανώς αυτό το τμήμα του αμυντικού προϋπολογισμού διπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου, βοηθώντας τη Ρωσία να αντικαταστήσει τον χαμένο εξοπλισμό. Και ο ίδιος αμφιβάλλει πλέον για το αν η κατάσταση της ρωσικής οικονομίας θα επηρεάσει το αποτέλεσμα του πολέμου. Η Μόσχα έχει ένα σύνολο πολιτικών που καθοδηγούν οργανωμένα τη χώρα εν μέσω κυρώσεων. Μάλιστα, ο Πούτιν διόρισε υπουργό Άμυνας έναν οικονομολόγο.

Οικονομικές κυρώσεις

Το 2022, η Δύση ψήφισε δέσμες κυρώσεων με σκοπό να βουλιάξει τη ρωσική οικονομία. Αυτές περιλάμβαναν την απαγόρευση πώλησης υλικών υψηλής τεχνολογίας, αλλά και πλαφόν στην τιμή αγοράς ρωσικού πετρελαίου. Προφανώς, δεν λειτούργησαν, επειδή η Μόσχα βρήκε πρόθυμους αγοραστές των ενεργειακών της πόρων σε Ινδία, Κίνα και αλλού, πουλώντας με έκπτωση. Ταυτόχρονα, χρησιμοποιεί έναν “σκιώδη” στόλο δικών της τάνκερ.

Ο κυριότερος εταίρος της Ρωσίας είναι η Κίνα. Από το 2022 έως το 2023, το εμπόριο μεταξύ τους αυξήθηκε πάνω από 26%, φτάνοντας στο ρεκόρ των 240 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με αμερικανική έκθεση. Μπορεί το Πεκίνο να μην έστειλε απευθείας οπλισμό στην Μόσχα, αλλά οι κινεζικές εταιρείες έγιναν ζωτικός προμηθευτής των ειδών που χρειάζεται η Ρωσία για να κατασκευάσει η ίδια όπλα, όπως μικροτσίπ και μικρά ηλεκτρονικά.

Η ανάκαμψη της Ρωσίας βασίζεται και στην υποστήριξή της από αντιπάλους των ΗΠΑ, οι οποίοι (σε αντίθεση με την Κίνα) έχουν παράσχει άμεσα στρατιωτική βοήθεια στην Μόσχα. Από τον Οκτώβριο, η Βόρεια Κορέα έχει στείλει στη Ρωσία περίπου 10.000 εμπορευματοκιβώτια τα οποία ενδέχεται να περιλαμβάνουν έως και 3.000.000 βλήματα πυροβολικού, σύμφωνα με στοιχεία των ΗΠΑ. Όπως ανέφερε τον Μάρτιο Αμερικανός διπλωμάτης στον ΟΗΕ, η Ρωσία έχει εκτοξεύσει δεκάδες βορειοκορεατικούς βαλλιστικούς πυραύλους, από το περασμένο φθινόπωρο.

Στρατιωτικό υλικό στην Ρωσία παρείχε και το Ιράν. Μεταξύ αυτών, το σχετικά αργοκίνητο drone, γνωστό στην Τεχεράνη ως Shahed-136 (στη Μόσχα ως Geran-2). Η Ρωσία έχει αναπτύξει πολλά από αυτά τα drones για να συντρίψει την αεράμυνα της Ουκρανίας. Σύμφωνα με το Κίεβο, από τον περασμένο Δεκέμβριο έχει εκτοξεύσει περισσότερα από 3.700 Shahed, διαφόρων παραλλαγών. Σύμφωνα με τον Καβόλι, το ρωσικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 3% το 2023, παρά τις προβλέψεις ότι θα συρρικνωθεί. Η Μόσχα μπορεί να κατασκευάσει τουλάχιστον 3.000.000 βλήματα πυροβολικού ή ρουκέτες κάθε χρόνο και 1.200 επιπλέον άρματα μάχης. Τέλος, σε συνεργασία με το Ιράν, μπορεί να κατασκευάσει έως και 6.000 drones τους επόμενους μήνες.

Πέρυσι, η Ρωσία είχε αυξήσει το όριο ηλικίας για τους στρατεύσιμους, από τα 27 στα 30 έτη. Οι ΗΠΑ εκτιμούν ότι η αύξηση θα προσθέσει έως 2.000.000 στρατεύσιμους. Το Κρεμλίνο έθεσε στόχο να στρατολογήσει περισσότερους από 400.000 στρατιώτες, στην προσπάθεια του να αυξήσει τον στρατό σε 1.500.000 υπηρετούντες, μέχρι το 2026. Για να το επιτύχει,  πρόσφερε πλούσια μπόνους στρατολόγησης και πολύ καλύτερους μισθούς, οι οποίοι, σύμφωνα με εσθονική Έκθεση Πληροφοριών,  είναι πάνω από πενταπλάσιοι του μέσου όρου σε ορισμένες περιοχές.

Είναι βιώσιμη η ρωσική ανάκαμψη;

Στις αρχές Μαΐου, ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων της Βρετανίας, ναύαρχος Τόνι Ράντακιν, μίλησε σε δημοσιογράφους στη βρετανική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον, για τη Ρωσία. Σημείωσε ότι ο ρωσικός στρατός έκανε οριακή πρόοδο, αλλά εξακολουθεί να βασίζεται σε αποθέματα σοβιετικής εποχής για την αναπλήρωση χαμένου υλικού και έχει προβλήματα να εκπαιδεύσει νεοσύλλεκτους. Εκτίμησε τις ρωσικές απώλειες σε 500.000 στρατιώτες. Μια μέρα μετά την ομιλία του, η Ρωσία ξεκίνησε νέα επίθεση κοντά στο Χάρκοβο!

Τέτοιες επιθέσεις εγείρουν το εξής ερώτημα: Πόσο καιρό μπορεί η Ρωσία να διατηρήσει τον ρυθμό των επιχειρήσεων, καθώς, εκτός από τα drones, μεγάλο μέρος της πολεμικής της παραγωγής βασίστηκε σε τεράστια αποθέματα όπλων σοβιετικής εποχής. Για την αντικατάσταση του υλικού που χάθηκε στη μάχη, η Ρωσία αδειάζει τα αποθέματα της, τα επισκευάζει και στη συνέχεια τα στέλνει στην πρώτη γραμμή.

Για παράδειγμα, πριν από τον πόλεμο η Ρωσία παρέδιδε περίπου 150-250 άρματα ετησίως. Έτσι, ενώ η μαρτυρία του Καβόλι τον Απρίλιο έλεγε ότι μπορεί να κατασκευάζει έως και 1.200 άρματα μάχης ετησίως, τελικώς εκτίμησε ότι το πολύ 400 από αυτά είναι νέα, ή ανακαινισμένα σε σοβαρό βαθμό. Όλα τα άλλα, βγαίνουν από τις αποθήκες, επισκευάζονται πρόχειρα και στη συνέχεια αναπτύσσονται στην μάχη. Η έκθεση RUSI τον Φεβρουάριο υπολόγιζε ότι περίπου το 80% της πολεμικής παραγωγής ήταν κυρίως ανακατασκευασμένο υλικό. Όμως, κανείς δεν γνωρίζει την αλήθεια. Η Ρωσία έχει τεράστια αποθέματα, αλλά δεν είναι απεριόριστα, ενώ είναι επισφαλές να βασίζεται σε εταίρους όπως το Ιράν, η Λευκορωσία και η Βόρεια Κορέα.

Τούτου λεχθέντος, ο πόλεμος στην Ουκρανία αφορά περισσότερο τη φθορά, παρά την ακρίβεια. Με άλλα λόγια, μπορεί να μην έχει μεγάλη σημασία αν οι Ρώσοι χρησιμοποιούν ένα άρμα 50 ετών ή ένα καινούργιο. Τα ίδια ζητήματα βιωσιμότητας ισχύουν και για την Ουκρανία, που έχει πολύ μικρότερη αμυντική βιομηχανία, βασίζεται στην Δύση και στερείται των εφεδρειών που διαθέτει η Μόσχα, σε μάχιμο προσωπικό.