Τα διδάγματα για την Ελλάδα από τον πόλεμο σε Ουκρανία και Γάζα

Τα παρακάτω πρέπει οπωσδήποτε να ληφθούν υπόψη για τον σχεδιασμό της μελλοντικής οργάνωσης, εκπαίδευσης και εξοπλισμού του Ελληνικού Στρατού. Οι εξελίξεις στην τεχνολογία, καθώς και η εφαρμογή παλαιών τακτικών με σύγχρονα μέσα, παράγουν γεωπολιτικά αποτελέσματα που δεν μπορούν να αγνοηθούν. Το πρώτο είναι η αξία της επιμελούς οργάνωσης εδάφους και των οχυρώσεων κάθε είδους, ιδιαίτερα σε αστικά περιβάλλοντα. Στην Ουκρανία, ο ρωσικός στρατός εμπλέκεται σε παρατεταμένες μάχες, εντός κατοικημένων τόπων, στις οποίες έχει τεράστιες απώλειες σε προσωπικό, υλικά και μέσα.

Οι Ουκρανοί είχαν εκτιμήσει ορθά, πριν την έναρξη του πολέμου, τους πιθανούς άξονες προέλασης και αντικειμενικούς σκοπούς (ΑΝΣΚ) των ρωσικών δυνάμεων και είχαν προβεί στην κατάλληλη οχύρωση και δημιουργία χώρων καταστροφής του αντιπάλου. Αντίστοιχα οι Ρώσοι, όταν περιέπεσαν σε στρατηγική άμυνα, κατασκεύασαν επάλληλες αμυντικές γραμμές σε όλο το μέτωπο, ώστε να φθείρουν την ουκρανική επιθετική επιστροφή και να αποτρέψουν την ανακατάληψη των κατεχόμενων εδαφών.

Πόλεμος στη Γάζα

Στη Λωρίδα της Γάζας, εδώ και τέσσερις μήνες, στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες παρακολουθούν με έκπληξη και προβληματισμό τον θεωρούμενο ως ισχυρότερο στρατό της περιοχής και έναν από τους καλύτερους στον κόσμο, να αδυνατεί να καταβάλει την αντίσταση μερικών χιλιάδων μαχητών της Χαμάς. Εχθροί και φίλοι του Ισραήλ βγάζουν ο καθένας τα συμπεράσματά του. Η οργάνωση είχε προβεί, πολύ πριν τα χτυπήματα της 7ης Οκτωβρίου 2023, στην κατασκευή ενός πολύπλοκου και εκτεταμένου δικτύου υπόγειων σηράγγων επικοινωνίας, συγκέντρωσης και ανάπαυσης προσωπικού, αποθήκευσης εφοδίων / οπλομηχανημάτων / πυρομαχικών και θέσεων μάχης. Αυτές, της επιτρέπουν να συνεχίζει να επιφέρει πλήγματα στις Ισραηλινές δυνάμεις. Η Χαμάς μπορεί να ηττάται, αλλά δε διαλύθηκε και διατηρεί το ηθικό και τη μαχητικότητά της. Στα δελτία ειδήσεων και τα ανακοινωθέντα των IDF γίνεται λόγος για νεκρούς μαχητές της οργάνωσης, αλλά όχι για μαζικές παραδόσεις ή άτακτη φυγή.

Το δεύτερο συμπέρασμα είναι η αθρόα χρήση μη επανδρωμένων / ρομποτικών συστημάτων κάθε είδους, από κρατικούς και μη δρώντες. Στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορούν βίντεο από τη χρήση μη επανδρωμένων συστημάτων για την καταστροφή εχθρικών οπλικών συστημάτων, για προσβολές συγκεντρώσεων προσωπικού, ακόμα και μεμονωμένων μαχητών. Επίσης, πολλά βίντεο δείχνουν τρόπους μετατροπής συνηθισμένων εμπορικών μη – επανδρωμένων αεροχημάτων (ΜΕΑ) σε φονικές μηχανές.

Συνεπεία των παραπάνω είναι η 24ωρη επιτήρηση του πεδίου μάχης, το οποίο έχει καταστεί εξαιρετικά φονικό, με αποτέλεσμα οι συγκεντρώσεις προσωπικού, υλικών και μέσων, να καθίστανται απαγορευτικές. Στη Γάζα οι Ισραηλινοί καταφεύγουν συνεχώς στη χρησιμοποίηση ρομποτικών συστημάτων για να εκκαθαρίσουν τις σήραγγες που χρησιμοποιεί η Χαμάς, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν τις απώλειες. Επιπρόσθετα στην Ουκρανία παρατηρείται, το πρωτόγνωρο φαινόμενο στην Ιστορία, μία χώρα χωρίς ναυτικό να εξουδετερώνει το ναυτικό πλεονέκτημα ενός ισχυρότερου αντιπάλου, προκαλώντας του συνεχείς απώλειες, με τη χρήση μη – επανδρωμένων συστημάτων και πυραύλων.

Το τρίτο είναι ότι το βάρος της διοίκησης των μάχιμων τμημάτων πέφτει στους ώμους χαμηλόβαθμων στελεχών, δηλαδή όσους διοικούν τμήματα επιπέδου ομάδας έως λόχου. Αυτοί καλούνται πλέον να αυτοσχεδιάζουν και να δρουν αυτόνομα, χωρίς διαρκή επικοινωνία με τα προϊστάμενα κλιμάκια. Η εκπαίδευσή τους απαιτεί την καλλιέργεια πνεύματος πρωτοβουλίας και ικανότητας συνεργασίας. Στη Λωρίδα, αναφέρεται ότι είναι δυσανάλογα υψηλές οι απώλειες του Ισραηλινού Στρατού σε διοικητές μικρών κλιμακίων.

Αυτό συμβαίνει διότι σε ένα στρατό εφέδρων τα μόνιμα και έφεδρα στελέχη (αξιωματικοί και υπαξιωματικοί) καλούνται να ηγηθούν τμημάτων που δεν διαθέτουν την απαιτούμενη εκπαίδευση / εμπειρία / θέληση, για εμπλοκή εκ του σύνεγγυς με τον αντίπαλο. Αναγκάζονται λοιπόν να αναλάβουν υψηλά ρίσκα, υφιστάμενοι και ανάλογες απώλειες. Είναι κάτι που παρατηρείται σε όλους τους πολέμους στους οποίους η μάζα των εμπολέμων απαρτίζεται από εφέδρους. Το γεγονός ότι ο Ισραηλινός Στρατός διατηρεί το ηθικό και την αποτελεσματικότητά του, αποτελεί απόδειξη της υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης, της κοινωνικής συνοχής και των σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ διοικητών και διοικούμενων.

Εξέταση από μηδενική βάση

Τα προαναφερθέντα καθιστούν επιτακτική την εξέταση από μηδενική βάση της εκπαίδευσης, των τακτικών και διαδικασιών που ακολουθεί ο Ελληνικός Στρατός. Εννοείται ότι, είναι αδήριτη ανάγκη η κατασκευή επιπλέον οχυρώσεων στον Έβρο, στα νησιά και στην Κύπρο. Αυτό θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο επισταμένης μελέτης από τα αρμόδια επιτελεία, λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές συνθήκες και ιδιαιτερότητες, στα πρότυπα αυτών που είχαν συνταχθεί για την κατασκευή των οχυρώσεων της “Γραμμής Μεταξά”. Επίσης, σε προγενέστερα άρθρα είχε αναφερθεί η ανάγκη για επανεξέταση της εκπαίδευσης, μόρφωσης και αξιολόγησης των στελεχών.

Οι δορυφόροι, τα ΜΕΑ και οι ηλεκτροπτικοί αισθητήρες των ΤΕΔ, σε συνδυασμό με το πυραυλικό πρόγραμμα και τις προόδους στον ηλεκτρονικό πόλεμο, καθιστούν “διάφανο” τον χώρο της μάχης (battlespace) σε μία πιθανή ελληνοτουρκική σύρραξη. Οι πρακτικές όπου σε πεδία ασκήσεων υπάρχουν κινητά μαγειρεία που λειτουργούν συνεχώς, ασκούμενοι σχηματίζουν ουρές για λήψη συσσιτίου, μεγάλες σκηνές πρόχειρα παραλλαγμένες, οχήματα που πηγαινοέρχονται και διάφορα μέσα επικοινωνιών εκπέμπουν, “φωτίζοντας” άπλετα την περιοχή στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, είναι ανόητες και αυτοκτονικές εάν εφαρμοστούν στο σύγχρονο πεδίο μάχης.

Ομοίως θα πρέπει να εξεταστεί από μηδενική βάση το σύστημα διοικητικής μέριμνας (ΔΜ). Εάν σε μία περιοχή ΔΜ ενός σχηματισμού αναπτυχθούν τα αποθέματα με τη μέθοδο της αποθήκευσης εν υπαίθρω, όπου σε ένα μέρος αναπτύσσονται τα αποθέματα τροφίμων, σε ένα άλλο τα καύσιμα, αλλού τα πυρομαχικά, κ.ο.κ., τότε το φίλιο προσωπικό σε αυτή την περιοχή, πρέπει να θεωρείται από τώρα ως “απώλειες μάχης” και τα αποθέματα κατεστραμμένα. Ολικής επανεξέτασης χρήζουν επίσης τα σχέδια ανεφοδιασμού των μονάδων με το Ημερήσιο Ρεύμα Εφοδιασμού (ΗΡΕ), καθώς και τα σχέδια αναπληρώσεων και διακομιδών.

Να ηττηθεί, να μην αιφνιδιασθεί

Η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία πρέπει να συνεργαστούν στενά με τα διάφορα πανεπιστήμια και εγχώριες αμυντικές βιομηχανίες, προκειμένου να εκσυγχρονιστούν ο εξοπλισμός και τα υλικά διαβίωσης του μαχητή. Μπορεί οι ανακοινώσεις στα ΜΜΕ για την προμήθεια αεροσκαφών, μη επανδρωμένων, πλοίων, κλπ, να δημιουργούν εντυπωσιακά πρωτοσέλιδα, αλλά η Ουκρανία δείχνει ότι απαιτείται ιδιαίτερη μέριμνα για τη διαβίωση του μαχητή για μεγάλα χρονικά διαστήματα στην ύπαιθρο.

Προκειμένου οι μαχητές να είναι σε θέση όχι μόνο να επιβιώνουν, αλλά να μπορούν να εκτελέσουν την αποστολή τους, θα πρέπει να είναι εξοπλισμένοι και εφοδιασμένοι με τα κατάλληλα υλικά. Από άρβυλα, υπνόσακους, ατομικούς επιδέσμους και τουρνικέ (των οποίων την χρήση πρέπει να γνωρίζουν), μέχρι κάλτσες. Από κατάλληλα αντίσκηνα και αδιάβροχα μέχρι στολές εκστρατείας, εξαρτήσεις μάχης και τροφές. Δυστυχώς, σε αυτό τον τομέα η κατάσταση είναι επιεικώς απογοητευτική.

Ακούγεται υπερβολικό, αλλά εάν ο Ελληνικός Στρατός του 21ου αιώνα αναγκαστεί να επιχειρήσει με πλήρη επιστράτευση σε συνθήκες και διάρκεια, όπως ο Στρατός του Έπους του ’40, μάλλον θα έχει ομοίως πολλές απώλειες μη – μάχης λόγω ελλιπούς εξοπλισμού. Το θέαμα κατά τις διάφορες ασκήσεις της χρήσης χορηγούμενων υλικών χαμηλής ποιότητας από τους εφέδρους και υψηλής ποιότητας από τα μόνιμα στελέχη, τα οποία προμηθεύθηκαν με ίδιους πόρους, δεν περιποιεί τιμή στις ηγεσίες, όταν οι ίδιες διακηρύσσουν ότι κύριο μέλημά τους είναι το προσωπικό. Απαράδεκτο θεωρείται επίσης το να υποχρεώνονται οι έφεδροι να επιστρέφουν μέρος από τα χορηγούμενα είδη ιματισμού με την απόλυσή τους για περαιτέρω αξιοποίηση.

Διδάγματα από Ουκρανία και Γάζα

Προκειμένου ο Ελληνικός Στρατός να μπορεί να αξιολογεί τα συμπεράσματα από τις παραπάνω συγκρούσεις, καθώς και όσες πρόκειται να ακολουθήσουν, για να τις ενσωματώνει στα προγράμματα εκπαίδευσης και εξοπλισμού, πρέπει να εξεταστεί η δημιουργία ενός Εθνικού Κέντρου Εκπαίδευσης, στα πρότυπα του National Training Center στο Fort Irwin της Καλιφόρνια. Αυτό θα δημιουργηθεί σε περιοχή στο εσωτερικό της χώρας, όπου δεν θα υπάρχουν εγγύς του μεγάλοι οικισμοί, εκτεινόμενο σε μία μεγάλη έκταση. Εκεί θα εκτελούνται βολές με όλα τα οπλικά συστήματα του Ελληνικού Στρατού και θα διεξάγονται ασκήσεις διπλής ενεργείας, με διαφορετικά κάθε φορά σενάρια, κυμαινόμενων βαθμών δυσκολίας.

Τα υλικά και μέσα που θα τηρούνται εντός των εγκαταστάσεων θα αντιστοιχούν σε μία μηχανοκίνητη ταξιαρχία, ενώ το ρόλο του αντιπάλου θα τον έχει μία μονάδα επιπέδου τακτικού συγκροτήματος, η οποία θα αποτελεί και τη φρουρά του κέντρου. Από εκεί θα περνάνε για επιχειρησιακή αξιολόγηση όλες οι μονάδες και επιτελεία του στρατού εκστρατείας με κάποια περιοδικότητα, καθώς και οι εκπαιδευόμενοι στις στρατιωτικές σχολές.

Επιπρόσθετα, σκοπός του θα είναι η αξιολόγηση και δοκιμή νέων τακτικών, διαδικασιών και μορφών οργάνωσης. Η λειτουργία του θα τελεί υπό την άμεση επίβλεψη της Διεύθυνσης Δόγματος και Εκπαίδευσης (ΓΕΣ/ΔΙΔΕΚΠ) και ιδανικά το έργο του θα τηρείται μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Προκειμένου οι ασκούμενοι στο κέντρο να διδάσκονται άφοβα από τα λάθη τους, καλό θα είναι η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία να περιορίζουν τις εμφανίσεις τους στα “σόου” των ασκήσεων “Παρμενίων”.

Όσοι παρακολουθούν την αρθρογραφία του υποφαινόμενου, θα έχουν παρατηρήσει ότι συνεχώς προτρέπει τους ιθύνοντες να προετοιμάζονται για τα μελλούμενα. Οδηγός είναι το ρητό ότι: «ένας ηγέτης είναι επιτρεπτό να ηττηθεί, αλλά ασυγχώρητο να αιφνιδιαστεί».