Τι λένε Αμερικανοί για τα προβλήματα του F-35

Με γοργούς ρυθμούς τρέχει το πρόγραμμα προμήθειας των F-35 για την χώρα μας, όπως έδειξε η τέταρτη υπογραφή που μπήκε σήμερα από τον Αμερικανό γερουσιαστή Τζιμ Ρις, προκειμένου να εγκριθεί η παραχώρηση των αεροσκαφών πέμπτης γενιάς για την ελληνική πολεμική αεροπορία. Σύμφωνα με την ανταποκρίτρια της ΕΡΤ στην Ουάσινγκτον, με την τέταρτη υπογραφή του γερουσιαστή Ρις ολοκληρώθηκε ένα κρίσιμο, στάδιο της διαδικασίας πώλησης των F-35. Το αίτημα έχει πάει πίσω στο State Department και θα ακολουθήσει η επίσημη πλην τυπική ενημέρωση της κυβέρνησης προς το Κογκρέσο, προκειμένου να φτάσουμε στην τελική ευθεία της αγοράς.

Από την στιγμή που προχωρήσει η διαδικασία, η ελληνική πολεμική αεροπορία θα βρεθεί με μία πολυτυπία πολεμικών αεροσκαφών. Στο κόστος συντήρησης και ανταλλακτικών των F-16, Mirage, γαλλικών Rafale κ.α. που ήδη διαθέτει, θα προστεθούν και τα F-35. Όμως το συγκεκριμένο μαχητικό αεροσκάφος έχει και σκοτεινή όψη.

Είναι γνωστά εδώ και καιρό στην Ουάσινγκτον τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα πανάκριβα, αξίας εκατομμυρίων δολαρίων μαχητικά F-35 Lightning II, αν και οι υποστηρικτές τους δηλώναν ότι ήταν το όπλο που θα άλλαζε την διεξαγωγή του πολέμου. Τα προβλήματα του έρχονται να αμφισβητήσουν την χρησιμότητα του μεγαλύτερου εξοπλιστικού προγράμματος στην αμερικανική ιστορία.

Ο αρχηγός της αμερικανικής Αεροπορίας είχε υποστηρίξει δημόσια την ανάγκη ανάπτυξης ενός προσιτού μαχητικού για να αντικαταστήσει τα F-16 και να συμπληρώσει τον μικρό στόλο των υπερσύγχρονων, αλλά δαπανηρών και αναξιόπιστων F-35. Στόχος ένα μείγμα λίγων ακριβών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-22 και F-35 και πολλών φθηνών “5ης γενιάς πλην”, είχε εξηγήσει χαρακτηρίσει ο πτέραρχος Τσαρλς Μπράουν.

Το καλοκαίρι του 2021, ο πρόεδρος της Επιτροπής Ένοπλων Δυνάμεων της Βουλής Δημοκρατικός Άνταμ Σμιθ είχε κατακεραυνώσει το F-35, λέγοντας ότι πρέπει να «σταματήσουμε να πετάμε χρήματα στη συγκεκριμένη ποντικότρυπα. Τι μας δίνει το F-35; Υπάρχει τρόπος να μειώσουμε τις απώλειές μας; Υπάρχει τρόπος να μην συνεχίσουμε να ξοδεύουμε τόσα πολλά χρήματα για μια τόσο χαμηλή ικανότητα γιατί, όπως γνωρίζετε, το κόστος διατήρησης είναι υπερβολικό. Αυτό που θα προσπαθήσω να κάνω είναι να καταλάβω πώς μπορούμε να αποκτήσουμε ένα μίγμα μαχητικών που είναι πιο οικονομικό. Και σας λέω τώρα ότι στόχος να βρούμε κάτι που θα μας κάνει να μην βασιστούμε στο F-35 για τα επόμενα 35 χρόνια».

Πάνω από 1 τρις τα F-35

Πριν μια γενιά, οι ΗΠΑ δρομολόγησαν την ανάπτυξη ενός προσιτού, ελαφριού μαχητικού για να αντικαταστήσει τα F-16. Μετά από πάνω από 20 χρόνια έρευνας, το σχεδιαζόμενο μαχητικό έγινε βαρύτερο και ακριβότερο, καθώς η αμερικανική Αεροπορία και η κατασκευάστρια εταιρεία ενσωμάτωνε όλο και περισσότερες νέες τεχνολογίες. Τελικά το βάρους 25 τόνων F-35 έχει μετατραπεί στο πρόβλημα που έπρεπε να λύσει. Και τώρα οι ΗΠΑ χρειάζονται ένα νέο μαχητικό για να λύσει το “πρόβλημα F-35”, όπως λένε αξιωματικοί και αναλυτές.

Οι υποστηρικτές του υποσχέθηκαν ότι το F-35 θα ήταν το όπλο που θα αλλάξει τη διεξαγωγή του πολέμου. Με άλλα λόγια, τόσα πολλά διακυβεύονταν, που η ακύρωση του προγράμματος δεν ήταν επιλογή. Κι όμως για χρόνια φαινόταν σαν το F-35 να μην τα καταφέρνει. Βασικό πρόβλημα είναι ότι όλοι ήθελαν να κάνει τα πάντα

Το Lockheed Martin F-35 Lightning II είναι μια αμερικανική οικογένεια μονοθέσιων, μονοκινητήριων, πολλαπλών ρόλων μαχητικών αεροσκαφών παντός καιρού που προορίζεται να εκτελεί αποστολές τόσο αεροπορικής υπεροχής όσο και κρούσης, ηλεκτρονικού πολέμου, συλλογής πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης.

Η Lockheed Martin είναι ο κύριος εργολάβος F-35, με κύριους συνεργάτες τις εταιρείες Northrop Grumman και BAE Systems. Το αεροσκάφος έχει τρεις κύριες παραλλαγές: για συμβατική απογείωση και προσγείωση F-35A (CTOL), για σύντομη απογείωση και κατακόρυφη προσγείωση το F-35B (STOVL) και το F-35C για χρήση από αεροπλανοφόρα (CV/CATOBAR).

Ήθελαν πολλά από το F-35

Οι διαφορετικές εκδόσεις σήμαιναν διαφορετικές διαμορφώσεις, κινητήρες, πτέρυγες και ένα σωρό άλλες διαφορές, τόσες που βασικά πρόκειται για τρία διαφορετικά αεροσκάφη. Η αμερικανική Αεροπορία ήθελε 1.800 F-35 για να αντικαταστήσει τα παλαιότερα F-16 και A-10 και να αποτελέσει το χαμηλό άκρο ενός μίγματος μαχητικών χαμηλών-υψηλών επιδόσεων, με 180 δικινητήρια F-22 να αποτελούν το υψηλό άκρο. Η Αεροπορία και η Lockheed, όμως, απέτυχαν. «Προσπάθησαν να κάνουν το F-35 να κάνει πάρα πολλά», είχε δηλώσει στο Forbes, ο αναλυτής του προγράμματος Νταν Γκέιζερ.

Η πολυπλοκότητα προσέθεσε κόστος κι αυτό επέβαλε καθυστερήσεις. Οι καθυστερήσεις έδωσαν στους προγραμματιστές χρόνο για να προσθέσουν ακόμη περισσότερη πολυπλοκότητα στο σχεδιασμό. Οι προσθήκες πρόσθεσαν περισσότερο κόστος. Το κόστος είχε ως αποτέλεσμα περισσότερες καθυστερήσεις. Και ο φαύλος κύκλος συνεχίστηκε. Ο αρχηγός της αμερικανικής Αεροπορίας είχε χαρακτηρίσει χαρακτηρίσει το F-35 «μπουτίκ, μαχητικό υψηλών προδιαγραφών» της τάξης του F-22.

Πολλά τεχνικά προβλήματα

Τα F-35 που έχουν ήδη παραδοθεί έχουν αναδείξει νέα προβλήματα: υψηλό κόστος λειτουργίας (35.000 δολάρια ανά ώρα πτήσης), έλλειψη ανταλλακτικών και ανάγκη για νέα προσέγγιση στην ενημέρωση του λογισμικού. Αυτά τα προβλήματα απαιτούν επειγόντως λύσεις. Οι εμπλεκόμενοι αξιωματούχοι διαβεβαιώνουν ότι τίποτα δεν θα εμποδίσει το πρόγραμμα να προχωρήσει. Το αμερικανικό κράτος, όμως, απαιτεί να επιλυθούν τα σοβαρά προβλήματα, πριν αρχίσει η πλήρης παραγωγή.

Η πρόβλεψη για υπερβολικά αισιόδοξες προδιαγραφές που δεν ήταν εφικτές αποτέλεσε το κυριότερο πρόβλημα, σύμφωνα με τον Tom Burbage, γενικό διευθυντή της Lockheed για το πρόγραμμα την περίοδο 2000-2013: «Η τεχνολογία να τα συνδυάσει όλα αυτά σε μια ενιαία πλατφόρμα ήταν πέρα από την εμβέλεια της βιομηχανίας εκείνη την εποχή».

Ένα δεύτερο πρόβλημα ήταν ότι την εποπτεία είχε η κατασκευάστρια εταιρεία, καθώς έπρεπε να συντονίζει προμήθειες από 1500 υποκατασκευαστές σχεδόν σε όλες τις Πολιτείες, αλλά και στο εξωτερικό. Το γεγονός ότι οι θέσεις εργασίας είναι κατανεμημένες σε πολλές εκλογικές περιφέρειες σημαίνει ότι οι βουλευτές και γερουσιαστές και των δύο κομμάτων δεν θέλουν να μειωθεί το πρόγραμμα και να χαθούν θέσεις εργασίας. Εξ’ ου και η ατάκα ότι το πρόγραμμα είναι «πολύ μεγάλο για να θανατωθεί».

Υποβάθμιση προβλημάτων

Από τα 13 σημαντικά τεχνικά ζητήματα που είχαν αναφερθεί το 2019 (κατηγορία 1) υποβαθμίστηκαν σιωπηρά από το Πεντάγωνο πέντε από αυτά στην κατηγορία 2. Η ανεπάρκεια κατηγορίας 1 μπορεί να προκαλέσει θάνατο, σοβαρό τραυματισμό ή ασθένεια, απώλεια ή ζημιά στο αεροσκάφος ή τον εξοπλισμό του, περιορίζει κρίσιμα το αξιόμαχο του χειριστή και εμποδίζει το αεροσκάφος να αποδώσει καλά.

Συγκριτικά, πρόβλημα κατηγορίας 2 απαιτεί παρακολούθηση, αλλά δεν επηρεάζει τις λειτουργίες. Η υποβάθμιση των προβλημάτων δεν σημαίνει ότι έχουν επιλυθεί. Εκπρόσωπος του προγράμματος είχε δηλώσει ότι «δεν μπορεί να αποκαλύψει πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που αυτά τα προβλήματα επιλύθηκαν ή υποβαθμίστηκαν λόγω της διαβάθμισης ασφαλείας». Τα δε προβλήματα κατηγορίας 1 είναι απόρρητα.

Από αυτά που αποκαλύφτηκαν για την υποβάθμιση στην κατηγορία 2 είναι το πρόβλημα του Αυτόνομου Συστήματος Πληροφοριών (ALIS), επειδή δεν πληροί τις απαιτήσεις διασφάλισης πληροφοριών. Το σύστημα αποτελεί την ραχοκοκαλιά του F-35. Χρησιμοποιείται από τους χειριστές σε όλα σχεδόν τα στάδια της πτήσης και της συντήρησης του Joint Strike Fighter. Το σύστημα χρησιμοποιείται για τον προγραμματισμό και την πραγματοποίηση αποστολών, την παραγγελία ανταλλακτικών, τη συντήρηση μέσω επισκευών και την προβολή τεχνικών δεδομένων και παραγγελιών εργασίας.

Επίσης, λανθασμένα δεδομένα αποθέματος συνεχίζουν να καθηλώνουν τα F-35. Η ροή ανταλλακτικών από τόσους προμηθευτές καθυστερεί. Kάποια αεροσκάφη που αντιμετώπισαν πρόβλημα με τις καλύπτρες μένουν στο έδαφος για πάνω από ένα χρόνο. Επίσης τα F-35B και F-35C παρουσίασαν ασυνήθιστη πλευρική και διαμήκη απόκριση ελέγχου πάνω από γωνία προσβολής 20 μοιρών. Ταυτόχρονα υπήρχαν απροσδόκητα όρια ώσης στην πτήση κατά τις ζεστές μέρες.

Η κατάθεση του αντιπτεράρχου

Τα προβλήματα με τα F-35 συνεχίζονται και μέχρι πρόσφατα. Στην πρώτη του κατάθεση ενώπιον του Κογκρέσου που έδωσε πριν μερικούς μήνες ο εκτελεστικός αξιωματικός του Προγράμματος F-35, ο αντιπτέραρχος Μάικ Σμιτ είχε πει ότι μόλις το 53% του στόλου ήταν ικανό για αποστολή από τον Φεβρουάριο 2023, ποσοστό που είχε χαρακτηρίσει «απαράδεκτο». Ανέφερε επιπλέον πως το Πεντάγωνο και το Κογκρέσο ασχολούνται με την απόφαση να μην σχεδιαστεί νέος κινητήρας για το F-35, καθώς διαπιστώθηκε ότι ο τωρινός κινητήρας του φθείρεται και υφίσταται βλάβες με υψηλότερους ρυθμούς από τους αναμενόμενους. Ελεγκτές του Κογκρέσου αναφέρουν ότι αυτό σημαίνει επιπλέον 38 δισ. δολάρια σε κόστος κύκλου ζωής.

Κατά την διάρκεια της συνεδρίασης, οι βουλευτές ανέκριναν τους υπεύθυνους του Προγράμματος F-35 για υπερβάσεις χρονοδιαγράμματος και αύξηση του κόστους. Επίσης, εξέτασαν διεξοδικά την έλλειψη ολοκληρωμένης επιχειρησιακής ανάλυσης για τη βελτίωση του κινητήρα και του Συστήματος Διαχείρισης Ισχύος και Θερμικής Διαχείρισης (PTMS), που το Πρόγραμμα F-35 ομαδοποιεί και αποκαλεί “Εκσυγχρονισμός Συστήματος Αεροπορίας”.

Όπως διαπιστώθηκε και προαναφέρθηκε μόλις το 53,1% του στόλου των μαχητικών διαπιστώθηκε ότι ήταν ικανό να αναλάβει αποστολές τον Φεβρουάριο 2023, ενώ μόνο το 29,3% ήταν πλήρως ικανό για αποστολές, σύμφωνα με την έκθεση του υποστράτηγου της Πολεμικής Αεροπορίας Μάικ Σμιτ. Ας σημειωθεί ότι από την 1η Μαρτίου 2023, υπήρχαν 564 F-35 στο στόλο της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας.

Καθυστερήσεις παράδοσης

Ο Σμιτ είχε αποκαλύψει επιπλέον λεπτομέρειες σχετικά με μια μετασκευή υλικού που παραγγέλθηκε πρόσφατα από το Πρόγραμμα F-35 για να μετριάσει ένα πρόβλημα αρμονικού συντονισμού ή δόνησης λόγω κινητήρα. Σύμφωνα με τον υποστράτηγο, οι ερευνητές διαπίστωσαν κατά τη διάρκεια μιας έρευνας για τη συντριβή ενός F-35B τον Δεκέμβριο ότι ο αρμονικός συντονισμός μπορεί να προκαλέσει θραύση ενός σωλήνα καυσίμου, ωθώντας τους να εφαρμόσουν μια στρατηγική μετριασμού, καθώς εργάζονται για να εντοπίσουν τη βασική αιτία για το πρόβλημα των κραδασμών.

Το πρόβλημα των κραδασμών είναι γνωστό από τότε που ένας κινητήρας αστόχησε κατά τη διάρκεια δοκιμών πριν από την παράδοση το 2020. Καθώς οι εργασίες για τον εντοπισμό της αιτίας του προβλήματος συνεχίζονται, η εκ των υστέρων προσαρμογή, που γίνεται με την “εγκατάσταση ενός στομίου”, δεν αποτρέπει τη θραύση του σωλήνα καυσίμου, αλλά αντίθετα «μειώνει τον αντίκτυπο στην απώλεια ελέγχου του κινητήρα εάν η δόνηση το κάνει να σπάσει», ανέφερε ο Σμιτ.

Η μετασκευή σε όλο τον στόλο βρίσκεται σε εξέλιξη, κάτι που ο αντιπτέραρχος Σμιτ εκτίμησε ότι θα επιτρέψει να ολοκληρωθούν όλες οι καθυστερημένες παραδόσεις που προκύπτουν από μια παύση στις παραλαβές νέων κινητήρων και αεροσκαφών έως τον Μάιο 2023. Σχεδόν όλες οι παραδόσεις κινητήρων καθυστέρησαν πέρυσι, λόγω προβλημάτων. Οι μισές παραδόσεις αεροσκαφών καθυστέρησαν το 2022, το υψηλότερο επίπεδο καθυστερημένων παραδόσεων τα τελευταία έξι χρόνια. Αντίθετα, το 2021 η καθυστέρηση παράδοσης των αεροσκαφών ήταν 16%.

Τέσσερις ημέρες (2 Μαρτίου) μετά την κατάθεση στην υποεπιτροπή του Κογκρέσου, σε μια συζήτηση στο συνέδριο Sea Air Space, ο αντιπτέραρχος Σμιτ είχε δηλώσει ότι το πρόγραμμα εφοδιασμού ανταλλακτικών του F-35 «χαρακτηρίζεται εγκαίρως επαρκές», αφού τα εξαρτήματα φτάνουν ακριβώς πριν χρειαστούν και έτσι υπάρχει ελάχιστο αποθηκευμένο στοκ. Αυτό σε καιρό ειρήνης διατηρεί το κόστος σε χαμηλά επίπεδα, αλλά σε έναν πόλεμο μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή.

Εξοπλισμός και τεχνολογία stealth

Το F-35, λοιπόν, αντιμετωπίζει σωρεία προβλημάτων (πάνω από 800 πέραν των κατηγοριών 1 και 2 που προαναφέραμε). Σχεδιασμένο σαν πολυεργαλείο, το F-35 δυσκολεύεται να παίξει τους ρόλους του καλά. Η τοποθέτηση του οπλισμού σε εσωτερικές αποθήκες για να διατηρηθεί η ικανότητα stealth (αόρατο από τα ραντάρ), επιτρέπει την μεταφορά μόνο δύο βομβών.

Αν πρέπει να προστεθούν εξωτερικά όπλα, το stealth σχεδόν εξαφανίζεται. Η δε προσαρμογή εξωτερικών πυλώνων ενδέχεται να επηρεάσει την επίστρωση με ειδική επίχριση. Αν η εξωτερική επίχριση φθαρεί, το αεροσκάφος πρέπει να μεταβεί σε ειδικό εργαστήριο σε άλλη χώρα, για να αφαιρεθεί και να επανατοποθετηθεί η επίστρωση. Όλα τα παραπάνω προκύπτουν από αμερικανικές πηγές κι όχι από ανταγωνιστές, τις οποίες η χώρα επιλέγει να μην λάβει υπόψιν.