Τί σημαίνει για την αποτροπή η Ατζέντα 2030 του Δένδια

Με την κατάργηση-μετατροπή της ΑΣΔΕΝ σε Ανώτατη Διοίκηση Αιγαίου και Ανατολικής Μεσογείου, η “Ατζέντα 2030” του Νίκου Δένδια επιχειρεί να υλοποιήσει (σε θεωρητικό επίπεδο) την προβολή ισχύος του Πολεμικού Ναυτικού και της Ελλάδας – πέραν της “κλειστής λίμνης” του Αιγαίου – και της Ανατολικής Μεσογείου.

Μια τεράστια ασάφεια είναι η “διακλαδικότητα” σε αυτό το τεράστιο πλέγμα δύο θεάτρων επιχειρήσεων, καθώς το Πολεμικό Ναυτικό θα είναι υπεύθυνο για την προάσπιση των θαλασσίων συνόρων, ενώ η άμυνα των νησιών θα είναι αναγκαστικά στην ευθύνη του Στρατού Ξηράς. Παραμένει δε ασαφές στο πως θα κατανεμηθούν οι δυνάμεις της Πολεμικής Αεροπορίας σε αυτά τα δύο θέατρα. Συμπεριλαμβάνοντας και την Κύπρο σε αυτό το ευρύτερο περιβάλλον, η ελληνική παρουσία στον χώρο φέρνει τις ελληνικές δυνάμεις σε επαφή με συμμάχους – δυνητικούς ή πραγματικούς – πρώτιστα το Ισραήλ (ίσως και την Αίγυπτο) και πλησιέστερα σε δυνάμεις της Μέσης Ανατολής που έχουν συμφέρον να εναντιώνονται στην Τουρκία.

Υπό αυτήν την έννοια, το Πολεμικό Ναυτικό θα κληθεί να αναπτύξει κύριες μονάδες επιφανείας και υποβρύχια μακριά από τους ναυστάθμους, σε “μπλε” ύδατα. Προς το παρόν, έχει πολύ περιορισμένες δυνατότητες να στηρίξει μια τέτοια μετατόπιση του κέντρου βάρους επιχειρήσεων. Η δε βοήθεια της Πολεμικής Αεροπορίας σε τέτοιο βάθος, αν και όχι ανύπαρκτη (λόγω Rafale), περιορίζεται δραματικά.

Ο στόλος

Επίσης, δεν καθορίζεται πόσες από τις 14 κύριες μονάδες επιφανείας που σχεδιάζεται να υπάρχουν υπό την καινούργια δομή θα μπορούν να είναι διαθέσιμες για χρήση σε αυτή την εκτεταμένη θαλάσσια δομή. Με την σειρά του, αυτό γεννάει και ένα χρονικό ερώτημα σχετικά με το πότε προβλέπεται η παραλαβή των τεσσάρων Belharra και των 2+2 φρεγατών FREMM.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα πλοία χρειάζονται χρόνο συντήρησης, ανεφοδιασμού και ανάπαυσης πληρωμάτων, πόσες από αυτές τις μονάδες θα μπορούν να διατεθούν, ανά πάσα στιγμή, στην ευρύτερη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, και που θα βρίσκονται αυτές; Επιπλέον, ποια ακριβώς θα είναι τα πλοία; Η αναβάθμιση των ΜΕΚΟ θα είναι επαρκής για τέτοιες επιχειρήσεις; Θα μπορεί με τα υπάρχοντα πλοία υποστήριξης να συντηρήσει τέτοιες επιχειρήσεις; Όλα αυτά παραμένουν ασαφή.

Η μετατόπιση έτερων πολεμικών ναυτικών (συμπεριλαμβανομένων και του αμερικανικού) από περισσότερες βαριές μονάδες σε επικουρικές μονάδες πλωτών οπλοστασίων, που θα δρουν σαν επιπλέον εκτοξευτές κατευθυνόμενων όπλων και drones – με τις κύριες μονάδες να αποτελούν τα κέντρα διεύθυνσης πυρών για όπλα που θα φέρονται επί των πλωτών οπλοστασίων – είναι μια λύση. Μία άλλη μπορεί να είναι η κατασκευή, ή μετασκευή πλοίων σε φορείς επιθετικών drones διαφόρων ειδών – για μαζική προσβολή χερσαίων, αεροπορικών ή ναυτικών στόχων.

Δεδομένων αυτών των επιχειρησιακών αναγκών, ποιες μονάδες παραμένουν για το Αιγαίο; Προφανώς οι πυραυλάκατοι, οι κανονιοφόροι και οι παλαιότερες φρεγάτες θα επωμιστούν το βάρος των όποιων αντι-αποβατικών επιχειρήσεων και την παρακώλυση του τουρκικού στόλο, πράγμα το οποίο μας επαναφέρει στο θέμα της άμυνας των νησιών.

Η άμυνα των νησιών και η κατάργηση της ΑΣΔΕΝ

Με την κατάργηση της ΑΣΔΕΝ, τα νησιά πλέον θα εμπίπτουν στην Ανώτατη Διοίκηση Αιγαίου και Ανατολικής Μεσογείου, η οποία θα κληθεί σε περίπτωση σύρραξης να διαχειρίζεται δύο διαφορετικά θέατρα επιχειρήσεων, το ένα εκ των οποίων είναι σύνθετο, με πληθώρα νησιών, νησίδων και βραχονησίδων και εκτείνεται από την έξοδο των Δαρδανελίων μέχρι το Καστελλόριζο.

Η κατάργηση της Α΄ Στρατιάς μπορεί να εξοικονομεί πόρους και προσωπικό, αλλά στερεί ένα βασικό όργανο το οποίο θα μπορεί να εποπτεύει και να αποφασίζει την κατανομή μονάδων σε σχηματισμούς ή γεωγραφικούς χώρους, όπου παραστεί ανάγκη. Χωρίς την Στρατιά, η ευθύνη συσσωρεύεται στον Αρχηγό και το Αρχηγείο Στρατού, το οποίο έχει και πλείστα άλλα καθήκοντα. Ποιος θα αποφασίζει, πως και πότε οι όποιες δυνάμεις ταχείας επέμβασης να συνδράμουν κάποιο από τα νησιά, ενώ θα κρατάει εφεδρείες για τυχόν άλλη εχθρική ενέργεια;

Οχυρωματικά έργα και drones

Στην “Ατζέντα 2030” γίνεται αναφορά σε οχυρωματικά έργα στον Έβρο και νησιά – που κάποιοι απαξιώνουν, μιλώντας για στατικότητα έναντι κινητικότητας και απαρχαιωμένα δόγματα – ενώ κάποιοι εσφαλμένα θεωρούν ότι αυτά αφορούν μόνο ανάγκες άλλων γεωγραφικών χώρων (πχ του ρωσο-ουκρανικού μετώπου). Όμως, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι οι οχυρώσεις ήταν πάντοτε καίριες για την άμυνα έναντι του εχθρού.

Ο ρόλος τους είναι να προστατεύσουν κάποιους αμυνόμενους, να αποτελέσουν πρόβλημα για τον επιτιθέμενο πίσω από την πρώτη γραμμή, κτλ. Και όχι, δεν υπάρχουν σύγχρονα όπλα που μπορούν να τα συντρίψουν, εκτός εάν ο εχθρός έχει την δυνατότητα και την ευχέρεια να σπαταλάει πανάκριβα όπλα ακριβείας για να εξουδετερώνει ένα-ένα τα πολυβολεία. Οι οχυρώσεις χτίζονται για να αντέχουν σε πυρά. Αυτός είναι ο σκοπός τους!

Προκατασκευασμένα χαρακώματα μπορούν να συνδέουν αμυντικές θέσεις, ή να δίνουν διέξοδο σε χώρους διασποράς, ή να επιτρέπουν την μετακίνηση, υπό κάλυψη, από ένα σημείο σε άλλο. Δεν είναι δυνατόν ο εχθρός να μπορεί να καταστρέψει τα πάντα. Και τι να καταστρέψει από μια τρύπα στη γη; Ειδικά οι υπόγειες διαδρομές, ούτε σεσημασμένες είναι, ενώ προσφέρουν τρομερά πλεονεκτήματα για τον αμυνόμενο και τεράστια προβλήματα για τον επιτιθέμενο, όσο ισχυρός και αν είναι αυτός (βλέπε Γάζα, Μαριούπολη). Η παρουσία οχυρώσεων, δεν εμποδίζει την ανάπτυξη δυνάμεων ελιγμού. Αντίθετα εξοικονομεί δυνάμεις, καθώς χρειάζονται λιγότερο προσωπικό από μη-προετοιμασμένες αμυντικές θέσεις.

Στην “Ατζέντα 2030” δίνεται επίσης έμφαση στην επιχειρησιακή ανάπτυξη drones, που και αυτή έχει κατακριθεί, παρότι βλέπουμε πόση σημασία έχουν λάβει αυτά τα όπλα στα σύγχρονα πεδία μαχών και στα θέατρα επιχειρήσεων. Μπορεί η Ελλάδα να άργησε και η Τουρκία να έχει ήδη αποκτήσει πλεονέκτημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει, έστω και καθυστερημένα, να μην αποκτηθούν αυτά τα όπλα, τα οποία λίγο-πολύ παίζουν τον ρόλο πυρών-υποστήριξης ακριβείας.

Τα φθηνότερα όπλα τύπου Switchblade, που δρουν ως περιπλανώμενα πυρομαχικά αποτελούν εφιάλτη για οποιαδήποτε επιτιθέμενη από θαλάσσης δύναμη. Μεγαλύτερα drones, όπως τα ιρανικά Shahed – στα οποία οι Ρώσοι έχουν πλέον προσαρμόσει κάμερες και τηλεκατεύθυνση – μπορεί να βυθίσουν μικρά αποβατικά ή και μεγαλύτερα σκάφη με επιθέσεις κορεσμού.

Εχθρικά αποβατικά μέσα

Είναι απαραίτητο να εξουδετερωθεί η εχθρική αποβατική δύναμη (αεροπορική ή ναυτική), ακόμη και αν ο εχθρός πετύχει προγεφύρωμα, ώστε οι όποιες εχθρικές δυνάμεις να μην μπορούν να ανεφοδιαστούν. Η δημιουργία “θόλου” που προβλέπεται στην “Ατζέντα 2030” προφανώς και κινείται στην κατεύθυνση άμυνας, κατά εισερχόμενων αεροπορικών απειλών. Και εδώ βέβαια επικρατεί ασάφεια που δεν μας βοηθά να καταλάβουμε περαιτέρω… Πάντως, ένας θόλος πολυεπίπεδος (όπως του Ισραήλ) είναι το ζητούμενο, με τα κατώτερα επίπεδα να μπορούν να υπερασπιστούν μεμονωμένα νησιά – και μεγαλύτερα συστήματα να μπορούν να προσφέρουν άμυνα από μεγαλύτερες αποστάσεις σε ευρύτερες περιοχές.

Όσον αφορά την άμυνα από θαλάσσια εισβολή, ο Δένδιας πρόσφατα αναφέρθηκε και πάλι στο “κλείσιμο” του Αιγαίου με πυροβολικό. Αλλά και πάλι ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες – και η ασάφεια δεν τις παρέχει. Ο όρος πυροβολικό μπορεί να περιλαμβάνει πυραύλους, ρουκέτες και πυροβόλα/οβιδοβόλα. Θα υπάρχουν οβιδοβόλα, ή ρουκετοβόλα επί των νησιών; Και αν ναι, πόσα και που; Από την άλλη, συστήματα όπως το Spike NLOS προσδίδει ισχυρές δυνατότητες στην άμυνα των νησιών. Ακόμη και κατευθυνόμενοι αντιαρματικοί πύραυλοι μπορούν να είναι αποτελεσματικοί εναντίον μικρότερων αποβατικών μέσων.

Στο παρόν δεν ασχοληθήκαμε με άλλα θέματα τα οποία είναι πολύ σημαντικά, όπως η στελέχωση, τα μέσα μεταφοράς εφεδρειών, τα εναέρια μέσα της Αεροπορίας Στρατού (μεταξύ άλλων). Το να επαρκούν οι υπάρχουσες δυνάμεις και οι εφεδρείες είναι μείζον θέμα και στο μέλλον θα ασχοληθούμε με το εξαγγελθέν ζήτημα μετάπτωσης στο αποκαλούμενο φινλαδικό μοντέλο – και το πόσο και πως ανταποκρίνεται στην ελληνική κοινωνική πραγματικότητα.

Επομένως, το βασικό σημείο κριτικής στην “Ατζέντα 2030” παραμένει η ασάφεια, η οποία επιτρέπει επικρίσεις, ακόμη και ακραίες. Όσο αυτή παραμένει, τα όσα λέγονται είναι λίγο-πολύ στην σφαίρα του ιδεατού και καλά θα κάνει ο υπουργός Εθνικής Άμυνας να ξεκαθαρίσει κάποια ζητήματα, έστω και τμηματικά…