Economist: Μην υποτιμάτε τον Σι! – Τα “Xinomics” διαλύουν τις αυταπάτες των Αμερικανών

Η αναμέτρηση της Αμερικής με την Κίνα κλιμακώνεται επικίνδυνα. Την περασμένη εβδομάδα ο Λευκός Οίκος έκανε μια ανακοίνωση η οποία ενδεχομένως ισοδυναμεί με αποκλεισμό των κινεζικών εφαρμογών TikTok και WeChat, επέβαλε κυρώσεις στην τοπική ηγεσία του Χονγκ Κονγκ και έστειλε κυβερνητικό στέλεχος στην Ταϊβάν. Αυτή η αύξηση της πίεσης εν μέρει αντικατοπτρίζει προεκλογικά κίνητρα. Το να δείχνει σκληρός απέναντι στην Κίνα αποτελεί κεντρικό στοιχείο της καμπάνιας του Ντόναλντ Τραμπ.

Σε ένα βαθμό, είναι ιδεολογικό, καθώς υπογραμμίζεται η έντονη επιδίωξη των γερακιών της κυβέρνησης να ασκήσουν πίεση σε όλα τα μέτωπα όπου δραστηριοποιείται η όλο και πιο διεκδικητική Κίνα. Επίσης, αντανακλά και μια θεώρηση που διαχέει τη στάση της κυβέρνηση Τραμπ από την αρχή του εμπορικού πολέμου: ότι δηλαδή η προσέγγιση αυτή θα αποδώσει καρπούς, επειδή ο στεροειδής κρατικοκαπιταλισμός είναι πιο αδύναμος από όσο φαίνεται.

Η λογική αυτή είναι ελκυστικά απλή: Η Κίνα έχει πετύχει ανάπτυξη αλλά κυρίως βασιζόμενη σε μια μη βιώσιμη φόρμουλα χρέους, επιδοτήσεων, εξυπηρέτησης ημετέρων και κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας. Έτσι, αν πιεστεί αρκετά, η οικονομία της θα κλυδωνιζόταν, αναγκάζοντας τους ηγέτες της να κάνουν υποχωρήσεις και σταδιακά να φιλελευθεροποιήσουν το κρατικά ελεγχόμενο σύστημα.

Όπως το έθεσε ο υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, «τα έθνη που αγαπούν την ελευθερία πρέπει να αναγκάσουν την Κίνα να αλλάξει». Απλό, αλλά λάθος. Η κινεζική οικονομία επηρεάστηκε από τον πόλεμο των δασμών λιγότερο από το αναμενόμενο. Υπήρξε πολύ πιο ανθεκτική στην πανδημία του κορωνοϊού – το ΔΝΤ προβλέπει ανάπτυξη 1% το 2020 έναντι ύφεσης 8% στις ΗΠΑ. Το Σενζέν είναι φέτος η χρηματιστηριακή αγορά με τις καλύτερες επιδόσεις, και όχι η Νέα Υόρκη.

Και, σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, ο Σι Τζινπίνγκ επαναδημιουργεί τον κρατικό καπιταλισμό της χώρας του το 2020. Ξεχάστε τα γεμάτα αναθυμιάσεις εργοστάσια χάλυβα και τις ποσοστώσεις. Η νέα οικονομική ατζέντα του Σι είναι να κάνει τις αγορές και την καινοτομία να λειτουργήσουν καλύτερα σε ένα στενά οριοθετημένο πλαίσιο, υπό την εποπτεία του Κομμουνιστικού Κόμματος. Δεν είναι τύπου Μίλτον Φρίντμαν, αλλά αυτό το ανελέητο μείγμα αυταρχισμού, τεχνολογίας και δυναμισμού θα μπορούσε να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη για χρόνια.

Η εμφάνιση των Xinomics

Δεν είναι νέο φαινόμενο να υποτιμάμε την κινεζική οικονομία. Από το 1995 το μερίδιο της Κίνας στο παγκόσμιο ΑΕΠ, σε τιμές αγοράς, ανέβηκε από το 2% στο 16%, παρά το Δυτικό σκεπτικισμό. Οι παροικούντες στην Σίλικον Βάλεϊ περιφρονούσαν τις κινεζικές εταιρείες τεχνολογίας ως αντιγραφείς. Οι short-sellers (σ.σ.: επενδυτές που δανείζονται μετοχές και ωφελούνται από την πτώση των τιμών τους) της Ουόλ Στριτ έλεγαν ότι οι πόλεις φαντάσματα με άδεια διαμερίσματα θα προκαλούσαν τραπεζικό κραχ.

Οι στατιστικοί αναλυτές ανησυχούσαν ότι τα νουμερα του ΑΕΠ είναι “μαγειρεμένα” και οι κερδοσκόποι προειδοποιούσαν ότι  φυγή κεφαλαίων θα προκαλούσε νομισματική κρίση. Η Κίνα αψήφησε τους σκεπτικιστές γιατί ο κρατικός καπιταλισμός της προσαρμόστηκε και άλλαξε σχήμα. Για παράδειγμα, πριν 20 χρόνια, η έμφαση αφορούσε στο εμπόριο, αλλά τώρα οι εξαγωγές αντιστοιχούν μόλις στο 17%.

Τη δεκαετία του 2020 οι κρατικοί αξιωματούχοι προσέφεραν στις εταιρείες τεχνολογίας, όπως η Alibaba και η Tencent, το χώρο που χρειάζονταν για να γιγαντωθούν και, στην περίπτωση της δεύτερης, να δημιουργήσουν την εφαρμογή μηνυμάτων WeChat, που λειτουργεί και ως κομματικό όργανο ελέγχου.

Τώρα, η επόμενη φάση του κινεζικού κρατικοκαπιταλισμού είναι καθοδόν, και ονομάζεται Xinomics (=Σι-κονομικά). Από τότε ο Κινέζος πρόεδρος ανέλαβε την εξουσία, το 2012, ο πολιτικός του στόχος ήταν να αύξηση την επιρροή του κόμματος και να συνθλίψει τους αντιφρονούντες εντός και εκτός συνόρων. Η οικονομική του ατζέντα είναι σχεδιασμένη να ενισχύει την τάξη και την ανθεκτικότητα έναντι απειλών.

Κι έχει το λόγο του. Το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος έχει αυξηθεί από το 2008 στο 300% του ΑΕΠ. Η επιχειρηματικότητα διακρίνεται μεταξύ των αργοκίνητων κρατικών επιχειρήσεων και ενός ιδιωτικού τομέα-Άγρια Δύση που, είναι μεν καινοτομικός, αλλά αντιμετωπίζει ένα εχθρικό ρυθμιστικό πλαίσιο και αξιωματούχους. Καθόσο επεκτείνεται ο προστατευτισμός, οι κινεζικές εταιρείες κινδυνεύουν να μείνουν εκτός αγορών και να τους αρνηθεί η πρόσβαση σε Δυτική τεχνολογία.

Η νέα Κίνα του 2020

Τα Xinomics περιλαμβάνουν τρία στοιχεία. Πρώτον, αυστηρός έλεγχος επί του οικονομικού κύκλου και του μηχανισμού χρέους. Οι μέρες των υπερμεγέθων δημοσιονομικών και δανειστικών κυμάτων έχουν τελειώσει. Οι τράπεζες αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν τη δραστηριότητα εκτός ισολογισμού και να δημιουργήσουν δικλείδες ασφαλείας. Περισσότερος δανεισμός διεκπεραιώνεται μέσα σε μια ξεκάθαρη αγορά ομολόγων.

Σε αντίθεση με την αντίδρασή της στην κρίση του 2008-9, η κυβέρνηση αντέδρασε συγκρατημένα στον κορωνοϊό, με ένα πακέτο τόνωσης περίπου 5% του ΑΕΠ, λιγότερο δηλαδή από το μισό αυτού των ΗΠΑ. Το δεύτερο στοιχείο είναι η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στη διοίκηση του κράτους, οι κανόνες του οποίου εφαρμόζονται ομοιογενώς στην οικονομία. Αν και ο Σι χρησιμοποίησε τη νομοθεσία για να σπείρει το φόβο στο Χονγκ Κονγκ, κατασκεύασε ένα εμπορικό νομικό σύστημα στην ηπειρωτική χώρα που ανταποκρίνεται περισσότερο στην επιχειρηματικότητα.

Οι χρεοκοπίες και οι αγωγές για πατέντες, κάποτε σπάνιες, πενταπλασιάστηκαν από το 2012. Η γραφειοκρατία έχει μειωθεί, αφού πια χρειάζονται εννιά μέρες για να συσταθεί μια επιχείρηση. Πιο προβλέψιμοι κανόνες επίσης θα επιτρέψουν στις αγορές να λειτουργήσουν αρμονικότερα, δίνοντας ώθηση στην παραγωγικότητα της οικονομίας.

Το τελικό στοιχείο αφορά στην εξάλειψη του ορίου μεταξύ του κράτους και των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Οι κρατικές επιχειρήσεις ωθούνται να αυξήσουν την ανταποδοτικότητά τους και να προσελκύσουν ιδιώτες επενδυτές. Εν τω μεταξύ, το κράτος ασκεί στρατηγικό έλεγχο στις ιδιωτικές εταιρείες, μέσα από κομματικούς θύλακες εντός τους.

Ένα σύστημα πιστωτικών κυρώσεων τιμωρεί τις επιχειρήσεις που δεν συμπεριφέρονται όπως πρέπει. Αντί για μια απροσδιόριστη βιομηχανική πολιτική, όπως η καμπάνια “Made in China 2025”, που λανσαρίστηκε το 2015, ο Σι Τζινπίνγκ μετατοπίζεται ξεκάθαρα σε κομβικά σημεία της εφοδιαστικής αλυσίδας, όπου η Κίνα είτε είναι ευάλωτη στις πιέσεις από το εξωτερικό είτε η ίδια μπορεί να ασκεί πιέσεις στο εξωτερικό. Αυτό σημαίνει την ενίσχυση της αυτάρκειας σε τεχνολογίες-κλειδιά, όπως οι ημιαγωγοί (τσιπ) και οι μπαταρίες.

Η Κίνα δεν είναι Σοβιετική Ένωση

Τα Xinomics αποδίδουν καλά βραχυπρόθεσμα. Η αύξηση του χρέους επιβραδύνθηκε πριν το ξέσπασμα της πανδημίας και το σοκ του εμπορικού πολέμου δεν οδήγησε σε οικονομική κρίση. Η παραγωγικότητα των κρατικών επιχειρήσεων αυξάνεται κατακόρυφα και οι ξένοι επενδυτές ρίχνουν ρευστό σε μια νέα γενιά κινεζικών εταιρειών τεχνολογίας. Η πραγματική δοκιμασία, βέβαια, θα έρθει εν καιρώ. Η Κίνα ευελπιστεί πως αυτή η τεχνολογικοκεντρική μορφή κεντρικού σχεδιασμού θα υποστηρίξει την καινοτομία, αλλά η ιστορία δείχνει ότι τα μαγικά συστατικά είναι η διάχυση της λήψης αποφάσεων, τα ανοιχτά σύνορα και η ελευθερία του λόγου.

Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: η ελπίδα για αναμέτρηση και στη συνέχεια υποχώρηση είναι αυταπάτη. Η Αμερική και οι σύμμαχοί της θα πρέπει να προετοιμαστούν για ένα μακρόσυρτο ανταγωνισμό μεταξύ των ανοιχτών κοινωνιών και του κρατικού καπιταλισμού της Κίνας. Η τακτική του περιορισμού δεν θα αποδώσει. Σε αντίθεση με την ΕΣΣΔ, η τεράστια οικονομία της Κίνας είναι περίπλοκη και διασυνδεδεμένη με τον υπόλοιπο κόσμο.

Αντίθετα, η Δύση πρέπει να επιστρατεύσει τη διπλωματική της δεινότητα, και να δημιουργήσει νέους σταθερούς κανόνες που θα επιτρέψουν συνεργασία με την Κίνα, σε ορισμένους τομείς, όπως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των πανδημιών, αλλά να συνεχίσει με ισχυρότερη εξασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της εθνικής ασφάλειας. Το μέγεθος 14 τρισεκατομμυρίων δολαρίων της κρατικοκαπιταλιστικής οικονομίας της Κίνας δεν εξαφανίζεται με ευχολόγια. Είναι ώρα να διαλυθεί αυτή η ψευδαίσθηση.