Ο οικονομικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας επεκτείνεται και στις σπάνιες γαίες

Επί ποδός βρίσκεται το αμερικανικό Πεντάγωνο προκειμένου οι ΗΠΑ να  απεξαρτηθούν από τις σπάνιες γαίες που εισάγουν από την Κίνα. Για το σκοπό αυτό δρομολογεί νέες συμφωνίες με συμμαχικές χώρες, όπως η Αυστραλία, ενώ χρηματοδοτεί νέα και ισχύοντα προγράμματα για εγκαταστάσεις εξόρυξης και χημικού διαχωρισμού. Την ίδια στιγμή, παρόμοιες προτάσεις από τη Γερουσία βρίσκονται υπό συζήτηση, όμως οι ειδικοί αναλυτές επί του θέματος προειδοποιούν ότι τα αμερικανικά σχέδια δεν είναι αρκετά φιλόδοξα.

Όπως είναι γνωστό, οι σπάνιες γαίες αναφέρονται σε μια σειρά μεταλλικών και μη στοιχείων που θεωρούνται ζωτικής σημασίας για διάφορους κλάδους της βιομηχανίας και της έρευνας και ανάπτυξης. Σε αυτά περιλαμβάνονται μέταλλα και στοιχεία όπως το μαγνήσιο, το τιτάνιο, το μαγγάνιο, το ταντάλιο, το βανάδιο, το βηρύλλιο κ.ά. Χρησιμοποιούνται στην παραγωγή πλήθους εξαρτημάτων και συστημάτων, στην κατασκευή ηλεκτρονικών συσκευών και εξοπλισμού, από κινητά τηλέφωνα μέχρι ιατρικά μηχανήματα, ή στην αεροδιαστημική και την πυρηνική βιομηχανία, ή ακόμα και σε εργαστηριακές πρακτικές, όπως η ιατρική απεικόνιση.

Συνεπώς η διαθεσιμότητα στην προμήθειά τους είναι σημαντική για πάρα πολλούς κλάδους της βιομηχανίας. Η εξάρτηση σε μία ή λίγες χώρες που παράγουν τα στοιχεία αυτά προβληματίζει τις μεγάλες οικονομίες, ιδίως τις ΗΠΑ, καθώς διακυβεύεται η αλυσίδα εφοδιασμού μιας σειράς τομέων, λόγω και του αυξανόμενης έντασης εμπορικού πολέμου τους με το Πεκίνο.

Βασικό “αγκάθι” για την Ουάσιγκτον, όπως είναι γνωστό εδώ και κάποια χρόνια, είναι η εξάρτησή τους από την Κίνα για τις σπάνιες γαίες, αφού προμηθεύονται από το Πεκίνο περίπου το 80% των αναγκών τους. Παράλληλα, η Κίνα παράγει περίπου το 60% των σπάνιων γαιών στον κόσμο και κατέχει μεγάλο μέρος της διαδικασίας επεξεργασίας και εξευγενισμού, για παράδειγμα στο κοβάλτιο και το λίθιο. Πλήθος βιομηχανιών ανά τον πλανήτη είναι “αναγκασμένες” να στέλνουν στην Κίνα τα οξείδια των μετάλλων που κατέχουν για  επεξεργασία, ώστε να γίνουν αξιοποιήσιμα υλικά.

Είναι ενδεικτικό ότι το 2019, η Κίνα παρήγαγε 132.000 τόνους σπάνιων γαιών, με τις έξι κυρίαρχες εταιρείες να ανήκουν στο κράτος. Από την άλλη, οι ΗΠΑ αύξησαν την παραγωγή από τους 18.000 τόνους, το 2018, στους 26.000, το 2019, αλλά παραμένουν αρκετά πίσω από την Κίνα. Ακολουθούν η Αυστραλία με 21.000 τόνους, η Ινδία με 3.000 τόνους και η Ρωσία με 2.700.

Το “μονοπώλιο” της Κίνας στην εξαγωγή και την επεξεργασία σπάνιων γαιών (που της προσφέρει και διαπραγματευτική ισχύ με την απειλή της μείωσης των εξαγωγών), ωστόσο, εκτιμάται ότι θα ενισχυθεί. Σε αυτό θα συμβάλει η στροφή της διεθνούς επενδυτικής δραστηριότητας στις “πράσινες” υποδομές, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Έτσι, οι ΗΠΑ προσπαθούν με κάθε τρόπο να εξασφαλίσουν περισσότερα από αυτά τα πολύτιμα στοιχεία από εναλλακτικές πηγές.

Το “κυνήγι” για τις σπάνιες γαίες

Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται το πακέτο 77,3 εκατ. δολαρίων που ανακοίνωσε το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση των εγχώριων δυνατοτήτων στην προμήθεια σπάνιων γαιών. Ήδη, προχώρησε σε συμφωνία ύψους 28,8 εκατ. δολαρίων με την εταιρεία Urban Mining για την ανάπτυξη υλικών που χρησιμοποιούνται στους μαγνήτες νεοδυμίου. Οι μαγνήτες νεοδυμιο-σιδηρο-βορίου είναι απαραίτητοι στην τεχνολογία πρόωσης, τροφοδότησης και κατεύθυνσης αμυντικών συστημάτων.

Επίσης, η Urban Mining δραστηριοποιείται και στην ανάκτηση σπάνιων γαιών μέσω της ανακύκλωσης ηλεκτρονικών συσκευών και εξοπλισμού. Επιπλέον, το αμερικανικό Πεντάγωνο, πριν λίγες ημέρες, υπέγραψε σύμβαση με την εταιρεία Lynas Corp. της Αυστραλίας, η οποία εκμεταλλεύεται το όρος Weld στα δυτικά της χώρας, με στόχο το σχεδιασμό και την έρευνα στον τομέα χημικού διαχωρισμού, σε εγκαταστάσεις στο Τέξας.

Τον Ιούλιο είχε προηγηθεί συμφωνία επαναχρηματοδότησης –χωρίς να γίνει γνωστό το ποσό– της εταιρείας Mountain Pass Materials, που κατέχει το μοναδικό ορυχείο σπάνιων γαιών στις ΗΠΑ, για τη δημιουργία εγκαταστάσεων στην Καλιφόρνια. Η χρηματοδότηση είχε διακοπεί λόγω “επιπλοκών’, όταν η μητρική εταιρεία χρεοκόπησε και η ιδιοκτησία περιήλθε σε επενδυτή από την Κίνα (!), για να επιστρέψει τελικά σε αμερικανικά χέρια.

Στις κυβερνητικές κινήσεις προστίθενται, πάντως, και αυτές του ιδιωτικού τομέα, όπως της καναδικής εταιρείας American Rare Earths, η οποία εξαγόρασε την αμερικανική Wyoming Rare στο Ουαϊόμινγκ και ήδη “τρέχει” πρόγραμμα σπάνιων γαιών στην Αριζόνα. Ο διευθυντής της American Rare, Κιθ Μίντλετον, ανέφερε ότι σχεδιάζονται γεωφυσικές έρευνες για τον εντοπισμό ανοργανοποιημένων περιοχών και ότι βρίσκεται σε «στενή επικοινωνία» με την αμερικανική κυβέρνηση.

Ωστόσο, παρά τις πρωτοβουλίες της Ουάσιγκτον, αναλυτές του χώρου των σπάνιων γαιών προειδοποιούν ότι η δημιουργία εγκαταστάσεων επεξεργασίας μεταλλικών στοιχείων απαιτεί τεράστιες επενδύσεις και αρκετά χρόνια για να είναι ολοκληρωμένη, ώστε το τελικό προϊόν να είναι εμπορικά βιώσιμο.

Περιορισμένες δυνατότητες

Όπως ανέφερε ο πρώην σύμβουλος του Πενταγώνου στο Politico, Γιουτζίν Γκολτς, «αν αυτό που θέλουμε είναι πρόσβαση σε αποτελεσματική παραγωγή σπάνιων μετάλλων, ο περιορισμός της πρόσβασής μας στην αγορά φέρνει το αντίθετο αποτέλεσμα». Αλλά και για τον Ντέιβιντ Χέντερσον, ιδρυτή της Rittenhouse International Resources, που δραστηριοποιείται στις σχετικές επενδύσεις, οι κινήσεις του Πενταγώνου είναι «μεμονωμένα βήματα σε ένα μονοπάτι που δεν είναι βέβαιο».

Οι λόγοι για τους οποίους αμφισβητείται τελικά το αποτύπωμα των παραπάνω πρωτοβουλιών είναι πολλοί. Για παράδειγμα, η επικέντρωση των εμπλεκόμενων εταιρειών στα σπάνια βαρέα μέταλλα είναι μικρή. Επίσης, οι συμβάσεις περιορίζονται στο σχεδιασμό των εγκαταστάσεων χημικού διαχωρισμού και όχι στην εξ ολοκλήρου κατασκευή τους, η οποία θα έχει βάθος ως και δέκα χρόνια.

Τα χρήματα που απαιτούνται για να προκύψει πλήρης ρυθμός παραγωγής ξεπερνούν τα 100 εκατομμύρια δολάρια, κατά την εκτίμηση του Γκολτς. Ακόμα, δεν είναι ξεκάθαρο πόσα χρήματα είναι τελικά να διατεθειμένη να δαπανήσει η κυβέρνηση στον τομέα αυτό, ενώ το ένα ορυχείο που διαθέτουν οι ΗΠΑ δεν είναι προφανώς ικανό να ικανοποιήσει το στόχο μιας εξασφαλισμένης αλυσίδας εφοδιασμού.

Σύμφωνα με τον Ινδό σύμβουλο στρατηγικής επιχειρήσεων, Shubho Chatterjee, οι Αμερικάνοι βρίσκονται ακόμα μακριά από το να καλύψουν τα στοιχεία που κατέστησαν την Κίνα κυρίαρχο στην αγορά των σπάνιων γαιών, ήτοι η ενσωμάτωση του κλάδου στον κορμό της εθνικής στρατηγικής, η καθετοποιημένη παραγωγή και η επιδότηση της σχετικής βιομηχανίας.