Αφγανιστάν: Οι Αμερικανοί φεύγουν, έρχονται οι Κινέζοι;

Με τους Αμερικανούς να αποχωρούν από το Αφγανιστάν, δύο άλλες δυνάμεις, η Κίνα και η Ρωσία επιχειρούν να λύσουν έναν αρχαίο γεωπολιτικό γρίφο, που επικεντρώνεται στο πώς ο τάφος των αυτοκρατοριών θα μετατραπεί σε περιοχή ειρηνικής συνύπαρξης, ανάπτυξης και παραγωγής πλούτου. Ο πόλεμος χωρίς τέλος του Αφγανιστάν ίσως βαδίζει προς τον τερματισμό του, με την στροφή των ΗΠΑ σε άλλες πιθανές λύσεις, να αποτελεί το σημαντικότερο μάλλον βήμα που υποκινεί άλλους ισχυρούς παίκτες να ασχοληθούν με τον αφγανικό γρίφο.

Από τα τέλη του πρώτου εξαμήνου του 2021 διαρρέουν συνεχώς πληροφορίες για μυστικές επαφές του Πεκίνου με τους Ταλιμπάν, προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις και πολλαπλά ερωτήματα. Τελικά, μετά από δύο δεκαετίες θανάτου και καταστροφών, σε συνδυασμό με μάλλον άσκοπες δαπάνες τρισεκατομμυρίων δολαρίων, μία επίσημη φωτογράφηση εννεαμελούς αντιπροσωπείας των Ταλιμπάν, με επικεφαλής τον ανώτατο πολιτικό τους επίτροπο Mullah Abdul Ghani Baradar, στο Tianjin, με τον Κινέζο υπουργό Εξωτερικών Wang Yi, περιορίζει δραστικά τις απορίες.

Οι εξελίξεις απηχούν μία άλλη πολυετή και φαινομενικά ατέρμονα σύγκρουση, αυτή του Ιράκ, όπου μετά την αρχική θεαματική επέμβαση των ΗΠΑ και τους οραματισμούς για έναν νέο OPEC υπό τον έλεγχο του Πενταγώνου, οι Αμερικανοί αποτυγχάνουν να ελέγξουν τον μαύρο χρυσό του Ιράκ. Με τις νέες εντολές να συνεπάγονται πλήρη αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων έως τις 31 Δεκεμβρίου του 2021, εξαιρουμένων των διαβόητων εταιρειών συμβούλων ασφαλείας (δηλαδή των μισθοφόρων), το γενικό πλαίσιο που διαμορφώνεται διατηρεί σημαντικές ομοιότητες με το ανάλογο στο Αφγανιστάν.

Οι απαιτήσεις του Πεκίνου

Η φαινομενική προθυμία των Κινέζων να προσκαλέσουν επίσημα μία αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν σε κινεζικό έδαφος, πέραν των προφανών βολιδοσκοπήσεων, συνδυάζεται και μία εξαιρετικά ευθεία πρόταση δούναι και λαβείν (quid pro quo). Το Πεκίνο αναγνωρίζει και πρόκειται να υποστηρίξει ενεργά την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης χώρας, εάν και εφόσον τερματισθούν οι οποιοιδήποτε σύνδεσμοι μεταξύ των Ταλιμπάν και ένοπλων ομάδων που συνδέονται με την Αλ Κάιντα ή τον ISIS και ειδικά του αποκαλούμενου Ισλαμικού Κινήματος του Ανατολικού Τουρκεστάν (East Turkestan Islamic Movement-ETIM), που χαρακτηρίζεται από τον OΗΕ επικίνδυνη τρομοκρατική οργάνωση.

Μάλιστα ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών διευκρινίζει χωρίς περιστροφές πως οι Ταλιμπάν αποτελούν μία ουσιαστική και σημαντική πολιτική και στρατιωτική δύναμη στο Αφγανιστάν, με δυνατότητες να εξελιχθούν σε ζωτικό παράγοντα των ειρηνευτικών διαδικασιών και της ανοικοδόμησης της χώρας. Οι δηλώσεις του υπουργού αποτελούν φυσιολογική συνέχεια των παρατηρήσεών του τον Ιούνιο, όταν σε διάσκεψη με τους ομολόγους του Αφγανιστάν και του Πακιστάν, υπόσχεται όχι μόνον να φέρει τους Ταλιμπάν στην κύρια πολιτική κονίστρα, αλλά και να φιλοξενήσουν σοβαρές και ειλικρινείς διαπραγματεύσεις μεταξύ όλων των πολιτικών κινήσεων της χώρας.

Ο Wang Yi υπονοεί ότι οι απελπιστικά αργές διαδικασίες στην Ντόχα του Κατάρ μεταξύ της κυβέρνησης της Καμπούλ και των Ταλιμπάν, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ρωσίας και του Πακιστάν, δεν οδηγούν σε κάποιες προσεγγίσεις σε κοινό έδαφος μεταξύ των δύο βασικών αντιμαχόμενων πλευρών.

Ταλιμπάν και SCO

Ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν Mohammad Naeem τονίζει πως η διάσκεψη του Tianjin εστιάζεται σε πολιτικά και οικονομικά θέματα, όπως και σε ζητήματα ασφαλείας, με τους Αφγανούς να διαβεβαιώνουν το Πεκίνο πως η χώρα δεν πρόκειται να μετατραπεί σε λίκνο νέας τρομοκρατίας κα άσυλο επικίνδυνων ομάδων που απειλούν την ασφάλεια των γειτονικών χωρών. Οι δηλώσεις αυτές συνεπάγονται πως δεν πρόκειται να υπάρξει άσυλο σε Τσετσένους, Ουζμπέκους και Ουϊγούρους ακραίους ισλαμιστές, αλλά και σε ακαθόριστες ομάδες που οργανώνουν και διενεργούν τρομοκρατικές επιθέσεις.

Αναμφίβολα το Tianjin αποτελεί για τους Ταλιμπάν την μεγαλύτερη μέχρι στιγμής επιτυχία στον κύκλο των διπλωματικών τους επαφών με στόχο να εδραιώσουν μία αναγνωρισμένη πολιτική παρουσία στο Αφγανιστάν, στοιχείο που αξιολογείται μεθοδικά από την Μόσχα και την Τεχεράνη. Πρακτικά οι εξελίξεις ευνοούν την ανάδειξη του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization-SCO), του οποίου ηγείται το δίπολο Κίνας-Ρωσίας, σε έμμεσο διαμεσολαβητή που θα διευκολύνει την επίτευξη μίας πιθανής συμφωνίας ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών όλων των αφγανικών πλευρών (στον οργανισμό συμμετέχουν Κίνα, Καζακστάν, Κιργκιστάν, Ρωσία, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Ινδία, Πακιστάν).

Μόσχα και Πεκίνο παρακολουθούν διεξοδικά και εξονυχιστικά το πώς οι Ταλιμπάν έχουν επιτύχει να ελέγξουν στρατηγικές επαρχίες, από το Μπανταχσάν (πλειοψηφούν οι Τατζίκοι), έως το Κανταχάρ (πλειοψηφούν οι Παστούν), ώστε να αξιολογήσουν το εάν και κατά πόσον οι Ταλιμπάν έχουν την δυνατότητα να αποτελέσουν σοβαρό μοχλό διαμεσολάβησης στο εσωτερικό της χώρας μεταξύ διαφόρων πλευρών και εθνοτήτων.

Ο οδικός χάρτης για τον SCO

Το Πακιστάν παράλληλα σύρεται με εντεινόμενο ρυθμό προς το προτεινόμενο πλαίσιο ενεργειών του SCO, με τον πρωθυπουργό του Imran Khan να απευθύνεται προς τον Λευκό Οίκο δηλώνοντας σχεδόν αφοριστικά πως οι Αμερικανοί έχουν επιχειρήσει μία στρατιωτική λύση στο Αφγανιστάν, όταν στην πραγματικότητα δεν υπάρχει δυνατότητα για λύση αυτής της μορφής.

Από την πλευρά του ο SCO σχεδιάζει έναν οδικό χάρτη διαδικασιών για τον επόμενο γύρο διαπραγματεύσεων τον Αύγουστο μεταξύ κυβέρνησης και Ταλιμπάν, με βασικό πυλώνα έναν ολοκληρωμένο οικονομικό σχεδιασμό ανασυγκρότησης με πυρήνα την Πρωτοβουλία των Μεγάλων Εμπορικών Διαδρόμων (Belt and Road Initiative-BRI) που συνδέεται με τον Πακιστανικό Οικονομικό Διάδρομο και διασύνδεση των κεντρικών εμπορικών κόμβων της κεντρικής και νοτίου Ασίας.

Ο κρίκος που λείπει για να ολοκληρωθούν οι οικονομικοί διάδρομοι της Κίνας και του SCO είναι το Αφγανιστάν που θα ενσωματώσουν μέλη των BRICS, όπως την Ινδία και την Ρωσία με όλες τις περιοχές της κεντρικής Ασίας.