Αγιά Σοφιά: “Λαδάκι” το Κρεμλίνο – “Ξυδάκι” ο Πατριάρχης Μόσχας

Αναβαθμίστηκαν σήμερα οι αντιδράσεις της Ρωσίας για τις προθέσεις του Ερντογάν να μετατρέψει σε τζαμί την Αγιά Σοφιά. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και το Κρεμλίνο πήραν θέση για το θέμα, η αντίδρασή τους, ωστόσο, ήταν σε διαφορετικούς τόνους. Προσεκτική, αλλά με έμμεση αναφορά σε απόπειρες εργαλειοποίησης του θέματος, ήταν και η τοποθέτηση εκπροσώπου της Κομισιόν, την ώρα που ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ, μεταβαίνει στην Άγκυρα για μια συνολική συζήτηση των εντάσεων που έχουν προκύψει ανάμεσα στην Τουρκία και χώρες της ΕΕ.

Μετά την χλιαρή αντίδραση της εκπροσώπου του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, πριν μερικές ημέρες, σήμερα οι δηλώσεις του Ρώσου πατριάρχη Κυρίλλου υπήρξαν πράγματι μια ευχάριστη έκπληξη. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία κάλεσε τις τουρκικές αρχές να επιδείξουν «σύνεση» και εξέφρασε την «ανησυχία» της για την δηλωμένη βούληση του Ερντογάν.

Ο Ρώσος πατριάρχης δήλωσε «βαθιά ανήσυχος» για το ενδεχόμενο να αλλάξει το καθεστώς λειτουργίας της Αγιάς Σοφιάς, την οποία χαρακτήρισε ένα «από τα μεγαλύτερα μνημεία του χριστιανικού πολιτισμού», σημειώνοντας ότι είναι «ιδιαίτερα προσφιλές στη ρωσική Εκκλησία». Ο Πατριάρχης Κύριλλος προχώρησε όμως αρκετά βήματα παραπέρα από τις θέσεις που έχει εκφράσει μέχρι στιγμής η επίσημη ρωσική Πολιτεία.

Ο “Αυτοκράτορας” και ο “Αρχιερέας”

Ο προκαθήμενος της Ρωσικής Εκκλησίας προειδοποίησε ότι «οποιαδήποτε απόπειρα να ταπεινωθεί ή να ποδοπατηθεί η χιλιετής πνευματική κληρονομιά της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, εισπράττεται από τον ρωσικό λαό, άλλοτε όπως και σήμερα, με πικρία και αγανάκτηση». Και πρόσθεσε ότι «μια απειλή εναντίον της Αγίας Σοφίας είναι μια απειλή για το σύνολο του χριστιανικού πολιτισμού και συνεπώς για την πνευματικότητά μας και την ιστορίας μας».

Την ίδια ώρα, σε πολιτικό επίπεδο, υπήρξε μία αναβάθμιση της ρωσικής αντίδρασης, καθώς τοποθετήθηκε και ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου. Η αναβάθμιση αυτή περιορίστηκε όμως μόνον σε ότι αφορά την ιεραρχία, αφού ο Πεσκόφ κινήθηκε στο ίδιο περίπου πλαίσιο με την Ζαχάροβα. Εκφράζοντας αρχικά την ελπίδα του Κρεμλίνου, ότι η Τουρκία θα λάβει υπόψη της πως πρόκειται για ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς, επανέλαβε και αυτός ότι το επισκέπτονται χιλιάδες Ρώσοι. Πρόσθεσε πάντως, ότι για τους Ρώσους τουρίστες, η Αγία Σοφία «έχει και βαθιά ιερή πνευματική αξία», προσεγγίζοντας ελαφρά τη θέση που εξέφρασε ο Πατριάρχης Κύριλλος.

Ο εκπρόσωπος του Πούτιν υπογράμμισε, ότι το Κρεμλίνο δεν μπορεί να σχολιάσει την ίδια την απόφαση της Τουρκίας, για την οποία είπε ότι είναι «εσωτερική υπόθεση της Τουρκικής Δημοκρατίας». Η Μόσχα δεν θέλει να συγκρουστεί με τον Άγκυρα, εξαιτίας της ιδιαίτερης σχέσης που έχουν αναπτύξει οι δύο χώρες τα τελευταία χρόνια. Πρέπει να ικανοποιήσει όμως και τα εκατομμύρια των βαθιά θρησκευόμενων Ρώσων που αποτελούν σημαντική δύναμη στην μετακομμουνιστική Ρωσία.

Τονίζοντας το πλαίσιο του “Μνημείου Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς” η Μόσχα επισημαίνει στην Τουρκία την υποχρέωσή της να φροντίζει για την συντήρηση του οικοδομήματος, τη διατήρηση της φυσιογνωμίας του και την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτό. Αυτά, άλλωστε, είναι διεθνείς υποχρεώσεις της Άγκυρας και όχι «εσωτερική υπόθεση της Τουρκικής Δημοκρατίας».

Η δυτική αντίδραση

Η μετατροπή όμως της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί, δηλαδή σε μουσουλμανικό χώρο λατρείας, που κατά τον Πεσκόφ είναι εσωτερικό θέμα της Τουρκίας, θα προκαλέσει πρόβλημα στην ελεύθερη πρόσβαση, την οποία εγγυάται το καθεστώς του Μουσείου. Αυτό, η Μόσχα το θέτει εμμέσως, τονίζοντας τον τουριστικό χαρακτήρα και το πόσο προσφιλής προορισμός είναι και για τους ορθόδοξους Ρώσους το συγκεκριμένο Μνημείο.

Την ίδια ώρα, ο εκπρόσωπος Τύπου της Κομισιόν, απέφυγε να σχολιάσει δηλώσεις ότι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί «θα νιώθουν ότι καταπατώνται τα δικαιώματά τους, εάν τους απαγορευτεί η είσοδος στο εμβληματικό κτίριο», σημειώνοντας ότι η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου εκκρεμεί. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι η Αγία Σοφία είναι «σύμβολο ανοχής και διαλόγου» και τόνισε ότι «δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε αυτά τα γεγονότα για να τροφοδοτήσουμε διαφωνία οποιασδήποτε μορφής μεταξύ των θρησκειών».

Σήμερα άλλωστε, επισκέπτεται την Άγκυρα, ο ύπατος εκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, ο οποίος θα έχει συνομιλίες με τον Ερντογάν και τον υπουργό Άμυνας Ακάρ. Η ατζέντα, σύμφωνα με πηγές των Βρυξελλών, αφορά το σύνολο των ευρωτουρκικών σχέσεων και οι συζητήσεις θα γίνουν υπό το πρίσμα των τουρκικών προκλήσεων στην ανατολική Μεσόγειο και των εξελίξεων στη Λιβύη και στη Συρία.

Οι συζητήσεις αυτές γίνονται σε μια περίοδο που επικρατεί ένταση στις σχέσεις της Άγκυρας με αρκετά ευρωπαϊκά κράτη. Κύπρος, Ελλάδα και Αυστρία βρίσκονται αντιμέτωπες με προκλητικές τουρκικές ενέργειες, η μεγάλη κόντρα, ωστόσο, είναι ανάμεσα στην Τουρκία και τη Γαλλία, με αφορμή τη Λιβύη. Ιδιαίτερα, μετά την έκρηξη του Μακρόν, ο οποίος από το Μέζεμπεργκ της Γερμανίας, έχοντας δίπλα του τη Μέρκελ, μίλησε για «ιστορικές και εγκληματικές ευθύνες» της Τουρκίας για την κρίση στην αφρικανική χώρα.