Ανακατεύει τη γεωπολιτική σκακιέρα ο ιός – Νέα εποχή στις διεθνείς σχέσεις

Ο κορονοϊός οδηγεί τον πλανήτη σε νέες πραγματικότητες. Δεν αλλάζει μόνο η ζωή μας, αλλά και οι διεθνείς σχέσεις. Είναι γι αυτό που, ενώ είναι σαφές πως προτεραιότητα παραμένει η αντιμετώπιση του ιού, η προστασία των πολιτών και της δημόσιας υγείας, δεν μπορεί να μην αξιολογείται η επόμενη ημέρα σε πολιτικό επίπεδο. Κυρίως σε ότι αφορά τις διεθνείς εξελίξεις.

Η πανδημία θα επιφέρει διεθνείς αναδιατάξεις. Θα υπάρξει νέα ανακατανομή ισχύος, που ενδέχεται να προκαλέσει μεγάλες ανατροπές. Θα βρεθούμε ενώπιον δεδομένων που θα ενθαρρύνουν την αλλαγή όρων λειτουργίας του διεθνούς συστήματος. Από την παγκοσμιοποίηση, που έκλεισε τον κύκλο της, οδηγούμαστε στη διαμόρφωση κέντρων
εξουσίας, στη γεωπολιτική. Ο κορονοϊός έχει επιβάλλει κλείσιμο συνόρων, τερματισμό της επικοινωνίας και άλλαξε τις σχέσεις μεταξύ κρατών.

Ούτε για τα προσχήματα δεν μπορεί να ισχύσει η αλληλεγγύη. Αυτό δεν σημαίνει κατά ανάγκη την ενίσχυση του κράτους, του έθνους- κράτους, καθώς στην μετά την πανδημία εποχή, θα ενισχυθεί η εξάρτηση χωρών από κάθε άλλη φορά. Αν και η πανδημία δεν έχει αντιμετωπιστεί, μια νέα γεωπολιτική κατανομή, που αποσκοπεί και σε αλλαγή ζωνών επιρροών, αλλά ενδεχομένως και συνόρων, βρίσκεται σε εξέλιξη, αν και βρισκόμαστε στα πρώτα στάδια.

Κερδισμένοι και χαμένοι

Η Κίνα φαίνεται να εισβάλει δυναμικά με ξεκάθαρο πλέον στόχο να δημιουργήσει ζώνες επιρροής και με την οικονομική δύναμη που διαθέτει να διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο. Η αποστολή ιατρικού εξοπλισμού σε χώρες -ακόμη και στις ΗΠΑ- αποτελεί μέρος ενός σχεδιασμού: Να ανατρέψει την εικόνα που θέλουν να οικοδομήσουν οι Αμερικανοί κι άλλοι, ότι είναι οι Κινέζοι που κατασκεύασαν τον κορονοϊό, αλλά και να κτίσει γέφυρες συνεργασίας με διάφορα κράτη.

Η Κίνα υλοποιεί σχέδιο ενίσχυσης του παγκόσμιου ρόλου της σε πολιτικό επίπεδο. Ένας σχεδιασμός που γίνεται για πρώτη φορά. Από την άλλη, η Ευρώπη είναι η μεγάλη χαμένη. Η πανδημία έχει επιφέρει κι άλλα κτυπήματα σε μια Ένωση, που μαστίζεται από δομική και οικονομική κρίση. Το Βερολίνο λειτουργεί με όρους γερμανοποίησης της Ένωσης. Θέλει τον νότο οικονομικά εξαρτημένο και υποταγμένο στο δικό του μοντέλο.

Η ΕΕ, βραχυκυκλωμένη από την γραφειοκρατία των Βρυξελλών, λειτουργεί με γερμανικές προδιαγραφές, επιβεβαιώνοντας την αδυναμία της να εργασθεί συλλογικά και αλληλέγγυα. Επιβεβαιώνει ότι η αποδόμηση της γίνεται γρηγορότερα. Θα βρεθούν δυνάμεις εντός της ΕΕ που θα ανατρέψουν το γερμανικό μπλοκ; Οι συζητήσεις προχθές στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την αντιμετώπιση της πανδημίας δείχνουν το χάσμα βορείων και νοτίων, που δεν είναι πρόσκαιρο, αλλά μόνιμο.

Γεωπολιτικές και κοινωνικές ανακατατάξεις

Το «ξεχάστε την Αμερική που ξέρατε» (το έγραψε πολύ πριν την κρίση αυτή ο καλός συνάδελφος Πανίκος Παναγιώτου), θα κυνηγά για πολύ καιρό την Ουάσινγκτον. Μπορεί ο Τράμπ να τα κάνει μπάχαλο, αλλά οι ΗΠΑ δεν θα περιοριστούν στην επικράτεια τους. Ποιες οι προτεραιότητες μετά την πανδημία και σε ποιες περιοχές θα “επενδύσει”; Αυτό λίγο- πολύ είναι αυτονόητο. Παντού! Το γεγονός ότι η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο θα καθυστερήσει, ενδεχομένως και τη μετάβαση στην μετά κορονοϊό περίοδο. Δεν θα είναι, ασφαλώς, απούσα η Αμερική.

Η Ρωσία, αντιμετωπίζοντας με χαμηλούς τόνους την πανδημία, κινείται σε μια λογική που μας έχει συνηθίσει ο Πούτιν. Διατηρεί την παρουσία της σε περιοχές επιρροής, διαμορφώνει συνεργασίες, επιχειρεί να σπάσει τη συνοχή των αντιπάλων. Η Μόσχα παραμένει στη διπλωματία της σκακιέρας. Οι κινήσεις της είναι προσεκτικές, μελετημένες, ακόμη και οι προβλέψιμες.

Τα μεγάλα γεωπολιτικά κέντρα θα επιχειρήσουν στη συνέχεια να αυξήσουν το “ζωτικό τους χώρο”. Να επεκταθούν, να ενισχύσουν την επιρροή τους. Θα βιώσουμε ξανά μια περίοδο με χαρακτηριστικά ψυχρού πολέμου. Σε αυτό το σκηνικό επιχειρεί να “εισβάλει” και ο Ερντογάν. Με εύκολους αντιπάλους τα καταφέρνει, με τα “μεγάλα ψάρια” όμως τι θα κάνει;

Διεθνείς Οργανισμοί, όπως ο ΟΗΕ, δεν θα έχουν ρόλο ή θα περιοριστούν σημαντικά. Θα ακολουθούν τους πόλους εξουσίας στις διεθνείς σχέσεις. Την ίδια ώρα, η οικονομική κρίση θα είναι τόσο μεγάλη, που θα επιφέρει και κοινωνικές αναδιατάξεις. Το υφιστάμενο παραγωγικό μοντέλο έχει χρεοκοπήσει. Είτε θα αναπροσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και θα είναι πιο σκληρό, είτε θα αλλάξει. Η δεύτερη επιλογή για να γίνει πρέπει να υπάρχουν και φορείς αλλαγής. Και αυτοί δεν υπάρχουν.