Ανασχηματισμός εν όψει στην Τουρκία – Ο Ερντογάν κουνάει τα “πιόνια”

Πρώτα ήταν ο κορωνοϊό και τώρα ο ανασχηματισμός! Αν πιστέψουμε τα ρεπορτάζ των τουρκικών μέσων ενημέρωσης, που δεν έχουν και πολλά περιθώρια να αυθαιρετούν, ο Τούρκος πρόεδρος σχεδιάζει να προχωρήσει σε ευρύ κυβερνητικό ανασχηματισμό. Το καθεστώς στην Τουρκία μόνο επιφανειακά προσομοιάζει με την ευρωπαϊκή δημοκρατία και ως εκ τούτου οι ανασχηματισμοί δεν είναι ακριβώς αυτό που είναι στην Ευρώπη.

Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ένας πανίσχυρος πρόεδρος με εξουσίες που παραπέμπουν στον Κεμάλ, ή για να είμαστε πιο κοντά στην ιδεολογική του προτίμηση, που παραπέμπουν στον σουλτάνο. Κι αυτός, ωστόσο, είναι υποχρεωμένος να στηρίζεται στην κοινοβουλευτική συμμαχία του με το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης του “Γκρίζου Λύκου” Ντεβλέτ Μπαχτσελί.

Αλλά και στο δικό του κόμμα είναι υποχρεωμένος να τηρεί κάποιες ισορροπίες, προκειμένου να διατηρεί τη συνοχή και την πίστη των στελεχών του στο πρόσωπό του. Ο ανασχηματισμός καθίσταται αναγκαίος, προκειμένου να δοθεί η εντύπωση ενός νέου δυναμικού ξεκινήματος μετά την πολιτική φθορά που έχει υποστεί το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και προσωπικά ο Ταγίπ Ερντογάν αφ’ ενός λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, αφ’ ετέρου λόγω των κυβερνητικών χειρισμών που εκτόξευσαν το πραγματικό κόστος που πληρώνει η τουρκική κοινωνία, λόγω του κορωνοϊού.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που κυκλοφορούν, βασικό στοιχείο στον επικείμενο ανασχηματισμό είναι η επιστροφή στο πολιτικό προσκήνιο του πρώην πρωθυπουργού Μπιναλί Γιλντιρίμ, ο οποίος προορίζεται μάλλον για τη θέση του πρώτου αντιπροέδρου της κυβέρνησης. Ο εν λόγω ήταν πάντα από τους έμπιστους του “σουλτάνου” και –σύμφωνα με πληροφορίες– λειτουργούσε και σαν “ταμίας” του. Είχε απομακρυνθεί από την κυβέρνηση μετά την ήττα του στις εκλογές στον μητροπολιτικό Δήμο της Κωνσταντινούπολης από τον υποψήφιο της αξιωματικής αντιπολίτευσης Εκρέμ Ιμάμογλου.

Η ήττα εκείνη, μάλιστα, ήταν πολύ πικρή κι όχι μόνο, επειδή το κυβερνών κόμμα έχασε τον μητροπολιτικό δήμο μετά από πολλά-πολλά χρόνια. Ήταν πολύ πικρή και επειδή στην προεκλογική εκστρατεία είχε αναμιχθεί προσωπικά ο Ταγίπ Ερντογάν, ρίχνοντας όλο του το πολιτικό βάρος υπέρ της υποψηφιότητας του Μπιναλί Γιλντιρίμ. Κι όταν το εκλογικό αποτέλεσμα διέψευσε τις προσδοκίες του, το αμφισβήτησε, με αποτέλεσμα στις επαναληπτικές εκλογές η ήττα να γίνει πιο βαριά.

Ο αμφιλεγόμενος Σοϊλού

Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες, αμφίσημη είναι η συζητούμενη μετακίνηση του Σουλεϊμάν Σοϊλού από το υπουργείο Εσωτερικών στη θέση του δεύτερου αντιπροέδρου της κυβέρνησης. Το εάν θα πρόκειται υποβάθμιση μέσω αναβάθμισης, ή αλλιώς για “κλωτσιά προς τα πάνω” θα φανεί από τις εξουσίες που θα του δώσει ο Ερντογάν. Εάν η αντιπροεδρία είναι πολιτική “γυμνή” ή περίπου “γυμνή” τότε θα επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες ότι ο Τούρκος πρόεδρος έχει ενοχληθεί από τις φιλοδοξίες του υπουργού του και από την τάση του να κάνει παιχνίδι για τον εαυτό του.

Εάν πάλι, του παραχωρήσει πραγματικές εξουσίες, τότε θα φανεί ότι ο Σουλεϊμάν Σοϊλού έχει –με την υποστήριξη και του κυβερνητικού εταίρου Ντεβλέτ Μπαχτσελί και ορισμένων μελών της οικογένειας Ερντογάν– ήδη πάρει θέση στην πίστα για τον αγώνα της διαδοχής. Με άλλα λόγια, θα έχει φανεί ότι ο Τούρκος πρόεδρος είναι υποχρεωμένος να τον λαμβάνει υπόψη του, ή αλλιώς δεν έχει την πολυτέλεια να τον “φάει” χωρίς να πληρώσει πολιτικό κόστος.

Η μετακίνηση του γαμπρού

Μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πληροφορία είναι η μετακόμιση του προεδρικού γαμπρού και σημερινού υπουργού Οικονομικών, Μπεράτ Αλμπαϋράκ, στο υπουργείο Εξωτερικών. Ο εν λόγω φέρεται σαν ο διάδοχος, που προτιμάει ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν, λόγω και της αδυναμίας που έχει στην κόρη του και σύζυγο του Μπεράτ Αλμπαϋράκ.

Εάν επιβεβαιωθεί η πληροφορία ότι φεύγει από το υπουργείο Οικονομικών για να αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών, θα πρόκειται για μετάθεση σωτηρίας. Όπως είναι γνωστό, ο προεδρικός γαμβρός είχε τοποθετηθεί τα τελευταία χρόνια στο υπουργείο Οικονομικών για να διασώσει την από τότε κλυδωνιζόμενη τουρκική οικονομία, κυρίως λόγω των μεγάλων πιέσεων που δεχόταν η τουρκική λίρα.

Όπως προκύπτει από τα γεγονότα, λόγω και της επιμονής του ίδιου του Τούρκου προέδρου σε μία μονοδιάστατα επεκτατική οικονομική πολιτική, η τουρκική οικονομία έχει φτάσει στο χείλος του γκρεμού. Είναι πλέον πολλοί ειδικοί που θεωρούν αναπόφευκτη την πτώχευση, παρ’ ότι ο Ταγίπ Ερντογάν δεν θέλει ακόμα να ακούσει για προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Εάν τελικά ο Μπεράτ Αλμπαϋράκ τοποθετηθεί επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, θα πρέπει να βρεθεί κάποιο χαρτοφυλάκιο για τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Αν και σε κάποιες περιπτώσεις ο Τούρκος πρόεδρος θεώρησε ότι ο υπουργός Εξωτερικών επηρεαζόταν περισσότερο από όσο έπρεπε από κάποιες επιφυλάξεις επαγγελματιών διπλωματών, δεν έχει σοβαρό λόγο να είναι δυσαρεστημένος μαζί του και ως εκ τούτου να τον πετάξει εκτός κυβέρνησης. Εάν αυτό συμβεί θα οφείλεται μάλλον στο ότι δεν του “βγήκαν τα κουκιά”.

Ακλόνητος ο Χουλουσί Ακάρ

Λόγω και του ειδικού ρόλου που παραδοσιακά παίζουν στην Τουρκία οι Ένοπλες Δυνάμεις, ο ρόλος του υπουργού Άμυνας (σε συνδυασμό με το ποιος είναι αρχηγός ΓΕΕΘΑ) είναι κρίσιμης σημασίας. Οι προσωπικοί δεσμοί του Ταγίπ Ερντογάν με τον σημερινό υπουργό Άμυνας Χουλουσί Ακάρ παραμένουν τόσο ισχυροί που θεωρείται ακλόνητος. Υπενθυμίζουμε ότι ο Χουλουσί Ακάρ, ως αρχηγός ΓΕΕΘΑ τότε, όπως και ο διοικητής της ΜΙΤ (μυστικές υπηρεσίες) Χακάν Φιντάν ήταν οι δύο άνθρωποι που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στο να ναυαγήσει το πραξικόπημα τον Ιούλιο του 2016.

Εάν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες και γίνει ο ανασχηματισμός θα πρέπει να ερμηνευτεί στο πλαίσιο της μεγάλης προσπάθειας του Τούρκου προέδρου να διατηρήσει τον έλεγχο και κατ’ αυτόν τον τρόπο να επιβιώσει πολιτικά. Όπως είναι γνωστό, δέχεται ασφυκτικές πιέσεις να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να αποφύγει την πτώχευση, αλλά ο ίδιος προς το παρόν το απορρίπτει.

Λόγω της οικονομικής κρίσης και των χειρισμών του για την αντιμετώπιση της πανδημίας, το πολιτικό προφίλ του Ταγίπ Ερντογάν έχει θολώσει στα μάτια της τουρκικής κοινής γνώμης, ακόμα και παραδοσιακών ψηφοφόρων του. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που θα γίνει, αν γίνει, ο ανασχηματισμός. Θα είναι μία προσπάθεια για φυγή προς τα εμπρός.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η πραγματοποίηση ανασχηματισμού δεν είναι τόσο συνηθισμένη πολιτική τακτική στην Τουρκία, όσο στη Δύση. Για την ακρίβεια, στις δύο δεκαετίες που ο Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται στην εξουσία έχουν γίνει αρκετές αλλαγές στη σύνθεση της κυβέρνησης, αλλά αυτές έχουν γίνει περισσότερο μετά από εκλογές ή λόγω πολιτικών διαφωνιών ή άλλων πολιτικών γεγονότων που είχαν προκύψει στη διαδρομή.

Έτσι απομακρύνθηκαν ιστορικά στελέχη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, όπως ο πρώην πρωθυπουργός και Πρόεδρος Δημοκρατίας Αμπντουλάχ Γκιούλ, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου, ο πρώην αντιπρόεδρος Αλί Μπαμπατζάν, ο πρώην πρόεδρος της Βουλής και ένας εκ των τεσσάρων που ίδρυσαν το κυβερνών κόμμα Μπουλέντ Αρίντς και αρκετοί άλλοι.