Ανατίναξαν στην Υεμένη έγκυο ενώ πήγαινε να γεννήσει

Μια 26χρονη δημοσιογράφος στην Υεμένη που έσπευδε στο νοσοκομείο με το ΙΧ του επίσης δημοσιογράφου συζύγου της σκοτώθηκε στο Άντεν, όταν εξερράγη βόμβα που είχε τοποθετηθεί σε αυτό. Ο σύζυγος είναι σε κρίσιμη κατάσταση και οι δράστες σύμφωνα με την κυβέρνηση είναι μάλλον σιίτες αντάρτες Χούθι.

«Η βόμβα εξερράγη καθώς ο δημοσιογράφος Μαχμούντ αλ Άτμι μετέφερε τη σύζυγό του Ράσα Αμπντάλα στο νοσοκομείο για να γεννήσει», αναφέρει σχετική ανακοίνωση. Οι δύο δημοσιογράφοι δούλευαν για τοπικά και διεθνή αραβόφωνα μέσα ενημέρωσης και είχαν αποκτήσει άλλο ένα παιδί, ηλικίας δύο ετών.

Το Άντεν είναι η προσωρινή έδρα της μεταβατικής κυβέρνησης η οποία θεωρεί ότι η επίθεση προήλθε από τους Χούθι, «οι οποίοι πολεμούν εναντίον της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης από το 2014». Στο Άντεν πολλές βομβιστικές ενέργειες αποδίδονται είτε στους Χούθι είτε στην τζιχαντιστική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος. Πριν από μόλις μια εβδομάδα σκοτώθηκαν 12 πολίτες, ανάμεσά τους και παιδιά, σε επίθεση αυτοκτονίας με αυτοκίνητο παγιδευμένο με εκρηκτικές ύλες κοντά στο αεροδρόμιο της Άντεν.

Και μέσα σε όλα, πείνα, κορονοϊός, έλλειψη νερού, κλειστά σχολεία, ακόμη και χολέρα. Η Υεμένη παραμένει βυθισμένη στο χάος εδώ και δεκαετίες, με μικρά διαλείμματα ειρήνης. Η κατάσταση εκτραχύνθηκε ακόμα περισσότερο μετά το 2015, όταν πια οι σιίτες Χούθι κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου τμήματος της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας Σανάα, οπότε επενέβη στρατιωτικά η Σαουδική Αραβία που έχανε πλέον ένα πιόνι και το “κέρδιζε” το Ιράν.

Μια βαθιά ρήξη στην Υεμένη

Οι σιίτες Χούθι υποστηρίζονται πολιτικά από το Ιράν, ενώ η “νόμιμη κυβέρνηση” υποστηρίζεται από τον Μάρτιο του 2015 από στρατιωτική συμμαχία υπό τη διοίκηση της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας, που συνορεύει με την Υεμένη και είναι ο μεγάλος αντίπαλος της Τεχεράνης στην περιοχή. Η διαμάχη των δύο ισχυρών της περιοχής μετά τον αφανισμό του Ιράκ και της Συρίας, αφορά στο ποιος θα κάνει κουμάντο στον μουσουλμανικό κόσμο και στις συμφωνίες για την παραγωγή και τις τιμές των φυσικών ενεργειακών πόρων.

Η περιοχή που άλλοτε ονομαζόταν κατά τραγική ειρωνεία, Ευδαίμων Αραβία, πάσχει από ένα βαθύ κοινωνικό ρήγμα που δεν λέει να κλείσει και που δυστυχώς ενισχύεται και από τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς. Όταν καταλύθηκε η οθωμανική κυριαρχία στην περιοχή το 1918, η βόρεια Υεμένη έγινε ανεξάρτητο βασίλειο. Οι Βρετανοί όμως εξακολουθούσαν μέχρι το 1967 να έχουν τη νότια Υεμένη προτεκτοράτο (προτεκτοράτο του Άντεν).

Το 1972 αναμίχθηκε η Αίγυπτος και ο Νάσερ ανέτρεψε τον βασιλιά της βόρειας Υεμένης, εγκαθιδρύοντας την Αραβική Δημοκρατία της Υεμένης, μια που από το 1968 και η νότια Υεμένη είχε απαλλαγεί από τους Βρετανούς. Αυτό όμως έδωσε το έναυσμα για εμφύλιο στο πρώην βασίλειο, όπου οι Αιγύπτιοι ενίσχυαν τους αντιβασιλικούς, ενώ η Σαουδική Αραβία και η Ιορδανία ενίσχυαν του φιλοβασιλικούς.

Ο πόλεμος των Έξι Ημερών με το Ισραήλ ανάγκασε την Αίγυπτο να αποσυρθεί από την Υεμένη και το 1968 οι φιλοβασιλικοί ενισχυμένοι κατάφεραν να “συμφιλιωθούν” με τους αντιπάλους τους, οπότε και η Σαουδική Αραβία αναγνώρισε την νεοσύστατη Δημοκρατία. Υπήρχε όμως πλέον στο νότο και η όμορη Λαϊκή Δημοκρατία της Υεμένης (η νότια Υεμένη). Οι σχέσεις βόρειας και νότιας είχαν εντάσεις, αλλά ως επί το πλείστον ήταν καλές μέχρι τότε.

Οι πάντα πρόθυμες ξένες δυνάμεις

Το 1971, η Σαουδική Αραβία που υποστήριζε την βόρεια Υεμένη σχεδίασε τη δολοφονία του πρωθυπουργού της νότιας Υεμένης και ενίσχυσε διάφορους διαφωνούντες που ζούσαν στα ανατολικά της χώρας ή και σε εδάφη της Σαουδικής Αραβίας, σε συνεργασία με την βόρεια Υεμένη. Η βόρεια και η νότια Υεμένη αποφάσισαν να αφήσουν τις ξένες δυνάμεις “απ’ έξω” και να συμφιλιωθούν, αλλά αυτό έμεινε στα λόγια. Η ενοποίηση είχε πολλά αγκάθια, καθώς η βόρεια Υεμένη δεν έπαυε να έχει σχέση εξάρτησης από την Σαουδική Αραβία.

Το 1979 ξέσπασε πάλι εμφύλιος, υποκινημένος από την βόρεια Υεμένη. Σε αυτόν αναμίχθηκαν δέκα κράτη. Η βόρεια Υεμένη ενισχυόταν στρατιωτικά από τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, το Ιράν, αλλά και από τις ΗΠΑ και την Βρετανία. Η νότια Υεμένη υποστηριζόταν από την τότε ΕΣΣΔ, την Τσεχοσλοβακία, το Ιράκ, την Λιβύη και την Κούβα.

Στη βόρεια Υεμένη που παρουσιαζόταν ως δημοκρατική, είχαν απαγορευθεί όλα τα κόμματα και ουσιαστικά κουμάντο έκανε μια στρατιωτική ελίτ μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ΄80. Στη νότια επίσης το μόνο υπαρκτό κόμμα, ήταν το σοσιαλιστικό. Όμως λόγω ακριβώς του σοσιαλιστικού μοντέλου, είχαν πλέον αναπτυχθεί μεγάλες κοινωνικές διαφορές με το βορρά. Για παράδειγμα στο νότο οι γυναίκες ήταν ίσες με τους άνδρες.

Το Μάιο του 1990 η ΕΣΣΔ διαλυόταν από τον Γκορμπατσόφ και η νότια Υεμένη απέμενε στην ουσία ολομόναχη, οπότε αναγκάστηκε να συμβιβαστεί. Οι δυο χώρες αποφάσισαν να υλοποιήσουν την ενοποίηση με μια περίπου τριετή μεταβατική διαδικασία. Τότε μάλιστα ο Οσάμα μπιν Λάντεν, που είχε μόλις ξεμπερδέψει με τους Ρώσους στο Αφγανιστάν, προσφέρθηκε (στην κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας και της Βόρειας Υεμένης) να στείλει την μόλις τότε διαμορφούμενη Αλ Κάιντα για να ανατρέψει τον πρόεδρο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Υεμένης – της νότιας Υεμένης.

Ο διχασμός άλλαξε πρόσωπα

Οι Σαουδάραβες βρήκαν το σχέδιό του παρακινδυνευμένο και προχώρησε η ενοποίηση, παρά τις βαθιές κοινωνικές διαφορές. Το 1994 ξέσπασε ξανά εμφύλιος. Οι βόρειοι τέντωναν το σκοινί λόγω των πιέσεων της Σαουδικής Αραβίας, ενώ οι νότιοι κινούνταν για απόσχιση καθώς ο πρόεδρος της ενωμένης χώρας ήταν στρατιωτικός από την βόρεια Υεμένη και η ζυγαριά έγερνε πάντα προς το βορρά σε όλα.

Ο πρόεδρος ανατράπηκε (και δολοφονήθηκε το 2017), καθώς επαναστάτησαν εναντίον και οι πρώην “δικοί του” Χούθι. Το 2018 οι αντάρτες που ήταν υπέρ της απόσχισης του νότου εν τω μεταξύ, κατέλαβαν το Άντεν. Παράλληλα, είχε αναπτυχθεί αισθητά πλέον στη βόρεια Υεμένη το κίνημα των Χούθι.

Οι Χούθι επαναστάτησαν επειδή έκριναν ότι ήταν ουσιαστικά περιθωριοποιημένοι μετά την ενοποίηση του 1990 και τα έβαλαν με την κυβέρνηση. Λίγο με την “άνοιξη” στα αραβικά κράτη και λίγο με την ενίσχυση από το Ιράν και την παράλληλη καταπίεσή τους από την κυβέρνηση, προέταξαν τον αντιαμερικανισμό και το παλαιστινιακό ζήτημα, την ανάμιξη ξένων δυνάμεων (ΗΠΑ, Σαουδικής Αραβία) και ουσιαστικά συσπείρωσαν πολύ κόσμο.

Όλοι εναντίον όλων

Όταν όμως κυριάρχησαν στο βορρά οι Χούθι, η Σαουδική Αραβία έχασε το έδαφος κάτω από τα πόδια της, καθώς επί δεκαετίες ουσιαστικά ήλεγχε την περιοχή και τώρα την κέρδιζαν οι σιίτες. Αρχικά δηλαδή ήλεγχε την βόρεια Υεμένη και μετά το 1990 ήλεγχε –με την ενοποίηση– και τη νότια.

Στον περίπλοκο αυτό πόλεμο όπου όλοι είναι εναντίον όλων, έπαιξε ρόλο και η ανάμιξη του περίφημου ΔΝΤ από τo 1995 μέχρι σήμερα, που επέβαλε αυστηρά μνημόνια για να δανείσει τη χώρα. Όμως τα μνημόνια δεν έθιξαν εξίσου όλες τις κοινωνικές ομάδες. Το παραδοσιακό προπύργιο των Χούθι βρίσκεται στην ορεινή, βόρεια Υεμένη, που όπως θα έβλεπε κανείς τον χάρτη μοιάζει περισσότερο με δυτική, όμως για το σύνολο του κράτους, είναι βορειότερα από την υπόλοιπη χώρα.

Το κίνημα έχει πάρει το όνομα του από τον εκλιπόντα πνευματικό του ηγέτη Μπαντεντίν αλ Χούθι το 1990, ο οποίος κατήγγειλε τις διακρίσεις που υφίσταντο τα μέλη του θρησκευτικού του κινήματος. Όμως οι διαφορές είτε θεολογικές είτε ιδεολογικές είτε κοινωνικές από το 1960 μέχρι σήμερα, είχαν πάντα την ριζά τους στο ότι τα λεφτά δεν έφταναν για όλους, και επιλεγόταν πάντα η μερίδα που θα επιβίωνε, θέτοντας κάποιους στη γωνία.

Οι διχασμοί είχαν πολλές αλλαξιές, σε ρούχα και μάσκες και σε επιχειρήματα, και χιλιάδες πέθαναν πιστεύοντας ότι πολεμούσαν για τον άλφα ή βήτα λόγο. Όμως πάντα ήταν οι εκάστοτε προνομιούχοι εναντίον των εκάστοτε “ριγμένων”, σύνολα ανθρώπων που κατά καιρούς άλλαζαν, οπότε άλλαζαν και οι συμμαχίες αντίστοιχων κοινωνικών ομάδων. Περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι από τα συνολικά 30 εκατομμύρια του πληθυσμού της Ευδαίμονος Αραβίας, ζουν μόνον χάρη στην ανθρωπιστική βοήθεια που φθάνει εκεί από το εξωτερικό.