Από ΝΑΤΟ στη Σανγκάη: Η Τουρκία ως ισχυρός εταίρος ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση

Αυτές οι συναντήσεις στέλνουν ισχυρά σήματα για τη νέα γεωπολιτική θέση της Τουρκίας, πέρα από την τυπική διπλωματική επαφή. Η Άγκυρα δεν είναι πλέον μόνο ένας παθητικός σύμμαχος των δυτικών συμμαχιών. Δημιουργώντας γέφυρες με την Ανατολή και προτάσσοντας τα δικά της συμφέροντα, εμφανίζεται ως ανεξάρτητος παράγοντας.

Η συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, η υποψηφιότητά της στην ΕΕ, η ένταξή της στον ΟΟΣΑ και στο Συμβούλιο της Ευρώπης δεν συγκρούονται νομικά με το καθεστώς «εταίρου διαλόγου» στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σανγκάης. Ο Οργανισμός δεν αποτελεί αμυντική συμμαχία όπως το ΝΑΤΟ, αλλά πλατφόρμα επαφών και συνεργασίας. Υπάρχει όμως η αίσθηση έντασης.

Η Ουάσινγκτον και οι Βρυξέλλες βλέπουν την παρουσία της Άγκυρας δίπλα σε Πεκίνο και Μόσχα ως πιθανή «αλλαγή άξονα». Αντίθετα, Μόσχα και Πεκίνο θεωρούν την τουρκική συμμετοχή πηγή κύρους, γνωρίζοντας ότι η Άγκυρα δεν θα δείξει πλήρη αφοσίωση. Γι’ αυτό η Τουρκία προτιμά να παραμένει σε καθεστώς «εταίρου διαλόγου»: να είναι στο τραπέζι χωρίς να δεσμεύεται πλήρως.

Διπλή ατζέντα με Κίνα και Ρωσία

Στη συνάντηση Ερντογάν–Σι Τζινπίνγκ συζητήθηκε η ενσωμάτωση του Middle Corridor στο πλαίσιο της Belt and Road Initiative, που μπορεί να φέρει την Τουρκία στο κέντρο εμπορικών ροών αξίας 75 δισ. δολαρίων ετησίως. Στο τραπέζι ήταν επίσης θέματα 5G, βιοτεχνολογίας, υποδομών και επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι άμεσες κινεζικές επενδύσεις στην Τουρκία αναμένεται να ξεπεράσουν τα 3 δισ. δολάρια έως το τέλος του 2025.

Η συνάντηση με τον Πούτιν επικεντρώθηκε στην ενέργεια: την πορεία του πυρηνικού σταθμού Άκκουγιου, τον αγωγό TurkStream και νέες μορφές εκπτώσεων στο εμπόριο φυσικού αερίου. Το 2024, η Τουρκία εισήγαγε 21 δισ. δολάρια φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Συζητήθηκε επίσης ο ρόλος της Άγκυρας στο διάδρομο σιτηρών της Μαύρης Θάλασσας και στη διπλωματία τροφίμων.
Έτσι, η Τουρκία αξιοποιεί ταυτόχρονα την τεχνολογία και τις επενδύσεις από την Κίνα και την ενέργεια και την ασφάλεια από τη Ρωσία, στην ίδια σύνοδο.

Η Ουάσινγκτον βλέπει με ανησυχία την εικόνα της Τουρκίας δίπλα σε Κίνα και Ρωσία, θεωρώντας πιθανό κίνδυνο για την ασφάλεια. Η αύξηση της επιρροής Πεκίνου και Μόσχας σε θέματα άμυνας και χρηματοοικονομικών προκαλεί ανησυχία. Στις Βρυξέλλες, η κατάσταση είναι πιο σύνθετη: η Ευρώπη βλέπει το πρόγραμμα Belt & Road ως ευκαιρία για λογιστική και ενεργειακή διασύνδεση, αλλά ανησυχεί για την πρόσβαση Κίνας και Ρωσίας στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω της Τουρκίας. Το ζήτημα δεν είναι αλλαγή πλευράς, αλλά η ικανότητα της Τουρκίας να διατηρήσει ισορροπία.

Η στάση της Κεντρικής Ασίας

Οι χώρες της Κεντρικής Ασίας (Καζακστάν, Κιργιζία, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν) διατήρησαν προσεκτική στάση, συναντώντας ξεχωριστά Σι και Ερντογάν, τοποθετώντας εαυτούς ως «παράγοντες ισορροπίας».

Η Τουρκία πρέπει να προσφέρει διαφάνεια και προβλεψιμότητα για κινεζικές επενδύσεις. Η ενεργειακή συνεργασία με τη Ρωσία ενισχύει τη θέση της ως περιφερειακού κόμβου, αλλά αυξάνει τον κίνδυνο κυρώσεων. Η ενσωμάτωση στο Belt & Road ανοίγει δρόμους στις τουρκικές εταιρείες για συμμετοχή σε εφοδιαστικές αλυσίδες από την Κεντρική Ασία έως την Αφρική.
Σε περίπτωση όξυνσης του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας, η Τουρκία μπορεί να βρεθεί υπό «πίεση», και οι εταιρείες πρέπει να προετοιμαστούν.

Ο τουρκικός τύπος τόνισε την εικόνα Ερντογάν δίπλα σε Σι και Πούτιν ως ένδειξη ανεξαρτησίας και προτεραιότητας των εθνικών συμφερόντων. Η συνάντηση με τον Ιρανό πρόεδρο Πεζεσκιάν επικεντρώθηκε σε πυρηνικές διαπραγματεύσεις και ενεργειακή συνεργασία.

Η Τουρκία στη νέα παγκόσμια τάξη

Το υπόλοιπο του 21ου αιώνα θα καθοριστεί από ενέργεια, τεχνολογία και δημογραφία. Ο ανταγωνισμός ΗΠΑ–Κίνας θα ενταθεί, η Ρωσία θα επιδιώξει ενεργειακή διπλωματία, η Ευρώπη στρατηγική αυτονομία και η άνοδος Αφρικής–Ασίας θα αλλάξει τις παγκόσμιες ισορροπίες.

Η Τουρκία μπορεί να λειτουργήσει όχι μόνο ως γέφυρα αλλά και ως «κωδικοποιητής», ενισχύοντας τη θέση της στις ενεργειακές, λογιστικές και χρηματοοικονομικές ροές και να πρωτοστατήσει στη διπλωματία και οικονομία του Παγκόσμιου Νότου. Διαφορετικά, κινδυνεύει να μείνει παγιδευμένη μεταξύ μεγάλων δυνάμεων.

Δοκιμασία ισορροπίας

Η Σύνοδος Τιαντζίν έδειξε ότι η Τουρκία δεν είναι πλέον παθητικός θεατής, αλλά ενεργός παίκτης σε παγκόσμιες ισορροπίες. Η ταυτόχρονη ενίσχυση τεχνολογίας–επενδύσεων με την Κίνα και ενέργειας–ασφάλειας με τη Ρωσία προσφέρει ευκαιρίες αλλά και κινδύνους.

Εάν η Άγκυρα διαχειριστεί επιτυχώς αυτή την ισορροπία, μπορεί να γίνει όχι μόνο γεωπολιτική δύναμη αλλά και ασφαλές επενδυτικό καταφύγιο και κεντρικός εμπορικός–χρηματοοικονομικός κόμβος στην Ευρασία. Πρωτίστως, πρέπει να σταθεροποιήσει το εσωτερικό της σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, για να μην υπονομευτούν οι εξωτερικές της επιδιώξεις.