Αρνητικά crash test για το NATO σε Συρία και Λιβύη – Διαλυτικός παράγοντας η Τουρκία

Με την Ανατολική Μεσόγειο σε κυριολεκτικά εκρηκτική κατάσταση, η σημαντικότερη συμμαχία του Δυτικού Κόσμου επί επτά δεκαετίες, το NATO, εμφανίζεται πρακτικά ανίκανο να αντιδράσει, υπενθυμίζοντας με οδυνηρό τρόπο το καυστικό σχόλιο του Γάλλου προέδρου για έναν εγκεφαλικά νεκρό οργανισμό.

Η Τουρκία λειτουργεί ως διαλυτική συνιστώσα με τις ευλογίες της Μόσχας, ενώ οι τα άλλα κράτη-μέλη αποδεικνύονται εντελώς ανεπαρκή και καταθλιπτικά ανίσχυρα να επιβάλουν μία ενιαία πολιτική γραμμή με άξονα την επιβίωση της Συμμαχίας. Τα προβλήματα που ταλανίζουν τη νοτιοανατολική πτέρυγα με κυρίαρχο την αντιπαράθεση Ελλάδος-Τουρκίας, αλλά ακόμα χειρότερα η κατάσταση στην Λιβύη, αποτελούν ωρολογιακές βόμβες, οι οποίες μπορούν ανά πάσα στιγμή να εκραγούν, οπότε και θα επισφραγίσουν το τέλος του NATO.

Αν και Ελλάδα και Τουρκία είναι παλαιά μέλη της Συμμαχίας (από τα αρχικά 12), η μεταξύ τους αντιπαράθεση θα επιφέρει οδυνηρές συνέπειες. Η λογική των ίσων αποστάσεων στην περίπτωση αυτή δυστυχώς δεν οδηγεί στην επίλυση της κρίσης. Επιπλέον, εάν κάποιοι ελπίζουν πως μία βραχύβια ένοπλη σύγκρουση θα οδηγήσει σε διαπραγματεύσεις και διευθέτηση των διαφορών, μάλλον δεν έχουν επαφή με την πραγματικότητα.

Ένα πρόσφατο επεισόδιο πιστοποιεί με τραγικό τρόπο την συγκεκριμένη και άκρως επικίνδυνη αδυναμία. Εκτυλίχθηκε στο πλαίσιο της επιχείρησης Operation Sea Guardian, που στοχεύει στην επιτήρηση του εμπάργκο αποστολής όπλων στη Λιβύη. Όπως έγινε γνωστό, ένα τουρκικό πολεμικό σκάφος εγκλωβίζει ένα γαλλικό πολεμικό σκάφος, απειλώντας το με εκτόξευση βλημάτων, επειδή είχε ζητήσει να ελέγξει φορτηγό πλοίο που μετέφερε οπλισμό στη Λιβύη.

Οι εξοργισμένοι Γάλλοι αποσύρονται αμέσως από την πολυεθνική επιχείρηση που υποτίθεται πως σχηματίζεται για να διασφαλίσει το εμπάργκο όπλων στη Λιβύη και την ασφάλεια στην Μεσόγειο και σπεύδουν να διαμαρτυρηθούν στην ανώτατη διοίκηση του ΝΑΤΟ. Όμως, μόνον οκτώ κράτη-μέλη (δεν συμπεριλαμβάνονται Βρετανία και ΗΠΑ) υποστηρίζουν τη γαλλική διαμαρτυρία, πιστοποιώντας με τον χειρότερο δυνατό τρόπο πως θέματα εσωτερικών συμφερόντων υπερτερούν έναντι των κανόνων της Συμμαχίας.

Νέοι συνασπισμοί

Η αντιπαράθεση δύο στρατιωτικά ισχυρών κρατών-μελών, της Γαλλίας και της Τουρκίας, δεν είναι απλό. Σε έναν εμφύλιο όπου το ΝΑΤΟ λειτουργεί με την ιδιότητα του καταλύτη, με την παταγώδη αποτυχία του το 2011 να σταθεροποιήσει την χώρα μετά την βίαια ανατροπή του καθεστώτος Καντάφι, δημιουργεί ταυτόχρονα ένα πρόβλημα που απειλεί την ύπαρξή του. Με την λογική των ίσων αποστάσεων επιτρέπει στην Γαλλία να υποστηρίξει τον στρατηγό Χαλίφα Χάφταρ, έναν πρώην άνθρωπο της CIA, τον οποίο υποστηρίζει η Μόσχα, η Αίγυπτος, τα Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία.

Η ανάδυση του Λίβυου πολέμαρχου προκαλεί την δημιουργία ενός αντίπαλου συνασπισμού υπό την ηγεσία της Τουρκίας, που φαινομενικά διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις με το Κρεμλίνο, και στον οποίο συνασπισμό συμμετέχουν το Κατάρ και εν μέρει και έμμεσα η Ιταλία. Πρόκειται για χώρες, στις οποίες οι ΗΠΑ διατηρούν σημαντικές στρατιωτικές βάσεις. Στο κομφούζιο που επικρατεί, ο Λευκός Οίκος εμφανίζεται ανίκανος να παρουσιάσει μία συγκροτημένη στρατηγική και να δημιουργήσει συνθήκες διεξόδου από ένα πρόβλημα, που απειλεί τα θεμέλια του ΝΑΤΟ και ευρύτερα την επιρροή των ΗΠΑ στην περιοχή.

Γεωπολιτικό κουβάρι η Συρία

Η περίπτωση του συριακού εμφυλίου επίσης αποδεικνύει την τρομακτική ρευστότητα στην δομή του ΝΑΤΟ και τις επικίνδυνες ανισορροπίες στο εσωτερικό του. Ενώ στην Λιβύη η αμερικανική κυβέρνηση παρακολουθεί αμήχανη από απόσταση τη Γαλλία να συμμαχεί με την Ρωσία εναντίον της Τουρκίας και των ισλαμιστών μισθοφόρων της, δεν συμβαίνει το ίδιο στην Συρία.

Στον εμφύλιο που μαίνεται επί μία σχεδόν δεκαετία εκεί, η κυβέρνηση Ομπάμα σπεύδει να υποστηρίξει τον αντικαθεστωτικό αποκαλούμενο Ελεύθερο Συριακό Στρατό, που συγκροτείται και με την συνδρομή ακραίων ισλαμικών πολιτοφυλακών. Η Δύση συμπορεύεται –τουλάχιστον αρχικά– με την Τουρκία, αλλά η εμπλοκή Ιρανών και Ρώσων στο πλευρό του Άσαντ καθιστά πρακτικά ανέφικτη τη νίκη των αντικαθεστωτικών δυνάμεων.

Η κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού από τους Τούρκους, τα ρωσικά αντίποινα και η μετέπειτα προσέγγιση του Ερντογάν με τον Πούτιν διευρύνουν το ρήγμα που είχε ήδη ανοίξει στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Αν και οι Τούρκοι επίσημα δεν μεταβάλλουν την στάση τους στην Συρία, συναινούν στην τριμερή διάσκεψη κορυφής για την Συρία με το Ιράν και την Ρωσία, αποκλείοντας μάλλον περιφρονητικά την Ουάσινγκτον. Ακολουθεί, σε πείσμα των αμερικανικών κυρώσεων, η αγορά των πυραυλικών συστημάτων S-400, αλλά στο έδαφος η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο.

Ασταθής ισορροπία Ρωσίας-Τουρκίας στη Συρία

Η Άγκυρα επενέβη στρατιωτικά για να θέσει υπό τον έλεγχό της μία ζώνη στην βόρειο Συρία, με σκοπό να αποτρέψει τη δημιουργία με τις ευλογίες των Αμερικανών ντε φάκτο κουρδικού κρατιδίου, αλλά και να προλάβει πριν τις δυνάμεις του Άσαντ που ανακτούσαν εδάφη από τους τζιχαντιστές που τα έλεγχαν με την υποστήριξη της Άγκυρας. Τελικά, με την ανοχή και των ΗΠΑ και της Ρωσίας, κατέληξε να ελέγχει τρεις περιοχές στη βόρειο Συρία, τις οποίες επιχειρεί συστηματικά να τουρκοποιήσει.

Στις αρχές του 2020, όμως, η Άγκυρα κινείται σε τροχιά σύγκρουσης με την Ρωσία στην Συρία, η οποία τελικά αποτρέπεται χάρη σε ένα συμβιβασμό που οδήγησε σε μία εύθραυστη εκεχειρία. Πάντως στις 14 Ιουλίου μία κοινή ρωσοτουρκική περιπολία πλήττεται από εκρηκτικό μηχανισμό που έχει τοποθετηθεί στο άκρο του δρόμου από τζιχαντιστές που προστατεύονται από την Άγκυρα.

Την ίδια περίοδο η Ουάσινγκτον παραμένει απροκάλυπτα εχθρική προς τη Μόσχα, κλιμακώνοντας μάλιστα τις κυρώσεις της εναντίον επιφανών πολιτών που εξακολουθούν να αποδέχονται το καθεστώς Άσαντ. Όπως και στην περίπτωση της Λιβύης, δεν υπάρχει αρραγές μέτωπο του ΝΑΤΟ στην περιοχή, ούτε υπάρχει κάποια προοπτική ευθυγράμμισης της Άγκυρας με τους πρώην δυτικούς της συμμάχους.

Το NATO και τουρκικός διαλύτης

Η μάλλον παράλογη απόφαση του Τραμπ κατά το 2018 να αποσύρει τις ΗΠΑ από την συμφωνία της κυβέρνησης Ομπάμα με το Ιράν, προκαλεί επίσημα σημαντικές αντιδράσεις από πολλούς συμμάχους στο ΝΑΤΟ. Η δε Άγκυρα ακολουθεί εντελώς αντίθετη πορεία και συσφίγγει επιδεικτικά ακόμα περισσότερο τις σχέσεις της με την Τεχεράνη, παραβιάζοντας κατάφωρα όλες τις αμερικανικές κυρώσεις.

Αργότερα και ενώ τα περισσότερα μέλη του ΝΑΤΟ ευθυγραμμίζονται με τις ΗΠΑ στην απόφαση αναγνώρισης της σκιώδους αν και μη εκλεγμένης κυβέρνησης της Βενεζουέλας υπό τον Γκουαϊδό, ανεχόμενα ακόμα και τους τυχοδιωκτισμούς του Τραμπ με τις επικηρύξεις κατά του προέδρου Μαδούρο, η Άγκυρα αναστρέφει πορεία για μία ακόμα φορά και σε πείσμα των αμερικανικών κυρώσεων, εντείνει τις συναλλαγές της με τη Βενεζουέλα.

Στην περίπτωση της δολοφονίας του Ιρανού στρατηγού Σολεϊμανί, οι ηγέτες του NATO καλούν για αυτοσυγκράτηση και αποστασιοποιούνται, αλλά η Τουρκία εκδηλώνει την συμπαράστασή της προς την Τεχεράνη, προκαλώντας απροκάλυπτα την Ουάσινγκτον. Πρόσφατα μάλιστα ο Τούρκος πρόεδρος υποδέχεται ανώτατους αξιωματούχους της ισλαμικής παλαιστινιακής οργάνωσης Χαμάς, την οποία το ΝΑΤΟ έχει χαρακτηρίσει τρομοκρατική.

Το γεγονός προκάλεσε κύμα αντιδράσεων σε Ισραήλ και Ουάσιγκτον. Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν εκδηλώνει την πρόθεσή του να ελέγξει τον βόρειο Λίβανο με ειρηνευτικές δυνάμεις για να αποφευχθεί υποτίθεται ο επαπειλούμενος εμφύλιος. Στην περίπτωση αυτή, όμως, δεν έχει να αντιμετωπίσει τους αμήχανους Αμερικανούς και το πρακτικά ανύπαρκτο ΝΑΤΟ, αλλά την σθεναρή αντίθεση των Γάλλων.

Ανέλπιστη ευκαιρία

Όλες αυτές οι τουρκικές κινήσεις που κλιμακώνονται απότομα μετά το 2018 αποσταθεροποιούν την Συμμαχία και επιπλέον εκμηδενίζουν τον γεωπολιτικό πολλαπλασιαστή των ΗΠΑ στην Μεσόγειο. Αποτελεί ανέλπιστη ευκαιρία το γεγονός ότι το κενό καλούνται να καλύψουν Αίγυπτος, Ελλάς και Ισραήλ, με την εμπλοκή-συνδρομή των Γάλλων.

Από την άλλη πλευρά το εάν και κατά πόσον το σαφέστατα ευνοημένο Κρεμλίνο θα σπεύσει να προσφέρει τα ανταλλάγματα που προσδοκά η Άγκυρα σε Λιβύη και Συρία, μέλλει να αποδειχθεί. Στο πεδίο αυτό η πρόσφατη επίσκεψη Κούρδων αξιωματούχων στο Κρεμλίνο, που προκαλεί την οργή της Άγκυρας, ίσως να προδικάζει εξελίξεις στην βόρειο Συρία, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στις τουρκικές επιδιώξεις. Προς την κατεύθυνση αυτή συνηγορεί το γεγονός, ότι και η Γαλλία, με την επίσκεψη του προέδρου Μακρόν στους Κούρδους της Συρίας προλειαίνει εξελίξεις.