Γιατί τα “σκάτωσε” στον Λευκό Οίκο ο Ζελένσκι

Τα όσα πρωτοφανή εξελίχθηκαν στο Οβάλ Γραφείο δείχνουν ότι ο Ουκρανός πρόεδρος δεν είχε παραιτηθεί από την απαίτησή του, την οποία είχε θέσει ως όρο και για την διαπραγμάτευση μίας συμφωνίας για την κατάπαυση του πυρός. Ο Λευκός Οίκος, όμως, δεν είχε προσκαλέσει τον Ζελένσκι με σκοπό να διαπραγματευθεί μαζί του, ούτε για να ακούσει τη γνωστή αντί-Πούτιν ρητορική του, αλλά με σκοπό την υπογραφή της συμφωνίας για τον ορυκτό πλούτο.

Το μοιραίο σφάλμα του Ουκρανού προέδρου ήταν ότι δεν συνειδητοποίησε επαρκώς με ποιους είχε να κάνει και για ποιον λόγο βρισκόταν στον Λευκό Οίκο. Είχε συνηθίσει να τον αποθεώνουν στη Δύση σαν ήρωα και να απευθύνεται σε δυτικούς ηγέτες συχνά κατηγορώντας τους δημοσίως ότι δεν κάνουν ό,τι πρέπει για να νικήσει η Ουκρανία τη Ρωσία. Η αλήθεια είναι ότι αυτή η τακτική του είχε αποδειχθεί επιτυχής. Σε αρκετές περιπτώσεις ο τέως πρόεδρος Μπάιντεν του έδωσε αυτά που πριν του είχε αρνηθεί.

Ο Ζελένσκι, λοιπόν, παρασύρθηκε από τη θεατρικότητά του και προσπάθησε να ξαναπαίξει στο Οβάλ Γραφείο τον χιλιοπαιγμένο ρόλο του: Να κατηγορήσει τον “δολοφόνο Πούτιν”, να κουνήσει στο πρόσωπο των συνομιλητών του τον “μπαμπούλα” του ρωσικού επεκτατισμού («Έχετε ωραίους ωκεανούς και δεν το νιώθετε τώρα. Αλλά θα το νιώσετε στο μέλλον») για να καταλήξει απαιτώντας εγγυήσεις ασφαλείας ως όρο για οποιαδήποτε συμφωνία.

“Άλλαξε ο σερίφης στην πόλη”

Δεν είχε, όμως, συνειδητοποιήσει ότι “άλλαξε ο σερίφης στην πόλη” κι ότι η “παράστασή” του δεν θα συναντούσε την θετική υποδοχή, την οποία μέχρι τότε του επεφύλασσαν οι δυτικοί – κυβερνώντες, κοινοβουλευτικοί και δημοσιογράφοι. Το δίδυμο Τραμπ-Βανς δεν θεωρούσε πως η Ουκρανία πολεμάει για τη Δύση γενικά και για τις ΗΠΑ ειδικά. Ούτε συμμεριζόταν τη ρητορική για τη “σωστή πλευρά της Ιστορίας”.

Ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου ήθελε να τελειώνει το ταχύτερο δυνατόν με τον πόλεμο. Δεν θέλει να παρασυρθεί και να εμπλακεί, επειδή είχε συνείδηση πως ήταν χαμένος κι αν εμπλεκόταν αυτός ο πόλεμος θα γινόταν “δικός του”. Ήταν πεπεισμένος ότι η ήττα της Ουκρανίας ήταν ζήτημα χρόνου και χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ, θα ερχόταν πιο κοντά και θα κόστιζε περισσότερες απώλειες.

Αυτό που δεν κατάλαβε ο Ζελένσκι ήταν πως ο νέος Αμερικανός πρόεδρος αντιλαμβανόταν τον εαυτό του ως μεσολαβητή κι όχι ως στήριγμα του Κιέβου. Το είπε ρητά, άλλωστε. Γι’ αυτό κι όταν ο Ζελένσκι άρχισε να λέει για “δολοφόνο Πούτιν”, οι Τραμπ-Βανς θεώρησαν ότι προσπαθούσε να τους χειραγωγήσει και να τους παρασύρει σε μία ρητορική, η οποία είχε σκοπό να τορπιλίσει την προσπάθεια τερματισμού του πολέμου.

Δεν έχει μεγάλη σημασία εάν οι Τραμπ και Βανς αντέδρασαν έντονα στο σχεδόν αλαζονικό ύφος του συνομιλητή τους, ή εάν του την είχαν στημένη. Σημασία έχει ότι με τον διαπληκτισμό μπροστά στις κάμερες η επίσκεψη τινάχθηκε στον αέρα. Ο Ουκρανός πρόεδρος ουσιαστικά εξεδιώχθη και μάλιστα του ζητήθηκε να εγκαταλείψει άμεσα τις ΗΠΑ και να επιστρέψει μόνο όταν είναι έτοιμος να υπογράψει.

Δεν συζητούσαν ισότιμοι

Ο Ζελένσκι αγνόησε ότι σ’ αυτή τη συνάντηση δεν συμμετείχαν ισότιμοι. Οι Τραμπ και Βανς εκπροσωπούν την υπερδύναμη και ο ίδιος εκπροσωπεί τον απολύτως εξαρτημένο “αντιπρόσωπο” της υπερδύναμης. Και εκτός αυτού, το Κίεβο απεγνωσμένα προσπαθεί να εξασφαλίσει τη συνέχιση της αμερικανικής στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας και κάποιου είδους εγγυήσεις ασφαλείας.

Ο Ουκρανός πρόεδρος προσπάθησε να μιλήσει σαν ίσος προς ίσον με τον Αμερικανό ομόλογό του. Για την ακρίβεια, ήταν εμφανής η τάση του να έχει τον τελευταίο λόγο. Στη δε κόντρα του με τον αντιπρόεδρο Βανς, τον αντιμετώπισε αφ’ υψηλού! Πώς, λοιπόν, να μην προκαλέσει ναυάγιο; Ήταν ένα βατερλώ για το Κίεβο, το οποίο αποτυπώθηκε στην εικόνα της Ουκρανής πρέσβεως που ήταν παρούσα.

Η Ουκρανία δεν μπορεί πλέον να περιμένει τίποτα από όσα ήλπιζε να εξασφαλίσει από την Ουάσινγκτον. Ο Ζελένσκι βοηθήθηκε από την τηλεοπτική πείρα του για να κάνει μέχρι πρότινος μία σπουδαία διεθνή καριέρα ως ο ηγέτης ενός αγωνιζόμενου έθνους που έχει υποστεί εισβολή από τον ισχυρό γείτονά του. Ο σκηνικός δυναμισμός, όμως, μπορεί να ανεβάζει την τηλεθέαση, αλλά –όπως αποδείχθηκε– μπορεί να γίνει πολιτικά καταστροφικός στις διεθνείς σχέσεις, ειδικά όταν δεν έχει απέναντι τους γνωστούς χειροκροτητές του, αλλά το δίδυμο Τραμπ-Βανς.

Ως «μία μεγαλειώδη αποτυχία» χαρακτήρισε την επίσκεψη ο πιο έγκυρος ουκρανικός ιστότοπος Strana.ua, προσθέτοντας ότι «ο ίδιος ο Ζελένσκι προκάλεσε το σκάνδαλο με την αγένειά του». Για «μια καταστροφή» και «πικρό χάος» έγραψε o Economist. Σε ανάλογο μήκος κύματος και οι Financial Times: «κατάρρευση που δεν θα μπορούσε να πάει χειρότερα». Για «ιστορική κλιμάκωση» έγραψε το Spiegel. «Καταστροφή για την Ουκρανία» χαρακτήρισε το επεισόδιο η Le Monde, ενώ οι  New York Times την χαρακτήρισαν «απώλεια» για τον Ζελένσκι.

Η “ασέβεια” του Ζελένσκι

Η δημόσια κόντρα στο Οβάλ Γραφείο, που σφραγίστηκε από την κατηγορία της αμερικανικής ηγεσίας προς τον Ουκρανό πρόεδρο για “ασέβεια”, έπληξε καίρια τη δυνατότητα του δυτικού “κόμματος του πολέμου” να πιέσει τον Τραμπ. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει προηγούμενο ξένου ηγέτη να μιλάει μέσα στον Λευκό Οίκο κατ΄ αυτόν τον τρόπο στον Αμερικανό πρόεδρο και αντιπρόεδρο. Η αμερικανική κοινή γνώμη το εισέπραξε ως προσβολή στις ΗΠΑ. Φάνηκε, επίσης, ότι ο Ζελένσκι δεν ήταν διατεθειμένος να υπογράψει τη συμφωνία για τον ορυκτό πλούτο εάν δεν αποσπούσε κάποιες εγγυήσεις ασφαλείας, όπως επίσης φάνηκε πως δεν ήταν διατεθειμένος να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός, χωρίς τέτοιες εγγυήσεις.

Έτσι όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, ο Τραμπ διευκολύνεται να απεμπλακεί από το Ουκρανικό, όπως επίσης και να παρακάμψει το Κίεβο στις συνομιλίες του με τον Ρώσο ομόλογό του. Αυτό ισχύει και για τους Ευρωπαίους, οι οποίοι έσπευσαν να ταχθούν στο πλευρό του Ζελένσκι, βαθαίνοντας το χάσμα που τους χωρίζει από τον Λευκό Οίκο. Ο Στάρμερ υιοθέτησε πολύ πιο προσεκτική στάση όταν βρέθηκε στο Οβάλ Γραφείο, αλλά επιστρέφοντας συντάχθηκε επίσης με την πλευρά του Κιέβου. Οργάνωσε, μάλιστα, για σήμερα 2-3-2025 συνάντηση Ευρωπαίων ηγετών με τη συμμετοχή του Ζελένσκι.

Όλα αυτά εξωθούν τον πρόεδρο Τραμπ να πάρει μεγαλύτερες αποστάσεις από την Ευρώπη, θέτοντάς της το ερώτημα που απηύθυνε στον Βρετανό πρωθυπουργό: «Είστε έτοιμοι να πάτε κόντρα στους Ρώσους μόνοι σας;» Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν οι Αμερικανοί θα σταματήσουν την κρίσιμη βοήθειά τους προς την Ουκρανία. Δεν είναι μόνο η παροχή οπλικών συστημάτων, πυρομαχικών και χρημάτων. Υπάρχει και η επιχειρησιακή βοήθεια.

Εάν οι ΗΠΑ απενεργοποιήσουν το δορυφορικό σύστημα επικοινωνιών Starlink του Μασκ, στο οποίο βασίζεται ολόκληρο το σύστημα διοίκησης του ουκρανικού στρατού, ο πόλεμος θα τελειώσει πολύ πολύ σύντομα. Εάν, επίσης, σταματήσουν να παρέχουν real time πληροφορίες για τους ρωσικούς πυραύλους και τα ρωσικά drones, η ουκρανική αεράμυνα θα χάσει πολύ μεγάλο μέρος από την όποια αποτελεσματικότητά της. Τέλος, χωρίς τις συντεταγμένες στόχευσης που δίνουν οι Αμερικανοί, οι ουκρανικές επιθέσεις με πυραύλους και drones εναντίον ρωσικών στόχων θα καταστούν σχεδόν αδύνατες.

Με άλλα λόγια, το Κίεβο εξαρτάται απολύτως όχι γενικά από τη Δύση, αλλά ειδικά από τις ΗΠΑ. Αυτή είναι η πραγματικότητα κι αυτή υπαγορεύει τον χαρακτήρα της σχέσης Τραμπ-Ζελένσκι. Οι Ευρωπαίοι μπορεί ρητορικά να στέκουν στο πλευρό του Ουκρανού προέδρου, αλλά δεν μπορούν να του εξασφαλίσουν αυτά που έχει ανάγκη η χώρα του όχι μόνο για να συνεχίσει να πολεμάει, αλλά και για να μπορέσει να επιβιώσει.