Γιόσι Κοέν: Από αφεντικό της Μοσάντ διάδοχος του Νετανιάχου

Το Ισραήλ βαδίζει για μια ακόμη φορά προς εκλογές και κάποιοι υποστηρίζουν ότι το πολιτικό κεφάλαιο του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου τείνει να εξαντληθεί με το κόμμα Λικούντ να ψάχνει για πιθανό διάδοχο. Ο ίδιος ο Νετανιάχου ίσως έδωσε τη λύση, κατονομάζοντας ως πιθανό διάδοχο του τον μέχρι πριν μερικές ημέρες διευθυντή της Μοσάντ Γιόσι Κοέν.

Τον Αύγουστο 2019, άτομα του περιβάλλοντος Νετανιάχου τον άκουσαν να εκστομίζει κάτι πρωτόγνωρο: «Υπάρχουν δύο άτομα που θεωρώ κατάλληλα να ηγηθούν του Ισραήλ – τον Γιόσι Κοέν και τον Ρον Ντέρμερ», είπε τότε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, αναφερόμενος στον επικεφαλής του Μοσάντ και στον πρέσβη του Ισραήλ στην Ουάσιγκτον αντίστοιχα.

Ο Νετανιάχου, ο πρωθυπουργός με την πλέον μακροχρόνια θητεία στην ιστορία του Ισραήλ, δεν συνηθίζει να εικοτολογεί άσκοπα και μάλιστα για την πιθανή αντικατάστασή του. Τα ονόματα που εκστόμισε άμεσα οδήγησαν μέλη του Λικούντ να εξετάσουν τι ακριβώς σηματοδοτεί μια πιθανή αλλαγή φρουράς και τι θα σήμαινε η προώθηση του Κοέν στην ηγεσία του κόμματος.

Ένα πράγμα που ξένισε πολλούς ήταν η προώθηση ενός εξωκομματικού, δηλαδή η παράκαμψη της κομματικής ιεραρχίας. Αυτό αφορά τον Κοέν, επειδή ο Ντέρμερ έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι δεν θα ασχοληθεί με την πολιτική. Η αναφορά στα δύο πρόσωπα μόνο τυχαία δεν ήταν. Αμφότεροι του είναι πιστοί και επέβλεψαν τους δύο πυλώνες της πολιτικής Νετανιάχου: την περίπλοκη αλλά ζωτική σχέση με τις ΗΠΑ και την αδιάκοπη εκστρατεία κατά του ιρανικού καθεστώτος.

Ο θρησκευόμενος κατάσκοπος

Ο Κοέν γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ σε μια θρησκευτική οικογένεια από γηγενείς γονείς (σάμπρα) έβδομης και όγδοης γενιάς. Μεγαλώνοντας, έγινε μέλος του θρησκευτικού σιωνιστικού κινήματος νεολαίας Bnei Akiva και μαθήτευσε στο θρησκευτικό γυμνάσιο Γεσιβάτ Ορ Ετζιόν. Το 1979, κλήθηκε να υπηρετήσει στον στρατό και εθελοντικά κατετάγη αλεξιπτωτιστής. Όταν απολύθηκε σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου και εντάχθηκε στη Μοσάντ το 1982. Έγινε υπεύθυνος για στρατολόγηση και χειρισμό πρακτόρων σε ξένα κράτη. Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του ήταν ο μόνος θρησκευόμενος στη σχολή της Μοσάντ εκείνη την εποχή.

Διαχειρίστηκε πράκτορες σε πολλές χώρες κατά τη διάρκεια της καριέρας του και έγινε επικεφαλής του τμήματος Tsomet, το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο τμήμα της υπηρεσίας και είναι υπεύθυνο για την συλλογή πληροφοριών εξωτερικού. Το διάστημα 2011-2013 ήταν αναπληρωτής διευθυντής της Μοσάντ, με διευθυντή τον Ταμίρ Πάρντο. Τον Αύγουστο 2013 διορίστηκε Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του πρωθυπουργού και τον Δεκέμβριο 2015 ορίστηκε διάδοχος του απερχόμενου Πάρντο.

Ο αρχικατάσκοπος Γιόσι Κοέν

Ο ακάματος διευθυντής της Μοσάντ, που φέρεται να οργάνωσε την δολοφονία του Ιρανού πυρηνικού φυσικού Μοχσέν Φαχριζαντέχ, είναι έτοιμος να αναλάβει την ηγεσία του Λικούντ με την ευλογία Νετανιάχου. Η επιρροή του Κοέν στην πολιτική του Ισραήλ είναι τεράστια. Από τότε που ανέλαβε τα ηνία, η Μοσάντ γιγαντώθηκε όσον αφορά τον προϋπολογισμό και το ανθρώπινο δυναμικό, διεύρυνε την επιχειρησιακή της υποδομή και φέρεται να οργάνωσε μερικές από τις πιο τολμηρές κατασκοπευτικές ενέργειες στην ιστορία της.

Ο Κοέν υποκατέστησε τους επαγγελματίες διπλωμάτες στα πιο κρίσιμα θέματα στρατηγικού χαρακτήρα, όπως οι αναδυόμενες συμμαχίες με τις σουνιτικές αραβικές μοναρχίες. Πρώτα ως σύμβουλος εθνικής ασφάλειας και στη συνέχεια ως διευθυντής της Μοσάντ, έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην συγκέντρωση εξουσιών από τον Νετανιάχου, παρακάμπτοντας τα υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών.

Ο Κοέν στο προσκήνιο

Μετά το 2010 ήταν δύσκολη περίοδος για τον κλάδο επιχειρήσεων της Μοσάντ. Η δολοφονία του διαβόητου λαθρέμπορα όπλων της Χαμάς Μαχμουντ Αλ Μαμπούχ στο Ντουμπάι την χρονιά εκείνη βιντεοσκοπήθηκε από κάμερες ασφαλείας, με αποτέλεσμα να αποκαλυφθούν τα πρόσωπα μιας πολυάριθμης ομάδας εκτελεστών. Μετά από εκείνο το φιάσκο, η Μοσάντ περιόρισε τέτοιες επιχειρήσεις. Υπό τον Πάρντο (2011-2016) ελάχιστες επιχειρήσεις εγκρίθηκαν. Ο Νετανιάχου διάλεξε τον Κοέν για αρχηγό της Μοσάντ όταν αυτός του υποσχέθηκε να επιστρέψει σε τολμηρές και στρατηγικά σημαντικές επιχειρήσεις με κύριο στόχο το Ιράν. Έτσι επανεξέτασε τις επιχειρήσεις της Μοσάντ στο απόηχο της αποκαλυφθείσας δολοφονίας του Αλ Μαμπούχ.

«Για εσάς φαίνεται διασκεδαστικό, αυτό το πράγμα στο Instagram, ότι το κινητό σας τηλέφωνο μπορεί να αναγνωρίζει κεφαλές με κίτρινο τετράγωνο και ένα άτομο να μπορεί να αναγνωρίζεται σχεδόν αυτόματα, χρησιμοποιώντας αυτόματα συστήματα σχεδόν παντού», είχε δηλώσει ο Κοέν σε διάσκεψη του Υπουργείου Οικονομικών το 2018, προσθέτοντας: «Πολλά από τα προβλήματα ή τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει [η Μοσάντ] συνδέονται με το γεγονός ότι το πραγματικό διαβατήριό σας είναι το δακτυλικό σας αποτύπωμα, η ίριδα, το πρόσωπό σας… Προσπαθήστε να φανταστείτε σε ποιο κόσμο λειτουργεί το επιχειρησιακό προσωπικό της Μοσάντ, οι πολεμιστές της Μοσάντ.”

Σύμφωνα με την εφημερίδα Haaretz (2018), η Μοσάντ υπό τον Κοέν απομακρύνθηκε από την χρήση Ισραηλινών πρακτόρων σε ξένες επιχειρήσεις. Τον Δεκέμβριο 2016, η επίθεση εναντίον του μηχανικού για drones της Χαμάς Μοχάμαντ Αλ Ζαγάουρι στην Τυνησία, που αποδίδεται στη Μοσάντ, πραγματοποιήθηκε από μεγάλη διεθνή ομάδα. Κάθε τμήμα της ήταν υπεύθυνο για μικρό μόνο μέρος της επιχείρησης και πιθανώς αγνοούσε τα άλλα συμμετέχοντα τμήματα. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι εκτελεστές ήταν Βόσνιοι.

Με το νέο modus operandi, με χρήση μισθοφόρων και συνεργών, έγιναν διάφορες επιχειρήσεις, όπως η κλοπή του πυρηνικού αρχείου του Ιράν και η δολοφονία του Φαχριζαντέχ, για την οποία το Ισραήλ τηρεί σιγήν ιχθύος. Λίγο μετά την ανακοίνωση του Νετανιάχου το 2018 ότι το Ισραήλ είχε αποκτήσει το πυρηνικό αρχείο με νυχτερινή επιδρομή σε εγκατάσταση κοντά στην Τεχεράνη, εβραϊκά ΜΜΕ έγραψαν ότι ανώνυμες πηγές τους επιβεβαίωσαν ότι ο Κοέν είχε επιβλέψει προσωπικά την επιχείρηση.

Και κλοπές ιατρικού εξοπλισμού

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Κοέν βρέθηκε στο φακό των ΜΜΕ και των εχθρών του Νετανιάχου. Τον περασμένο Απρίλιο, εν μέσω lockdown, διέρρευσε ότι η Μοσάντ είχε χρησιμοποιήσει “στρατηγικά της κεφάλαια” για να φέρει στο Ισραήλ εξοπλισμό, όπως αναπνευστήρες και μάσκες. Ανώνυμος αξιωματούχος της κομπορρημονούσε σε δημοσιογράφους ότι ο εξοπλισμός είχε υφαρπαγεί από ανυποψίαστα ξένα κράτη.

Αυτό δημιούργησε ερωτηματικά για τους λόγους που μια υπηρεσία πληροφοριών χρησιμοποιήθηκε για να υφαρπάξει ιατρικό εξοπλισμό. Γιατί δεν ενεργοποιήθηκαν τα υπουργεία Άμυνας και Υγείας, που έχουν περισσότερη εμπειρία από τη Μοσάντ στη διαπραγμάτευση και υλοποίηση μεγάλων αγορών στο εξωτερικό. Εκτός κι αν το Ισραήλ έκλεψε τον ιατρικό εξοπλισμό.

Πάντως, αν έστω και οι μισές αναφορές για τη Μοσάντ από το 2016 είναι σωστές, ο Κοέν έχει τηρήσει την υπόσχεσή του στο Νετανιάχου με το παραπάνω. Αλλά και ο πρωθυπουργός ανταποκρίθηκε. Αύξησε εντυπωσιακά τον προϋπολογισμό και το προσωπικό της Μοσάντ, αλλά και εξαρτήθηκε από τον Κοέν, αναθέτοντας του κορυφαίες πολιτικές αποστολές.

Η τουρκική απειλή

Άρθρο στους Times (2020) ανέφερε ότι ο Κοέν «μιλάει κρυφά με κατασκόπους των κρατών του Κόλπου εδώ και χρόνια», προσθέτοντας: «Υπήρχε μια συνάντηση πριν από περίπου 20 μήνες, όταν (ο Κοέν) ανακοίνωσε άλλη ατζέντα: “Η ιρανική δύναμη είναι εύθραυστη, αλλά η πραγματική απειλή είναι από την Τουρκία», είχε πει στους ομολόγους του από Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και Εμιράτα.

Ο Κοέν κατέστησε την Μοσάντ όργανο υψηλής στρατηγικής για το Νετανιάχου, που θεωρεί ότι το Ισραήλ αντιμετωπίζει στρατηγικές απειλές. Η μοναδική του θέση στην ισραηλινή ιεραρχία του δίνει ανεξαρτησία και ευελιξία που επέτρεψε στον πρωθυπουργό να ασκεί πολιτική, χωρίς εμπόδια από πολιτικούς αντιπάλους ή από δημόσιο έλεγχο.

Αυτό έχει κάνει τον Κοέν απαραίτητο αρχιτέκτονα της εκτεταμένης και πολυεπίπεδης εκστρατείας του Νετανιάχου για να πλήξει τα πυρηνικά και πυραυλικά προγράμματα του Ιράν, αλλά και για να δημιουργήσει στρατηγικές συμμαχίες ενάντια του. Για τον Νετανιάχου ο Κοέν είναι τολμηρός στρατηγικός νους που θα διασφαλίσει το Ισραήλ στην –όπως πιστεύει– επερχόμενη κρίση.

Οι πολιτικές και δικαστικές περιπέτειες του Νετανιάχου μπορεί να τον οδηγήσουν σε άτακτη έξοδο από την πρωθυπουργία, ίσως και από την ηγεσία του Λικούντ και την πολιτική γενικότερα. Ο ίδιος το φοβάται. Θεωρώντας τον Κόεν ιδανικό διάδοχό του για να συνεχίσει το πολιτικό έργο του σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, ο πολυμήχανος Μπίμπι προωθεί τον αρχικατάσκοπό του Γιόσι Κοέν.