Η Δύση αντιμέτωπη με τις συνέπειες των επιλογών της στην Ουκρανία

Για όποιον δεν υπηρετεί προπαγανδιστικές σκοπιμότητες, είναι προφανές ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν άρχισε με τη ρωσική εισβολή. Έχει αρχίσει το 2014 και για την ακρίβεια είχε προετοιμαστεί αρκετά χρόνια πριν. Μπορεί τα κατεστημένα δυτικά Μίντια –όπως το έχουν κάνει και στο παρελθόν με άλλους αντιπάλους της Δύσης– να δαιμονοποιούν εν χορώ τον Πούτιν, αλλά η γεωστρατηγική πραγματικότητα απέχει πολύ από τέτοιου είδους ρητορική, η οποία τελικώς απαξιώνει όσους καταφεύγουν σ’ αυτή.

Προφανώς, ο Πούτιν είναι ένας αυταρχικός ηγέτης και το πολίτευμα στη Ρωσία αποκλίνει από τα μέτρα της τυπικής δυτικής δημοκρατίας. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι έχουν βάση οι απολίτικοι χαρακτηρισμοί που του αποδίδονται σωρηδόν από Μίντια, αλλά και από ακαδημαϊκούς στη Δύση, οι οποίοι κατά τα άλλα διεκδικούν για τον εαυτό τους τον τίτλο της αξιοπιστίας και του σεβασμού των γεγονότων.

Είναι αξιοσημείωτο ότι αποφεύγουν να θέσουν το ερώτημα “γιατί οι Ρώσοι πολίτες στηρίζουν μαζικά τον Πούτιν”. Κι όταν το θέτουν, υπεκφεύγουν, αποδίδοντας την πρόσφατη σαρωτική εκλογική νίκη του στην καταπίεση των αντιφρονούντων και στις ανελεύθερες συνθήκες. Προφανώς, υφίστανται σε κάποιον βαθμό και τα δύο, αλλά απέχουν πολύ από το να ερμηνεύουν το φαινόμενο. Εάν είχαν κάνει τον κόπο να ρωτήσουν απλούς Ρώσους θα είχαν μάθει την αιτία.

Λανθασμένα συμπεράσματα

Η Δύση δεν χάνει ευκαιρία να επαινεί τον Γκορμπατσώφ και τον Γιέλτσιν. Για τα συμφέροντά της ήταν οι απολύτως βολικοί Ρώσοι ηγέτες, αλλά για το ρωσικό λαό ήταν καταστροφείς. Αντιθέτως, ο Πούτιν είναι ο ηγέτης που σταδιακά και συστηματικά έλεγξε τους μηχανισμούς της εξουσίας, ξανάστησε την “Αρκούδα” στα πόδια της, αποκατέστησε την βαριά τραυματισμένη εθνική υπερηφάνεια και αναβάθμισε σημαντικά το βιοτικό επίπεδο. Και είναι αυτά κυρίως που του εξασφαλίζουν μαζική λαϊκή υποστήριξη. Ο αυταρχισμός και τα όποια μέτρα καταστολής είναι επικουρικά. Όταν, μάλιστα, προβάλλονται ως κύρια αιτία, θολώνουν την εικόνα και οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα.

Ποιος δεν θυμάται τι διαβεβαίωναν με απόλυτη κατηγορηματικότητα πριν δύο χρόνια οι αξιωματούχοι και οι opinion makers σ’ όλη τη Δύση: Ότι οι κυρώσεις θα διαλύσουν τη ρωσική οικονομία, ότι το καθεστώς Πούτιν θα αποσταθεροποιηθεί και πιθανότατα θα ανατραπεί. Δύο χρόνια μετά τα γεγονότα τους διέψευσαν παταγωδώς. Μόλις ένα χρόνο πριν, οι ίδιοι διαβεβαίωναν πως τον πόλεμο θα κερδίσει το Κίεβο, αλλά και πάλι διαψεύσθηκαν. Όλα δείχνουν πλέον ότι η ζυγαριά κλίνει προς την πλευρά της Ρωσίας. Η τροπή που έχει πάρει ο πόλεμος εγείρει υπαρξιακή πρόκληση για την Ουκρανία, αλλά και μία κρίσιμη στρατηγική πρόκληση για τη Δύση, για την οποία οι δυτικές κυβερνήσεις αποδεικνύεται πως δεν ήταν καθόλου προετοιμασμένες.

Αναμφίβολα, ο Ρώσος πρόεδρος παραβίασε το διεθνές δίκαιο όταν διέταξε την εισβολή στην Ουκρανία. Αλλά αυτή η απόφαση δεν ήταν ούτε κεραυνός εν αιθρία, ούτε και προϊόν τυπικού επεκτατισμού. Μπορεί ο Πούτιν να ονειρεύεται τη “μεγάλη Ρωσία”, αλλά αυτό που μετράει για έναν αναλυτή είναι οι πράξεις του, όχι τα όνειρά του. Και μέχρι τώρα οι πράξεις του είναι ορθολογικές και προσεκτικές για μία μεγάλη δύναμη, χωρίς αυτό να αποτελεί δικαιολογία.

Η επέκταση του ΝΑΤΟ

Η πηγή του προβλήματος είναι η επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς, παρά τις δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει οι δυτικοί ηγέτες στον Γκορμπατσώφ το 1991. Το ΝΑΤΟ εκμεταλλεύτηκε την αδυναμία της Ρωσίας και επεκτάθηκε μέχρι τα σύνορά της, εντάσσοντας τις Βαλτικές Χώρες. Στην περίφημη ομιλία του στη Σύνοδο για της Ασφάλεια του Μονάχου το 2007 ο Πούτιν προειδοποίησε με τον πιο σαφή τρόπο τους Δυτικούς ότι έπρεπε να σεβαστούν τη Ρωσία και τις ανησυχίες της για την εθνική της ασφάλεια. Οι Δυτικοί, όμως, ήταν βουτηγμένοι στην αλαζονεία της ισχύος τους και έτσι το 2008 στο Βουκουρέστι, το ΝΑΤΟ προανήγγειλε επισήμως, την ένταξη της Γεωργίας και της Ουκρανίας στη Συμμαχία.

Η οδυνηρή ήττα της Γεωργίας του Σακασβίλι στην Νότια Οσετία και την Αμπχαζία το 2008 λίγους μήνες αργότερα ήταν μία έμπρακτη προειδοποίηση, η οποία, όμως, δεν ελήφθη σοβαρά υπόψη στη Δύση. Ειδικά οι ΗΠΑ προχώρησαν απτόητες με σκοπό να εντάξουν την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ. Αυτό ήταν για τους Ρώσους –όχι μόνο για το καθεστώς Πούτιν– βαθιά κόκκινη γραμμή, αφού θα έφερνε τους αμερικανικούς πυραύλους μία ανάσα μακριά από τη Μόσχα, θέτοντας ουσιαστικά όλη τη Ρωσία σε καθεστώς γεωπολιτικής ομηρίας. Στην πραγματικότητα ήταν μία πολύ πιο απειλητική πρόκληση για τη ρωσική εθνική ασφάλεια από ό,τι ήταν για την αμερικανική εθνική ασφάλεια οι ρωσικοί πύραυλοι στην Κούβα, για τους οποίους η Ουάσινγκτον είχε το 1962 προκαλέσει τη γνωστή κρίση, που είχε φέρει τις δύο υπερδυνάμεις στα πρόθυρα πυρηνική σύγκρουσης.

Η Ουκρανία είναι παραδοσιακά μία διχασμένη χώρα ανάμεσα στο ρωσικό και φιλορωσικό ανατολικό και νότιο τμήμα της και στο αντιρωσικό φιλοδυτικό δυτικό και κεντρικό τμήμα της. Γι’ αυτό και η “πορτοκαλί επανάσταση”, αν και αρχικά επικράτησε, δεν στέριωσε. Επανήλθε ο φιλορώσος πρόεδρος Γιανουκόβιτς, ο οποίος ανετράπη με το γνωστό πραξικόπημα του Μαϊντάν στις αρχές του 2014. Η ανεξάρτητη καναδική έρευνα για εκείνα τα γεγονότα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι στήθηκαν από τις ακροδεξιές οργανώσεις, με τη στήριξη της Νούλαντ και της CIA. Οι διαρροές στο Wikileaks είναι επιβεβαίωση.

Ουκρανία: Τα γεγονότα πήραν τον δρόμο τους

Από εκεί και πέρα τα γεγονότα πήραν το δρόμο τους. Η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, αφού αν την άφηνε στην ελεγχόμενη από τη Δύση Ουκρανία θα περιοριζόταν σε μία πολύ μικρή έξοδο στη Μαύρη Θάλασσα, με ό,τι αυτό θα σήμαινε γεωπολιτικά. Οι προσπάθειες για ειρηνική διευθέτηση της κρίσης με τις Συμφωνίες Μινσκ Ι και Μινσκ ΙΙ ναυάγησαν, λόγω της άρνησης του Κιέβου να τις εφαρμόσει. Το Βερολίνο και το Παρίσι που ήταν εγγυητές ομολόγησαν δημοσίως ότι επρόκειτο για προσχηματικές συμφωνίες με σκοπό να δώσουν τον χρόνο στο Κίεβο να εξοπλιστεί.

Αν και οι ουκρανικές δυνάμεις εξαπέλυσαν μία αιματηρή επίθεση (με βομβαρδισμούς) εναντίον των Ρώσων αυτονομιστών του Ντονμπάς, η Μόσχα απέφυγε την άμεση εμπλοκή, περιοριζόμενη στο να τους στηρίζει. Η Δύση, λόγω της Κριμαίας, είχε ήδη επιβάλει κυρώσεις, αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι δρομολόγησε συστηματικά τον εξοπλισμό του Κιέβου και ευνόησε όλες τις διώξεις εναντίον κάθε φιλορωσικού στοιχείου στο ουκρανικό πολιτικό σύστημα και στους κρατικούς μηχανισμούς.

Η δεδηλωμένη πρόθεση της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και του ΝΑΤΟ να την εντάξει έθεσε τη Ρωσία αντιμέτωπη με το επώδυνο δίλημμα: ή να το ανεχθεί, γεγονός που θα την καθιστούσε όμηρο της Δύσης ή να την εμποδίσει. Πολιτικός τρόπος να την εμποδίσει δεν υπήρχε. Η ύστατη προσπάθεια έγινε με τη πρόταση για μία νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη που κατέθεσε η Μόσχα και το ΝΑΤΟ πέταξε στον κάλαθο των αχρήστων.

Ο κύβος, λοιπόν, είχε ριφθεί. Στριμωγμένη στη γωνία, η Ρωσία εισέβαλε, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο. Τα γεγονότα από εκεί και πέρα είναι γνωστά. Την άνοιξη του 2022 οι δύο πλευρές είχαν μονογράψει μία συμφωνία ειρήνευσης, την οποία τορπίλισε τελικώς το Κίεβο με υπόδειξη-πίεση των Αμερικανών και Βρετανών. Όπως έχω προαναφέρει στη Δύση είχαν προεξοφλήσει την κατάρρευση της ρωσικής οικονομίας και την αποσταθεροποίηση του καθεστώτος Πούτιν. Αλλά και μετά τη διάψευση αυτής της προσδοκίας, η κυρίαρχη αντίληψη στις ΗΠΑ (και στην Ευρώπη που συντάχθηκε απολύτως πίσω τους) ήταν ότι τις συμφέρει ο πόλεμος στην Ουκρανία, επειδή φθείρει στρατιωτικά και οικονομικά τη Ρωσία, χωρίς να χάσει τη ζωή του ένας Αμερικανός στρατιώτης.

Μετά τις ουκρανικές επιτυχίες το 2022, μάλιστα, το κυρίαρχο αφήγημα ήταν περίπου πως ο ρωσικός στρατός ήταν “χάρτινος τίγρης”. Το 2023, όμως, ο άνεμος άλλαξε στα μέτωπα και οι Ρώσοι πήραν την πρωτοβουλία των κινήσεων και σημείωσαν σημαντικά κέρδη. Έτσι, σήμερα, υπό την επήρεια της διαφαινόμενης ουκρανικής ήττας, το κυρίαρχο αφήγημα στη Δύση έχει αντιστραφεί. Ισχυρίζονται ότι ο άλλοτε “χάρτινος τίγρης” ρωσικός στρατός μετά την Ουκρανία θα επιτεθεί στις Βαλτικές Χώρες, στην Πολωνία και έπεται συνέχεια. Εξ ου και η κινδυνολογία που καλλιεργεί κλίμα επικείμενου πολέμου στην Ευρώπη, με πρώτο και καλύτερο τον Μακρόν. Με αυτό το κρίσιμο ζήτημα και για το που μπορεί να οδηγήσει η κλιμάκωση θα ασχοληθώ στο επόμενο άρθρο μου.