Η Γάζα “κείται μακράν” για Ερντογάν, αλλά όχι για Σίσι

Τις προηγούμενες μέρες, η ένταση στη Λωρίδα της Γάζας κλιμακώθηκε επικίνδυνα. Η ισλαμική οργάνωση Χαμάς εκτόξευσε αυτοσχέδιους πυραύλους στο Ισραήλ, προκαλώντας τον τραυματισμό ενός Ισραηλινού. Είχε προηγηθεί μία επιχείρηση των ισραηλινών ειδικών δυνάμεων, η οποία κατέληξε στον θάνατο 7 μαχητών της ισλαμικής οργάνωσης και ενός Ισραηλινού στρατιωτικού. Η ισραηλινή αεροπορία βομβάρδισε, ως αντίποινα, τον τηλεοπτικό σταθμό της Χαμάς στην Γάζα. Έμοιαζε το προμήνυμα μίας επικείμενης στρατιωτικής επίθεσης των Ισραηλινών. Προς έκπληξη πολλών η επίθεση αυτή, τελικά δεν πραγματοποιήθηκε.

Οι δύο πλευρές ανακοίνωσαν πως κατέληξαν σε μία συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, μετά από την καθοριστική μεσολάβηση της Αιγύπτου. Η συμφωνία αυτή χαιρετίστηκε ως “νίκη” από την Χαμάς, αλλά έχει σοβαρές πολιτικές παρενέργειες στο Ισραήλ. Ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Άβιγκντορ Λίμπερμαν μίλησε για “νίκη της τρομοκρατίας” και ανακοίνωσε την παραίτηση του.

Είναι ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος για την ισραηλινή κυβέρνηση, μετά τις υποθέσεις διαφθοράς που εμπλέκεται ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν το εθνικιστικό κόμμα του Λίμπερμαν θα εξακολουθήσει να στηρίζει την κυβέρνηση, την “πιο ακραία στην ιστορία του Ισραήλ“. Ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός αποδίδεται σε αξιωματούχους της κυβέρνησης Ομπάμα.

Τα όρια της αμερικανικής στήριξης στο Ισραήλ

Η ανυποχώρητη στάση του Ισραηλινού πρωθυπουργού στο Παλαιστινιακό και στο ζήτημα του Ιράν είχε προκαλέσει σοβαρή κρίση στις σχέσεις Ουάσιγκτον- Τελ Αβίβ. Όλα άλλαξαν με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, που ήρθε ως “θείο δώρο” για τον κυβερνητικό συνασπισμό του Νετανιάχου. Έναν συνασπισμό που αποτελείται από τα πιο θρησκόληπτα και εθνικιστικά κόμματα της ισραηλινής δεξιάς.

Στο πρόσωπο του Ντόναλντ Τραμπ η κυβέρνηση Νετανιάχου βρήκε τον πιο θερμό συμπαραστάτη. Σε όλα τα ζητήματα στην Μέση Ανατολή, ο σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ υποστηρίζει τις θέσεις της ισραηλινής δεξιάς. Από την μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην κατεχόμενη Ιερουσαλήμ, μέχρι την μονομερή απόσυρση από την συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστούμε ότι η κυβέρνηση Τραμπ επιλέγει να εξευτελίζει τους Παλαιστίνιους σε κάθε ευκαιρία. Τερμάτισε την αμερικανική βοήθεια στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες, ενώ έκλεισε μέχρι και τα γραφεία της ΟΑΠ στις ΗΠΑ. Σε πρακτικό επίπεδο η κυβέρνηση Τραμπ ενταφιάζει την λύση “δύο εθνών-δύο κρατών” για το παλαιστινιακό, ικανοποιώντας την κρυφή επιθυμία της κυβέρνησης Νετανιάχου.

Όμως παρόλο που η μεσανατολική πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ είναι εξόφθαλμα μεροληπτική υπέρ του Ισραήλ, υπάρχουν ορισμένα όρια στην αμερικανική υπoστήριξη. Για παράδειγμα οι διαρροές της ισραηλινής κυβέρνησης για μονομερή προσάρτηση των εβραϊκών οικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, διαψεύστηκαν από την Ουάσιγκτον τον περασμένο Φεβρουάριο.

Κομβικός ο ρόλος της Αιγύπτου

Σύμφωνα με υπουργό της ισραηλινής κυβέρνησης, μία εισβολή στην Γάζα θα σήμαινε τουλάχιστον “500 νεκρούς Ισραηλινούς” στρατιώτες. Όμως το Ισραήλ θα μπορούσε να βομβαρδίσει από αέρος την Γάζα για να ελαχιστοποιήσει τις απώλειες του ισραηλινού στρατού. Το έχει κάνει εξάλλου άπειρες φορές στο παρελθόν. Ο πραγματικός λόγος που υποχρέωσε την κυβέρνηση Νετανιάχου να αποδεχτεί την εκεχειρία με την Χαμάς, μοιάζει να είναι η έλλειψη της αμερικανικής υποστήριξης σε μία στρατιωτική εισβολή στην Γάζα.

Θεωρούμε βέβαιο πως η διπλωματική πρωτοβουλία της Αιγύπτου για εκεχειρία, υποστηρίχθηκε από τις ΗΠΑ. Το Κάϊρο έχει άριστες σχέσεις με την Ουάσιγκτον και το Τελ Αβίβ, αλλά ταυτόχρονα διατηρεί διαύλους επικοινωνίας με την Χαμάς. Η Χαμάς έχει τις καταβολές της στην Μουσουλμανική Αδελφότητα, την οποία η κυβέρνηση Σίσι καταδιώκει αμείλικτα στην Αίγυπτο. Όμως η αιγυπτιακή κυβέρνηση αναγνωρίζει την δημοφιλία της ισλαμικής οργάνωσης στις τάξεις των Παλαιστινίων. Η Χαμάς θεωρείται “τρομοκρατική οργάνωση” για το Τελ Αβίβ και την Ουάσιγκτον, αλλά το Κάϊρο την διαχωρίζει από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Ουσιαστικά η Αίγυπτος προσπαθεί να “κατευνάσει” την Χαμάς και να την στρέψει σε μία πιο “μετριοπαθή” κατεύθυνση. Προηγουμένως είχε μεσολαβήσει για τη συμφιλίωση της Χαμάς με την Φατάχ, υπερβαίνοντας το άσβεστο μίσος που χώριζε τις δύο οργανώσεις. Ο ρόλος της Αιγύπτου παραμένει κομβικός για το Παλαιστινιακό ζήτημα και την σταθερότητα της Μέσης Ανατολής. Αποτελεί την πρώτη αραβική χώρα που υπέγραψε ειρήνη με το Ισραήλ.

Προτεραιότητα η Λιβύη, όχι η Γάζα

Μπορεί ο Τούρκος πρόεδρος να εμφανίζεται κατά καιρούς ως ο “προστάτης” των Παλαιστινίων, αλλά δεν είδαμε την παραμικρή του αντίδραση για τα γεγονότα στην Γάζα. Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ο σημαντικότερος υποστηρικτής της Χαμάς και έχει πολλές φορές αντιπαρατεθεί με την ισραηλινή κυβέρνηση. Γνώριζε πως με τις ρητορικές του επιθέσεις κατά του Ισραήλ κερδίζει πόντους δημοφιλίας στον αραβικό κόσμο.

Όμως τώρα έχει άλλες προτεραιότητες. Γνωρίζει πως η επιρροή της Άγκυρας φθίνει όλο και περισσότερο στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρακολουθεί να συγκροτείται μία συμμαχία υπονομευτική για τα τουρκικά συμφέροντα μεταξύ της Ελλάδας, της Κύπρου, του Ισραήλ και της Αιγύπτου. Στην συμμαχία αυτή συζητείται η συμμετοχή της Ιορδανίας, του δεύτερου αραβικού κράτους που έχει υπογράψει ειρήνη με το Ισραήλ. Παραφράζοντας την γνωστή παροιμία, είναι “όλοι μαζί και η Τουρκία χώρια”.

Για αυτό και η Τουρκία αποπειράθηκε να εμπλακεί στα εσωτερικά της Λιβύης. Χρησιμοποίησε το “βαρύ πυροβολικό”, τον πρώην αρχηγό των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και νυν υπουργό Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, ο οποίος πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην χώρα. Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας παρουσίασε χάρτες στην λιβυκή κυβέρνηση, ισχυριζόμενος ότι η Ελλάδα “κλέβει” την ΑΟΖ της Λιβύης! Ουσιαστικά η Τουρκία επεδίωξε να αποκτήσει κοινά θαλάσσια σύνορα με την Λιβύη, προκειμένου να ισχυροποιήσει τις μονομερείς διεκδικήσεις της στην Μεσόγειο.

Τα σχέδια της όμως δεν ευδοκίμησαν. Η Τουρκία δεν συμμετείχε στην διεθνή διάσκεψη για την Λιβύη που πραγματοποιήθηκε στο Παλέρμο, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην Άγκυρα. Για ανάμιξη “τρίτων χωρών” στα εσωτερικά της Λιβύης μίλησε ένας εκ των πρωταγωνιστών της συνόδου, ο Αιγύπτιος πρόεδρος Σίσι. Προφανώς αναφέρονταν στις παρεμβάσεις της Τουρκίας.

Μπραντ ντε φερ Σίσι-Ερντογάν

Το πραξικόπημα του αιγυπτιακού στρατού έβαλε τέλος στα νεοοθωμανικά σχέδια του Ταγίπ Ερντογάν. Ο Τούρκος πρόεδρος υπολόγιζε να κυριαρχήσει στον αραβικό κόσμο, μέσω των οργανώσεων του πολιτικού Ισλάμ. Για αυτό και υποστήριξε την κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που σχηματίστηκε στην Αίγυπτο το 2012. Όμως μετά την στρατιωτική επέμβαση του 2013 οι σχέσεις Αιγύπτου-Τουρκίας μπορούν να χαρακτηριστούν, επιεικώς, εχθρικές.

Το μεγάλο πρόβλημα για την Τουρκία είναι πως οι Άραβες περισσότερο φοβούνται τον Ταγίπ Ερντογάν, παρά τον στρατηγό Σίσι. Με εξαίρεση το Κατάρ και την κατοχή τη Συρίας, ο Τούρκος πρόεδρος είναι απομονωμένος στον αραβικό κόσμο. Είναι η Αίγυπτος που έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας που σχεδιάζουν οι ΗΠΑ στην Μεσόγειο και όχι η Τουρκία.

Παρόλα αυτά ο Ερντογάν δεν θα το βάλει εύκολα κάτω. Για αυτό και πασχίζει να αξιοποιήσει προς όφελος του την δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι στην Κωνσταντινούπολη. Δεν μοιάζει όμως να περιμένει πλέον πολλά από τους Παλαιστίνιους, οι οποίοι μετά την εκεχειρία που επιτεύχθηκε στην Γάζα θα επιστρέψουν “στην αγκαλιά” του στρατηγού Σίσι. Εξάλλου η Χαμάς δεν μπορεί να παραβλέψει την πραγματικότητα. Η Γάζα συνορεύει με την Αίγυπτο, όχι με την Τουρκία.