Η Ιστορία έχει να διδάξει για την Τουρκία και τις κυρώσεις

Πριν πολλά χρόνια, τη δεκαετία του 1930, υπήρξε μια κυβέρνηση που μεθοδικά ενίσχυε τον στρατό της, διεκδικώντας εδάφη άλλων κρατών. Η διεθνής κοινότητα, άπραγη, έβλεπε που πήγαινε η κατάσταση. Το αποτέλεσμα ήταν το επιθετικό κράτος να αδειάσει τόνους χημικών αερίων, εξοντώνοντας εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες ενός κράτους που τελικά κατέκτησε. Όταν η διεθνής κοινότητα επέβαλε κυρώσεις ήταν αργά.

Μέσα από επιλεγμένες βάσεις δεδομένων κυρώσεων των τελευταίων 100 ετών, μπορούμε να προβλέψουμε τη ζημιά που θα προκαλέσει η άρνηση της ΕΕ να στριμώξει με κυρώσεις την Τουρκία. Η επιθετική χώρα της δεκαετίας του 1930 ήταν η Ιταλία. Στο φασιστικό πρόγραμμα δημιουργίας μιας ισχυρής αυτοκρατορίας είχε συμπεριληφθεί και η μακρινή Αιθιοπία, στην οποία εισέβαλε ο ιταλικός στρατός εξοντώνοντας περίπου 300.000 ανθρώπους!

Ενώ η Κοινωνία των Εθνών έβλεπε το δράμα να πλησιάζει, δεν έπραξε τίποτα για να το αποτρέψει. Όταν λοιπόν η Ιταλία κατέκτησε την Αιθιοπία το 1935, η Κοινωνία των Εθνών επέβαλε κυρώσεις που αποδείχτηκαν τελείως ανεπαρκείς και έτσι η Αιθιοπία παρέμεινε κατεχόμενη χώρα. Φυσικά, η Ιταλία εξελίχθηκε σε παίχτη καταλύτη φέρνοντας πολλά δεινά στην ανθρωπότητα. Το παράδειγμα, όμως, του Μουσολίνι ακολουθούν 80 χρόνια μετά οι Τούρκοι.

Παίρνοντας τα στοιχεία από βάση δεδομένων κυρώσεων από το 1950 μέχρι το 2016,  που εγκαινίασε και ενημερώνει η Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Drexel, βλέπουμε ότι μόνο η 1 στις 3 κυρώσεις πέτυχαν τον σκοπό τους. Το δε Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Peterson, μέσα από την εξέταση 204 περιπτώσεων κυρώσεων από το 1914 μέχρι το 2006 καταλήγει στο ίδιο περίπου συμπέρασμα περί της αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας των κυρώσεων: μόνο 70 εξ’ αυτών σημείωσαν σχετική επιτυχία! Για να μεταφερθούμε στη δεκαετία του 1970.

Στραγγαλίστε τον τουρκικό στρατό

Όταν οι ΗΠΑ αποφάσισαν να τιμωρήσουν την Τουρκία για την εισβολή της στην Κύπρο το 1974 επιβάλλοντας εμπάργκο όπλων, η Άγκυρα άρχισε να στριμώχνεται. Ο πρωθυπουργός Ντεμιρέλ αγέρωχα έβγαινε δημοσίως και έλεγε ότι «η τουρκική κυβέρνηση δεν θα άφηνε ποτέ το εμπάργκο να αποδυναμώσει την Τουρκία» ενώ ο ναύαρχος Σεζάλ Κορκούντ τράβαγε ακόμα περισσότερο το σχοινί. Με το πύρινο άρθρο του “Είναι ώρα να πούμε αντίο Αμερική” στη Milliyet, ο ναύαρχος κατέγραφε τα προβλήματα στον τουρκικό στρατό λόγω αμερικανικού εμπάργκο και άνοιγε κουβέντα για αναθεώρηση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων! Η ιστορία επαναλαμβάνεται καταπληκτικά.

Παραδόξως, μπορεί οι ΗΠΑ να έχουν ευθύνες για την τουρκική εισβολή του 1974, αλλά το εμπάργκο όπλων που επέβαλαν στην Τουρκία ήταν αποτελεσματικό. Η συντήρηση ενός στρατού εκστρατείας στην Κύπρου μετά το 1974 απαιτούσε λογιστική και υλική υποστήριξη. Εφόσον τα όπλα που σκότωσαν και ξερίζωσαν εκατοντάδες χιλιάδες Κυπρίους ήταν κατά σχεδόν 90% made in USA, τότε η διακοπή αποστολής ανταλλακτικών θα έφερνε τις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις σε δεινή θέση. Και όντως έγινε. Οι Τούρκοι ψάχναν παντού για όπλα, ενώ φλέρταραν και με τους σοβιετικούς, δίχως να πάρουν όμως.

Τη στιγμή που οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να πάρουν ούτε αμερικανική βίδα, το ελληνικό οπλοστάσιο έκανε άλματα. Ο Ντεμιρέλ έβλεπε την Ελληνική Αεροπορία να εξελίσσεται σε θανάσιμη απειλή για τη δική του. Το 1975, η Ελλάδα είχε 39 F-4 Phantom ενώ και άλλα αεροπλάνα ήταν καθοδόν από τις ΗΠΑ. Η Τουρκία, την ίδια στιγμή, είχε μόνο 16 Phantom ενώ μόνο έξι ήταν σε θέση να πετάξουν καθώς δεν υπήρχαν ανταλλακτικά! Πράγματι, το αμερικανικό εμπάργκο απέτυχε να αναγκάσει την Τουρκία να αποσύρει τα στρατεύματά της από την Κύπρο, αλλά βοήθησε την Ελλάδα να εξισορροπήσει την τουρκική ισχύ σε Αιγαίο και Μεσόγειο.

Οι “καλοί” Ευρωπαίοι

Δεν τίθεται αμφιβολία ότι οι Αμερικανοί επέλεγαν να επιβάλλουν κυρώσεις στη λογική κόστους-οφέλους, αλλά το ίδιο έκαναν και κάνουν οι Ευρωπαίοι (ΕΕ). Τα ανθρώπινα δικαιώματα για την ΕΕ ήταν απλά ένας δημοφιλής παράγοντας διαμόρφωσης πολιτικής, αλλά όχι η μεσσιανική αποστολή η οποία απλά δόθηκε στο ευρωπαϊκό κοινό για εσωτερική κατανάλωση. Για παράδειγμα, για την ΕΕ, οι Βενεζουέλα, Τουρκία και Σαουδική Αραβία δεν έχουν δημοκρατία, ωστόσο ισχυρές κυρώσεις έχει δεχτεί μόνο η Βενεζουέλα.

Γι’ αυτό στο ερώτημα του “εάν όλοι οι δικτάτορες είναι ίσοι” οι Christian von Soest και Michael Wahman από το Γερμανικό Ινστιτούτο Παγκόσμιων και Περιφερειακών Μελετών απαντούν “όχι”! «Επομένως, εκείνοι που ενεργοποιούν κυρώσεις είναι πιο πιθανό να το κάνουν σε αδύναμους στόχους, όπου υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αλλαγής της συμπεριφοράς στόχου». Υπό αυτή την έννοια ο Ερντογάν δεν φαίνεται να είναι και τόσο αδύναμος στόχος, γι’ αυτό και δεν έχει υποστεί κυρώσεις από τους Ευρωπαίους.

Οι δε δασμοί του Τραμπ στις εισαγωγές τούρκικου ατσαλιού το 2019 δεν επέφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, δηλαδή την τιμωρία της Τουρκίας για τις αντικουρδικές επιχειρήσεις της στη βόρεια Συρία. Εκείνες οι “κυρώσεις” του Τραμπ ήταν απλά ένα χάδι που επικοινωνιακά πουλήθηκε ως αντίδραση στην άτακτη Άγκυρα. Τι χρειάζεται λοιπόν;

Από τον Μουσολίνι στον Ερντογάν

Οι κυρώσεις που επέβαλε η Κοινωνία των Εθνών εναντίον της Ιταλίας επί Μουσολίνι απέτυχαν να αναγκάσουν την Ιταλία να αποσυρθεί από την Αιθιοπία. Ακόμα και αν η Κοινωνία των Εθνών χτυπούσε την ιταλική πολεμική βιομηχανία επιβάλλοντας εμπάργκο στο πετρέλαιο και τον άνθρακα δεν θα κατάφερνε και πολλά. Η Γερμανία θα αναπλήρωνε τη χασούρα καθώς ήταν σύμμαχος της Ιταλίας. Αυτό που χρειαζόταν ήταν η πρόληψη.

Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη που έκανε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ δρ. Cristiano Ristuccia, αποδεικνύεται ότι στην Ιταλία θα μπορούσαν να επιβληθούν ισχυρότερες κυρώσεις και πιο συλλογικά πριν σφάξει τόσο κόσμο. Η Κοινωνία των Εθνών δεν μπορούσε να είναι αποτελεσματική διότι απείχαν οι ΗΠΑ! «Μόνο η πλήρης προσήλωση των ΗΠΑ σε υποθετικό εμπάργκο πετρελαίου εκ μέρους της Κοινωνίας των Εθνών θα μπορούσε να είχε προκαλέσει στην Ιταλία μεγάλες οικονομικές δυσκολίες. Εάν οι ΗΠΑ είχαν ακολουθήσει «σκληρή γραμμή» προμηθεύοντας δηλαδή την Ιταλία μόνο με τη μέση μηνιαία ποσότητα αργού πετρελαίου που καταγράφηκε στην περίοδο ειρήνης -Ιανουάριο 1930 έως Οκτώβριος 1935 (περίπου 2000 τόνοι), η ιταλική βιομηχανική παραγωγή θα αντιμετώπιζε μια πτώση 80% τον Μάρτιο του 1936». Με τέτοια παραγωγή απλά δεν κάνεις πόλεμο!

Οι Ευρωπαίοι σήμερα, παρά το γεγονός ότι δημιούργησαν την ΕΕ, ακολουθούν την παράδοση του 1930, την οποία τήρησαν και την δεκαετία του 1970 μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Τη δεκαετία του 1970 αρνήθηκαν να επιβάλλουν ουσιαστικές κυρώσεις στην Τουρκία, σε αντίθεση με τους Αμερικανούς. Οι Γερμανοί μάλιστα, λίγους μήνες μετά την εισβολή στην Κύπρο, πήραν πίσω τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν δήθεν στην Τουρκία και άρχισαν να στέλνουν άρματα μάχης Μ-48 και μαχητικά F-104 στην Άγκυρα! Την ώρα που αγκαλιαζόταν ο Σμιτ με τον Καραμανλή ο πρώτος ενίσχυε τις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις!

Αλλά και αργότερα, τη δεκαετία του 1980, η ΕΟΚ μπορεί να ανέστειλε κάθε οικονομική βοήθεια στην Τουρκία, δήθεν για την αποκατάσταση της δημοκρατία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα σταματούσε «να εφαρμόζει τις εμπορικές διατάξεις της Συμφωνίας Σύνδεσης» εκφράζοντας απλά «την επιθυμία να γίνονται σωστά σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία και να αποκατασταθούν πλήρως οι δημοκρατικοί θεσμοί». Φυσικά, και πάλι, η ευρωπαϊκή Γερμανία κρατούσε πολύ ισχυρούς δεσμούς με την Τουρκία με τον Γκένσερ να υπόσχεται στην Άγκυρα ότι θα τη βοηθήσει να φτιάξει μια ισχυρή οικονομία.

Η επαναφορά στη δημοκρατία -όχι ότι αυτή λειτούργησε στη Τουρκία- δεν ήταν αποτέλεσμα των ευρωπαϊκών κυρώσεων. Αν μπούμε ση δεκαετία του 1990, οι Ευρωπαίοι, ενώ είχαν αποφασίσει να επιβάλουν ξανά κυρώσεις στην Τουρκία για παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων, ξαφνικά μετέτρεψαν τις κυρώσεις σε μια προνομιακή Τελωνειακή Ένωση ΕΕ-Τουρκίας!

Η τουρκική μοναδικότητα

Από το 1950 μέχρι σήμερα υπήρξαν συγκεκριμένα είδη κυρώσεων όσον αφορά τον σκοπό που επεδίωκαν. Είναι εντυπωσιακό ότι η Τουρκία έχει μια παγκόσμια μοναδικότητα. Πληροί όλους τους αντικειμενικούς σκοπούς για τους οποίους “αξίζει” να της επιβάλει κυρώσεις η ΕΕ. Αλλαγή πολιτικής, δημοκρατία, χορηγία τρομοκρατών, αποσόβηση πολέμου, ανθρώπινα δικαιώματα, τερματισμό πολέμου, τοπική σύγκρουση, αποσταθεροποίηση καθεστώτος.

Για την Κύπρο και την Ελλάδα η επιβολή εξοντωτικών για τα τουρκικά επεκτατικά σχέδια κυρώσεων είναι ζήτημα υψηλής στρατηγικής και όχι απλά ένα μέρος της εθνικής οικονομικής πολιτικής τους. Σε αυτό το σημείο η Ελλάδα θα πρέπει να κηρύξει έναν άτυπο “πόλεμο” σε κράτη μέλη της ΕΕ καθώς είναι ζήτημα εθνικής επιβίωσης, σε αντίθεση με χώρες όπως Γερμανία, Ισπανία ή Φινλανδία. Η επόμενη προεδρία της ΕΕ, δηλαδή αυτή της “χαμηλοβλεπούσας” Πορτογαλίας, θα πρέπει να δει μια Ελλάδα-Κύπρο πολύ πιο δραστήρια και αντίθετη σε θέσεις άλλων κρατών μελών.

Η αναστολή της Τελωνειακής Ένωσης και η διακοπή πώλησης όπλων στην Τουρκία θα πρέπει να είναι casus πολλών δραστικών αποφάσεων εκ μέρους της Ελλάδας, εάν δεν υλοποιηθούν.

Στην ΕΕ υπάρχουν περισσότεροι εχθροί των ελληνικών συμφερόντων από όσους τεχνητούς φίλους προσπαθούν να φτιάχνουν παραδοσιακά πολλοί στην Ελλάδα. Έτσι αποκρύπτεται μια αλγεϊνή αλήθεια, ότι η διεθνής θέση της Ελλάδας έχει υποβαθμιστεί στο πλαίσιο της ΕΕ, δίχως να χρησιμοποιεί έστω κάποια εργαλεία. Τη δεκαετία του 1980 και 1990 η Ελλάδα επέβαλε εμπάργκο και χρησιμοποιούσε το βέτο σε κράτη που απειλούσαν τα συμφέροντά της όπως στην τότε ΠΓΔΜ, αλλά και την Τουρκία. Σήμερα;