Η Μαριούπολη και το οχυρό Azovstal – Το χρονικό μίας πολιορκίας

Παρόλο που έχουν περάσει σχεδόν δύο μήνες από την αρχή του πολέμου, οι ουκρανικές δυνάμεις συνεχίζουν να αμύνονται στη χαλυβουργία Azovstal στη Μαριούπολη. Πλέον όμως βρίσκονται σε δυσχερέστατη, ίσως απελπιστική, θέση και μάλλον προετοιμάζονται για την ύστατη θυσία. Η προέλαση των ρωσικών δυνάμεων και των εθνοφρουρών του Ντονέτσκ, υπήρξε ιδιαζόντως αργή και οι μάχες μέσα στη πόλη κατέστησαν την Μαριούπολη μια πρώην πόλη, ένα σωρό ερειπίων, όπου αμυνόμενοι και πολίτες στερούνται ακόμη και πόσιμο νερό.

Καθ’ όλη τη διάρκεια των επιχειρήσεων ήταν αδύνατο οι Ρώσοι να καταλάβουν τη Μαριούπολη με άμεση επίθεση. Δεν φαινόταν εξάλλου ότι μπορούσαν να συγκεντρώσουν ικανές δυνάμεις για να αποτολμήσουν κάτι τέτοιο. Οι προσπάθειες στον βορρά και στα νοτιοανατολικά της Ουκρανίας και η διασπορά δυνάμεων σε τόσες κατευθύνσεις δεν επέτρεψαν τη συγκέντρωση ρωσικών δυνάμεων.

Ενώ οι επιθέσεις στην επαρχία του Ντονέτσκ άρχισαν από την πρώτη μέρα του πολέμου, ήταν στις 12 Μαρτίου, που οι ρωσικές δυνάμεις έφτασαν στα ανατολικά της Μαριούπολης καταλαμβάνοντας κάποια από τα ανατολικά προάστιά της. Ταυτόχρονα, δυνάμεις που είχαν κινηθεί προς Ανατολάς μέσω του ισθμού του Περεκόπ από την Κριμαία, άρχισαν δημιουργώντας την δεύτερη λαβίδα, πιέζοντας την πόλη από δύο πλευρές (ανατολικά και δυτικά). Ο κλοιός, όμως, δεν είχε κλείσει εντελώς, καθώς δεν μπορούσαν να “γεφυρώσουν” την ανατολική και δυτική τους προέλαση. Εκείνη την ημέρα οι ουκρανικές δυνάμεις ανέφεραν ότι απέκρουσαν μια ρωσική επίθεση προς την Krasna Polyana και την Olhynka στα βόρεια της Μαριούπολης που οι ρωσικές δυνάμεις είχαν ισχυριστεί ότι είχαν καταλάβει.

Την επόμενη (13/3) οι ρωσικές δυνάμεις εξαπέλυσαν μια σειρά επιτυχημένων επιθέσεων από βορειοδυτικά και κατέλαβαν τα χωριά-προάστια Staromlynivka, Yevhenivka, Pavlivka και Yegorivka, ενώ εθνοφρουροί του Ντόνετσκ έφτασαν στην κεντρική παραλία της Μαριούπολης από τα βόρεια. Στις 14/3 ο Τσετσένος πολέμαρχος Ραμζάν Καντίροφ ισχυρίστηκε ότι 5.000 Τσετσένοι στρατιώτες πολεμούσαν πλέον κοντά στη Μαριούπολη, πράγμα που επιβεβαιώθηκε από μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ρωσικές απώλειες και ενισχύσεις

Οι μάχες τις επόμενες μέρες συνεχίστηκαν πολύ σκληρές με κάποιες ρωσικές μονάδες επιπέδου λόχου και τάγματος να υφίστανται σοβαρές απώλειες. Το “Τάγμα Αζόφ” ανέφερε ότι διέλυσε μία από τις μονάδες Spetsnaz της ρωσικής 22ης Ανεξάρτητης Ταξιαρχίας Φρουρών Ειδικών Αποστολών. Για να αντιμετωπίσουν την συνεχιζόμενη φθορά, οι Ρώσοι ενίσχυσαν τις δυνάμεις τους από τα μέσα Μαρτίου με την 810η Ανεξάρτητη Ταξιαρχία (Πεζοναύτες). Αλλά οι απώλειες συνέχισαν να είναι σημαντικές. Στις 15 Μαρτίου σκοτώθηκε ο διοικητής της 150ης Μεραρχίας Μηχανοκίνητων Τυφεκιοφόρων της 8ης Στρατιάς Συνδυασμένων Όπλων.

Μια μέρα αργότερα, οι Ρώσοι βομβάρδισαν και κατέστρεψαν το Θέατρο της Μαριούπολης, όπου –σύμφωνα με την ουκρανική πλευρά– είχαν καταφύγει και άμαχοι. Στις 18 Μαρτίου, οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν ένα διοικητικό κτίριο στην ανατολική πλευρά της Μαριούπολης, λιγότερο από 10 χλμ από το κέντρο της πόλης. Οι δυνάμεις Τσετσένων Rosgvardia δρούσαν στα περίχωρα της πόλης. Για κάποιες μέρες παρατηρείτο μια αδράνεια αν και οι Ρώσοι συνέχισαν να βομβαρδίζουν την πόλη.

Στις 20 Μαρτίου, Ρώσοι αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν ότι ο Αναπληρωτής Διοικητής του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας για στρατιωτικές-πολιτικές υποθέσεις, Πλοίαρχος Αντρέι Πάλι, σκοτώθηκε στη Μαριούπολη, αλλά δεν είπαν πότε. Την επομένη οι Ρώσοι πραγματοποίησαν αρκετές επιθέσεις βόρεια της Μαριούπολης που συνεχίστηκαν και την 21 Μαρτίου, προσπαθώντας να κλείσουν και από βορρά την πόλη.

Οι Τσετσένοι

Από τις 22 Μαρτίου, οι Τσετσένοι άρχισαν προσπάθειες να καταλάβουν την περιοχή γύρω από το εργοστάσιο Azovstal στην ανατολική Μαριούπολη, το οποίο οι ρωσικές δυνάμεις είχαν ισχυριστεί ότι κατέλαβαν στις 10 Μαρτίου και το οποίο μέχρι σήμερα αποτελεί το τελευταίο οχυρό των Ουκρανών. Τετράγωνο-τετράγωνο συνεχίζονταν οι μάχες, με τους Ρώσους να δίνουν έμφαση στην κατάληψη μνημείων, ώστε να δείχνουν κάποια απτά αποτελέσματα. Έτσι κατέλαβαν μία εκκλησία της Παναγίας στο κέντρο της Μαριούπολης στις 24 Μαρτίου. Στις 31 Μαρτίου, οι δυνάμεις του Ντονέτσκ έδωσαν πλάνα που έδειχναν μια ουκρανική βάση στο κέντρο της Μαριούπολης που κατέλαβαν από κοινού με ρωσικές δυνάμεις.

Την ίδια μέρα, οι Τσετσένοι ισχυρίστηκαν ότι κατέλαβαν ολόκληρη την ανατολική πλευρά, ενώ το Δημοτικό Συμβούλιο της Μαριούπολης ανέφερε ότι το κόμμα “Ενωμένη Ρωσία” (του Πούτιν) άνοιξε γραφείο στη Μαριούπολη, το οποίο έγινε και “αρχηγείο ανθρωπιστικής βοήθειας”. Επικοινωνιακό πλήγμα για τους Ουκρανούς αποτέλεσε η φυγή του δημάρχου της Μαριούπολης Vadym Boycherenko. Δύο μέρες αργότερα (26/3), η “Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ” ανακοίνωσε ότι άνοιξε δικά της αστυνομικά τμήματα στη Μαριούπολη.

Μέχρι τέλος του μήνα η ρωσική 150η Μηχανοκίνητη Μεραρχία Τυφεκιοφόρων είχε καταντήσει φάντασμα, λόγω των απωλειών. Οι Ουκρανοί προσπάθησαν να ενισχύσουν την άμυνα της πόλης πριν κλείσει ο κλοιός. Έτσι, την Πρωταπριλιά το ουκρανικό Γενικό Επιτελείο ανέφερε ότι η 36η Ταξιαρχία Πεζοναυτών και άλλες ουκρανικές μονάδες διατηρούσαν την “κυκλική άμυνα” της Μαριούπολης, παρότι οι ρωσικές δυνάμεις συνέχιζαν, με πολύ αργούς ρυθμούς να καταλαμβάνουν έδαφος, ενώ ταυτόχρονα με πυροβολικό και αεροπορία βομβάρδιζαν την πόλη.

Τις πρώτες μέρες του Απριλίου, οι μάχες στο κέντρο της Μαριούπολης έφτασαν σε ένα κρεσέντο με σοβαρές απώλειες αλλά και επιτυχίες των ρωσικών δυνάμεων. Εισήλθαν στη βάση της 12ης Ταξιαρχίας της ουκρανικής Εθνοφρουράς και οι δυνάμεις του Ντονέτσκ κατέλαβαν ένα αστυνομικό τμήμα στο κέντρο της Μαριούπολης, στην παραλία. Την Μεγάλη Δευτέρα, 18 Απριλίου οι Ρώσοι ανακοίνωσαν πλήρες “κλείδωμα” της πόλης. Την ίδια μέρα ανακοινώθηκε η κηδεία του υποδιοικητή της 8ης Στρατιάς υποστράτηγου Vladimir Petrovich Frolov που σκοτώθηκε στη Μαριούπολη.

Ο θύλακας αντίστασης στο Azovstal

Ο δήμαρχος Vadym Boychenko είχε πει μια εβδομάδα πριν ότι ουκρανικές μονάδες, όπως η 36η Ταξιαρχία Πεζοναυτώ, στρατεύματα του υπουργείου Εσωτερικών, συνοριοφύλακες και μαχητές του “Τάγματος Αζόφ” εξακολουθούσαν να αμύνονται. Πόσοι έχουν σκοτωθεί και πόσοι αμύνονται ακόμη είναι ένα ερώτημα. Οι πεζοναύτες διατηρούσαν θέσεις στα εργοστάσια Azovmash και Zavod Ilyicha. Όταν τελείωσαν οι προμήθειες και τα πυρομαχικά τους έκαναν μια απέλπιδα προσπάθεια να σπάσουν τον ρωσικό αποκλεισμό πριν κάποιες ημέρες.

Σε ανάρτηση στη σελίδα της ταξιαρχίας στο Facebook, ένας από τους αξιωματικούς της περιέγραψε πώς «για περισσότερο από ένα μήνα, οι πεζοναύτες πολεμούν χωρίς να αναπληρώσουν πυρομαχικά, τρόφιμα και προμήθειες νερού… Οι τραυματίες αντιπροσώπευαν σχεδόν το ήμισυ της δύναμης της ταξιαρχίας, αλλά όσοι είναι ακόμη αρτιμελείς και είναι ικανοί να περπατήσουν, παρουσιάζονται για υπηρεσία».

Μέχρι το τέλος του πρώτου δεκαήμερου του Απριλίου, οι ουκρανικές δυνάμεις άρχισαν να περιορίζονται σε απομονωμένους θύλακες, κυρίως στη χαλυβουργία Azovstal, εναντίον του οποίου οι επιθέσεις κλιμακώνονται. Στα μέσα Απριλίου, οι Ρώσοι άρχισαν να χρησιμοποιούν βομβαρδιστικά Tu-22M Backfire εναντίον του εργοστασίου. Οι ρωσικές δυνάμεις έδωσαν προθεσμία στους περικυκλωμένους Ουκρανούς να παραδοθούν, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Οι τελευταίοι Ουκρανοί ένοπλοι στη Μαριούπολης βρίσκονται πλέον σε υπόγεια καταφύγια κάτω από τη τεράστια χαλυβουργία Azovstal, μαζί με περίπου 1.000 αμάχους, σύμφωνα με ουκρανικές πηγές. «Κυρίως οι [άμαχοι] είναι γυναίκες με παιδιά και ηλικιωμένους», έγραψε το Δημοτικό Συμβούλιο τη Μεγάλη Δευτέρα. Το ερώτημα είναι γιατί άμαχοι βρίσκονται σε ένα σημείο που είναι σίγουρο ότι αποτελεί στρατιωτικό στόχο κι όχι όπου βρίσκεται και ο υπόλοιπος πληθυσμός. Την ώρα που γράφονται αυτά, πάντως, μεταδίδεται ότι περίπου 150 άμαχοι εγκατέλειψαν την χαλυβουργία υπό τα βλέμματα  των πολιορκητών.

Ο διοικητής της ουκρανικής 36ης Ταξιαρχίας Πεζοναυτών έκανε έκκληση σε ΗΠΑ και ΕΕ να τους παράσχουν επιπλέον βαρύ οπλισμό, δηλώνοντας «είμαστε έτοιμοι να πολεμήσουμε μέχρι την τελευταία ρανίδα αίματος, αλλά πρέπει να ξέρουμε ότι ο κόσμος έχει κάνει ό,τι είναι δυνατό για αυτό». Στις 18/4, δημοτικός σύμβουλος της Μαριούπολης Petro Andryushenko δήλωσε ότι οι ρωσικές δυνάμεις δεν οριοθέτησαν “ασφαλείς διαδρόμους εξόδου”, όπως είχαν υποσχεθεί, κι ότι το τελεσίγραφο ήταν παγίδα για τους Ουκρανούς υπερασπιστές.

Ο εκπρόσωπος του ουκρανικού υπουργείου Άμυνας Oleksandr Motuzyanyk δήλωσε στις 18 Απριλίου ότι οι ουκρανικές δυνάμεις στη Μαριούπολη καθηλώνουν με επιτυχία τις ρωσικές δυνάμεις, επιτρέποντας στις ουκρανικές δυνάμεις να επιτεθούν αλλού. Το Κίεβο δημοσίευσε πλάνα από περιορισμένες ουκρανικές αντεπιθέσεις κοντά στο εργοστάσιο Azovstal στις 18 Απριλίου. Παραμένουν ακόμη μεμονωμένες μικρές ομάδες Ουκρανών που κινούνται στα χαλάσματα της Μαριούπολης, πραγματοποιώντας επιθέσεις παρενόχλησης εναντίον των Ρώσων. Οι ρωσικές δυνάμεις πιθανότατα θα εκκαθαρίσουν τις εγκλωβισμένες ουκρανικές δυνάμεις που βρίσκονται εκτός του Azovstal.

Το εργοστάσιο Azovstal

Αεροφωτογραφία της χαλυβουργίας Azovstal πριν τον πόλεμοΤο εργοστάσιο σιδήρου και χάλυβα Azovstal ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1930 και ξαναχτίστηκε μετά τον πόλεμο. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα μεταλλουργικά εργοστάσια της Ευρώπης. Βρίσκεται σε βιομηχανική περιοχή στην Αζοφική Θάλασσα και καλύπτει έκταση μεγαλύτερη από 11 τετραγωνικά χλμ. Αποτελείται από πολλά κτίρια, υψικάμινους και σιδηροδρομικές γραμμές που συνδέονται με ένα τεράστιο δίκτυο υπόγειων σηράγγων.

Ο Yan Gagin, εκ μέρους των αυτονομιστών του Ντόνετσκ, δήλωσε ότι η πολιορκία της Μαριούπολης κρατάει τόσο πολύ, επειδή το Azovstal ήταν σαν μια πόλη κάτω από την πόλη και ότι οι σήραγγες μπορούν να αντέξουν βομβαρδισμούς, ακόμα και πυρηνικό πλήγμα. Αλλά όσο ισχυρό και αν είναι το “κάστρο” Azovstal, ώρα με την ώρα τα πυρομαχικά και τα τρόφιμα πρέπει να τελειώνουν. Αν υπάρχει επάρκεια σε αυτά τα είδη, τότε δεν αποκλείεται οι Ρώσοι να χρησιμοποιήσουν άλλα μέσα για να καταβάλουν την αντίσταση των υπερασπιστών.

Είναι δύσκολο να πούμε πόσο θα αντέξουν οι Ουκρανοί. Η Μαριούπολη είναι πολύ σημαντική για τον Πούτιν γιατί μετά από μια νίκη επί του “Συντάγματος Αζόφ” μπορεί να ισχυριστεί ότι η επιχείρηση “απαναζιστικοποίησης” στέφθηκε με επιτυχία. Οι πιθανότητες οι ουκρανικές δυνάμεις να σπάσουν από έξω την πολιορκία είναι ελάχιστες, ίσως μηδενικές. Οι οχυρωμένοι στο Azovstal είναι περικυκλωμένοι από παντού και μάλλον φοβούνται να παραδοθούν.