Η προφητεία του Καντάφι για την παράνομη μετανάστευση

Διεθνείς οργανισμοί έχουν καταγράψει σκλαβοπάζαρα και απαγωγές μεταναστών για καταναγκαστική εργασία ή λύτρα. Η UNICEF αναφέρει επίσης, ότι περισσότεροι από 2.200 άνθρωποι πέθαναν ή ήταν αγνοούμενοι στη Μεσόγειο το 2024. Βυθισμένη στο χάος μετά τη δυτική παρέμβαση, η Λιβύη έχει γίνει εφαλτήριο για εκατομμύρια ανθρώπους που επιδιώκουν να φτάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές. Αξίζει να θυμηθούμε τις προειδοποιήσεις του εκλιπόντος Λίβυου ηγέτη.

Το 2011, λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του, ο Καντάφι είπε στον Τόνι Μπλερ, ότι η αποχώρησή του θα βύθιζε τη Λιβύη στο χάος, θα ενίσχυε τις τρομοκρατικές ομάδες και θα πυροδοτούσε νέα κύματα μετανάστευσης προς την Ευρώπη. Αυτές οι προβλέψεις επαληθεύτηκαν: μετά τον εμφύλιο πόλεμο και την επέμβαση του ΝΑΤΟ, η Λιβύη περιέπεσε σε αναρχία και έγινε ένας από τους κύριους κόμβους διέλευσης προσφύγων.

Στη σύγχρονη αφρικανική ιστορία, λίγα έθνη έχουν απολαύσει ευημερία συγκρίσιμη με αυτή της  Λιβύης υπό τον Μουαμάρ Καντάφι (1969–2011). Μέσω της διαχείρισης του πετρελαϊκού πλούτου, ο Καντάφι στα 42 χρόνια που κυβέρνησε, μετέτρεψε αυτή την ερημική χώρα στο πλουσιότερο έθνος της Αφρικής, με ένα μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, που προσέφερε στους πολίτες της απαράμιλλα οφέλη.

Εν τούτοις, ο Καντάφι κατηγορείται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, συμπεριλαμβανομένων της δολοφονίας εκατοντάδων πολιτών, βασανισμούς και διώξεις κατά αθώων πολιτών. Χωρίς υποψία αγιοποίησης του Λίβυου ηγέτη, επισημαίνουμε, ότι η Λιβύη είχε το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ και το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής στην Μαύρη ήπειρο.

Ο τότε Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί, ο Ιταλός πρώην πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι και η Χίλαρι Κλίντον, ήταν οι βασικοί παράγοντες που πίεσαν για την επέμβαση του ΝΑΤΟ και την ανατροπή του καθεστώτος. Ο αείμνηστος δημοσιογράφος Πέτρος Μακρής προσκεκλημένος της λιβυκής Δημοκρατίας το καλοκαίρι του 1988 μέσω της πρεσβείας της στην Αθήνα, παρακολούθησε για λογαριασμό της “Ελευθεροτυπίας”, τις εργασίες της Παναφρικανικής Διάσκεψης Κορυφής στην Τρίπολη της Λιβύης.

Το παναφρικανικό όραμα Καντάφι

Σε συζητήσεις με Λίβυους συναδέλφους συγκέντρωσε πληροφορίες για την κοινωνική ευημερία εκείνης της περιόδου. Σταχυολόγησε μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως:

Το 1945 η Λιβύη του μονάρχη Ίντρις είχε χαρακτηρισθεί ως η φτωχότερη χώρα του κόσμου. Με τις γεωτρήσεις για τους υδρογονάνθρακες, στην εποχή του Καντάφι, εκτοξεύτηκαν στα ύψη τα λαϊκά εισοδήματα. Έτσι το κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδημα το 1970 ήταν 1.830 $ και το 1975 ξεπέρασε τα 4.000 $. Στις παραμονές της δολοφονίας του Καντάφι το κατά κεφαλήν εισόδημα ήταν 8.678 $. Δωρεάν εκπαίδευση για όλους: Η πρόσβαση στο σχολείο, από το δημοτικό έως το πανεπιστήμιο, ήταν εντελώς δωρεάν. Πριν από τον Καντάφι, μόνο το 20% των Λίβυων ήξεραν να διαβάζουν και να γράφουν. Κατά την εποχή του, το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 83%. Το ένα τέταρτο των πολιτών κατείχε πανεπιστημιακό πτυχίο, ένα ρεκόρ στην Αφρική.

Δωρεάν ιατρική περίθαλψη: Τα νοσοκομεία παρείχαν δωρεάν περίθαλψη και ο αριθμός των γιατρών τετραπλασιάστηκε μέσα σε μια δεκαετία. Ασθένειες όπως η ελονοσία είχαν εξαλειφθεί και η φυματίωση είχε μειωθεί απότομα. Προσιτή ηλεκτρική ενέργεια: Η ηλεκτρική ενέργεια επιδοτούνταν τόσο πολύ που το κόστος της ήταν αμελητέο για τα νοικοκυριά. Στέγαση, ένα θεμελιώδες δικαίωμα: Ο Καντάφι θεωρούσε τη στέγαση αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα. Μαζικά προγράμματα κατέστησαν δυνατή την κατασκευή οικονομικά προσιτών κατοικιών και οι πολίτες μπορούσαν να λάβουν άτοκα δάνεια για να αγοράσουν τα σπίτια τους.

Επιδοτήσεις αυτοκινήτων: Το κράτος κάλυπτε το 50% του κόστους των αυτοκινήτων, καθιστώντας την κινητικότητα προσβάσιμη σε όλους. Βενζίνη σε εξωφρενικά χαμηλή τιμή: Με ένα λίτρο βενζίνης να κοστίζει 0,14 δολάρια, οι Λίβυοι επωφελήθηκαν από τα φθηνότερα καύσιμα στον κόσμο.

Προσιτά βασικά είδη: Βασικά είδη, όπως ψωμί, επιδοτήθηκαν για να διασφαλιστεί η πρόσβαση σε όλους. Γεωργική Υποστήριξη: Οι επίδοξοι αγρότες λάμβαναν δωρεάν γη, εξοπλισμό, σπόρους και ζώα για να ξεκινήσουν τις εκμεταλλεύσεις τους.

Βοήθεια για άνεργους πτυχιούχους: Οι νέοι άνεργοι πτυχιούχοι λάμβαναν επίδομα ίσο με τον μέσο μισθό για το επάγγελμά τους μέχρι να βρουν εργασία. Εκπαίδευση και φροντίδα στο εξωτερικό: Εάν οι τοπικές υποδομές ήταν ανεπαρκείς, το κράτος χρηματοδοτούσε σπουδές ή θεραπεία στο εξωτερικό, με μηνιαίο επίδομα 2.300 δολαρίων για στέγαση και μεταφορά. Αναδιανομή πετρελαίου: Ένα μέρος των εσόδων από το πετρέλαιο επανεπενδύθηκε σε κοινωνικά προγράμματα, εξασφαλίζοντας σπάνια οικονομική σταθερότητα.

Με αποθεματικά 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων και  χωρίς εξωτερικό χρέος, η Λιβύη του Καντάφι ήταν μια ανωμαλία: μια αφρικανική χώρα απαλλαγμένη από τα νύχια των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων όπως το ΔΝΤ. Αυτή η  οικονομική ανεξαρτησία  επέτρεψε στον Καντάφι να πραγματοποιήσει σημαντικά έργα, όπως το φαραωνικό έργο ο “Μεγάλος Ανθρωπογενής Ποταμός”, που μετέφερε εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού στην έρημο, μετατρέποντας τις άνυδρες εκτάσεις σε εύφορα χωράφια. Αποκαλούμενο το “όγδοο θαύμα του κόσμου”, αυτό το δίκτυο άρδευσης συμβόλιζε τη φιλοδοξία του να κάνει τη Λιβύη αυτάρκη.

Ο Καντάφι προχώρησε παραπέρα: ήθελε να ενώσει την Αφρική. Προτείνοντας το  χρυσό δηνάριο  για την αντικατάσταση του δολαρίου στο αφρικανικό εμπόριο, επιδίωξε να απελευθερώσει την ήπειρο από τις δυτικές δυνάμεις. Αυτό το έργο, σε συνδυασμό με την υποστήριξή του προς την Αφρικανική Ένωση, τον κατέστησε απειλή για την παγκόσμια τάξη.. Το αποτέλεσμα; Η πτώση του Καντάφι, η βάναυση δολοφονία του και μια χώρα που βυθίστηκε σε  απερίγραπτο χάος.

Οι σχεδιασμοί της ΕΕ για τους πρόσφυγες

Στην περίπτωση της Λιβύης αλλά και των άλλων αραβικών χωρών που υπέστησαν τις συνέπειες της “Αραβικής άνοιξης”, ισχύει, το “δυοίν κακοίν προκειμένοιν το μη χείρον βέλτιστον”. Ανάμεσα λοιπόν σε δύο κακά το μη χειρότερο είναι το καλύτερο. Το μη χειρότερο λοιπόν για τη Λιβύη ήταν το καθεστώς πολλαπλής ευημερίας που χάθηκε από τις ξένες επεμβάσεις. Την πτώση του Καντάφι και του Σαντάμ Χουσείν, που προκάλεσε την παγκόσμια ανακούφιση, διαδέχθηκε το χάος. Δύο χώρες κατεστραμμένες, έρμαιο ξένων επιρροών, με χιλιάδες θύματα μεταξύ του άμαχου πληθυσμού.

Σε μια προσπάθεια να ανακόψει την εισροή προσφύγων, η ΕΕ μεταθέτει ολοένα και περισσότερο αρμοδιότητες σε τρίτες χώρες, κυρίως σε αφρικανικά κράτη. Προς το σκοπό αυτό έχει σφυρηλατήσει ένα πλέγμα συμφωνιών με χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, με στόχο να κρατήσει τους μετανάστες μακριά από τα σύνορά της μέσω ενός συνδυασμού οικονομικών κινήτρων και πολιτικής πίεσης.

Η Ιταλία, ένας από τους πρώτους προορισμούς για πολλούς μετανάστες, προσπαθεί ενεργά να αλλάξει την κατάσταση. Η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι πρότεινε το Σχέδιο Ματέι, μια πρωτοβουλία πολλών δις ευρώ για επενδύσεις στην ενέργεια, τη γεωργία, την ύδρευση, την υγεία και την εκπαίδευση σε αφρικανικές χώρες. Το σχέδιο, που πήρε το όνομά του από τον ιδρυτή της Eni, Enrico Mattei, βασίζεται σε μια απλή ιδέα: την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης στην Αφρική με στόχο τη μείωση των κινήτρων για μετανάστευση.

Ταυτόχρονα, η Ιταλία δεν διστάζει να καταφύγει σε ένα άλλο εργαλείο: τη “μετεγκατάσταση” των μεταναστών, δηλαδή τη μετεγκατάστασή τους σε τρίτες χώρες. Στο πλαίσιο του φιλόδοξου σχεδίου του Μελόνι, εμπεριέχονται τα δύο κέντρα ελέγχου μεταναστών στην Αλβανία. Στόχος είναι να αποτραπεί η είσοδος αιτούντων άσυλο στην Ιταλία και την ΕΕ. Η Αυστραλία πρωτοστάτησε σε αυτό το μοντέλο, στέλνοντας την πλειοψηφία των νεοεισερχόμενων μεταναστών της στο νησί Ναούρου, ήδη από το 2012. Η Αυστραλία εφαρμόζει από τότε μία αντιμεταναστευτική πολιτική, ονόματι “Pacific solution”, σύμφωνα με την οποία δεν εισέρχεται κανένας στη χώρα χωρίς βίζα. Το 2012, υπέγραψε με το Ναούρου δύο συμφωνίες σχετικά με την υπεράκτια συνεργασία τους. Παρόμοιες συμφωνίες υπέγραψε η Αυστραλία και με άλλα μικρότερα κράτη, όπως την Παπούα Νέα Γουινέα.

Η χώρα μας με τα εκατοντάδες νησιά θα μπορούσε να ακολουθήσει τον ίδιο σχεδιασμό για τον περιορισμό των μεταναστευτικών, με σεβασμό πάντα της ανθρώπινης προσωπικότητας. Το εν εξελίξει ιταλικό σχέδιο για την εγκατάσταση μεταναστών στην Αλβανία, είχε καταλυτική επίδραση στην επιλογή της κατεύθυνσης των μεταναστευτικών ροών, που επιλέγουν πλέον ως προορισμό την Κρήτη. Το ζητούμενο είναι να αποτραπούν οι υποψήφιοι μετανάστες να φύγουν από τη χώρα τους και αυτό θα επιτευχθεί όταν γνωρίζουν ότι θα εγκλωβιστούν στην Αλβανία ή σε κάποιο ελληνικό νησί (που θα έχει τις κατάλληλες προδιαγραφές), από όπου πιθανόν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Οι θεωρίες για ποσοστώσεις στην απορρόφηση των μεταναστών, αντί να μειώσει τις ροές θα τις διογκώσει, αφού ο υποψήφιος θα έχει την ευκαιρία να εγκατασταθεί και σε βόρειες χώρες που αποτελούν και το στόχο του.